Gewasfractionering is de mechanische scheiding van gewassen in een aantal fracties voor een betere benutting van het oorspronkelijke materiaal. Het is een proces waarbij de bladrijke plant sterk gekneusd en samengeperst wordt. Hierdoor ontstaat een relatief eiwitrijke en een vezelarme sapfractie en een vezelrijke perskoe

Kasper, G.J.

Dutch

Name not available

Fractioneren van gras en luzerne

Wageningen Yield 

VOEDERWINNING 
Fractioneren van gras en luzerne 
Fractioneren van gras bestaat al zo'n 200 jaar. In West-Europa 
en de Verenigde Staten is gewasfractioneren vanouds een 
middel om het teveel aan eiwit uit ruwvoeders te halen en te 
benutten voor niet-herkauwers. Vanaf 1940 wordt eiwit ook 
gewonnen voor menselijke consumptie. Er is nu vernieuwde 
belangstelling voor fractioneren, die zich ook uitbreidt naar 
Nieuw-Zeeland en landen in het verre Oosten, zoals Japan en 
China. Met fractioneren in het veld kunt u weersonafhankelijk 
gras oogsten en de verteerbaarheid van het ruwvoer verhogen. 
Er zijn dus meer en andere opbrengsten uit gras mogelijk, 
maar praktijktoepassing duurt nog even. 
IR. G.J. KASPER 
DLO-INSTITUUT VOOR MILIEU- EN AGRITECHNIEK (IM AG-DLO), WAGENINGEN 
Gewasfractionering is de mechanische 
scheiding van gewassen in een aantal 
fracties voor een betere benutting van 
het oorspronkelijke materiaal. Het is 
een proces waarbij de bladrijkeplant, 
zoals gras en luzerne, sterk gekneusd en 
samengeperst wordt. Hierdoor ontstaat 
een relatief eiwitrijke en een vezelarme 
sapfractie en een vezelrijke perskoek. 
- Het gras kan weersonafhankelijk wor­
den geoogst, zelfs met regen. Hierdoor 
kan het beste oogsttij dstip voor fractio­
neren worden gekozen en zijn veld- en 
oogstververliezen minimaal. Er treedt 
geen hergroeivertraging op door het 
ontbreken van een veldperiode. 
- Het vezelrijke deel wordt zeer grondig 
voorbewerkt, waardoor de verteerbaar­
heid van het ruwvoer verhoogd wordt. 
Er wordt zelfs gedacht aan een opwaar­
dering van het voer tot krachtvoer. 
- Gebaseerd op de energie-input per kg 
eiwit, wordt luzerne-eiwit met 10% van 
de energie geproduceerd in vergelijking 
met de energie nodig voor de productie 
van rundvleeseiwit. 
- Het aantal bij producten uit de sapfractie 
kunnen economisch belangrij ke eind­
producten worden. 
Onderzoekstechniek 
In onderzoek bij fractioneren ligt de nadruk 
op het verwij deren van het eiwitoverschot 
Voordelen fractioneren gras en luzerne 
De vernieuwde belangstelling voor het frac­
tioneren van gras en luzerne komt door de 
volgende redenen: 
- Gras en luzerne hebben een hogere ei­
witproductie dan vlinderbloemige ge­
wassen, zoals erwten en veldbonen. Van 
grasland komt ca. 12 ton droge stof per ha 
per jaar en daarin zit 2500 kg ruw eiwit. 
- De eiwitopbrengst in gras is hoger dan 
de eiwitbehoefte van de melkkoe. Ca. 
700 kg per ha/j aar van het graseiwit 
wordt niet benut door de melkkoe, maar 
gebruikt als energiebron waarbij het 
stikstofdeel wordt uitgescheiden in de 
urine. Dit is voor het ammoniakemis-
siebeleid onaanvaardbaar. 
• Prototype van een werktuig in het 
veld waarmee het IM AG-DLO samen met 
een industriële partner fractionerings-
onderzoekheeft gedaan op basis van 
maximale wateronttrekking en minimale 
organische bestanddelen. 
landbouwmechanisatie-NUMMER 3, I8 MAART 1998 
voorbehandeling { 
eiwit- r 
terugwinningsfase \ 
eiwit- f 
concentratiefase \ 
weidegras 
bewerking 
originele 
grasbestanddelen 
veevoer voor 
herkauwers en 
éénmagigen 
levensmiddelen 
voor humane 
voeding 
weidegras 
hakselen-*- ontsluiten -•> persen 
/ 
7 perssap 
|warmte 
zuur 
zout J 
vorming 
n( 1 
eiwit-
scheidine 
/ 
/ 
ritcoagulaät] 
sprayen" 
oven 
vriezen 
lucht . 
drogen 
onteiwit 
perssap 
eiwit-
concentraat 
voer voor 
(melk)koeien, 
vleesvee en 
schapen 
voer voor var­
kens, kalveren, 
lammeren 
en pluimvee 
\ 
/ 
bio- conversie 
van N naar 
eiwit 
fractioneren 
en 
zuiveren 
met-
conventioneel 
voedingseiwit 
uit gras en luzerne. Hierbij wordt de pers­
koek optimaalbenuten hetperssap afge­
voerd oftotwaarde gebracht voorniet-
herkauwers. In ontwikkelingslanden ligt 
de nadruk op eiwitwinningvoormenselijke 
consumptie. De techniek voor fractioneren 
bestaatuit vier stappen: 
1 maaien/ontsluiten; 
2 scheiden in perssap en perskoek; 
3 concentratie van bestanddelen in het 
perssap; 
4 conservering van de eindproducten. 
Zo'n procesketen kan worden toegepast op 
boerderij schaal of op industriële schaal. 
Maaien en ontsluiten 
Bij het maaien/ontsluiten gebruikt men de 
extrusietechniek. Hierbij wordt het plan-
tenmateriaal door openingen gedrukt. Dit is 
vergelijkbaar met het pelleteringsprincipe 
voor krachtvoer in een veevoederfabriek. 
Het is tot nu toe de meest efficiënte (minst 
energie vragende) methode voor celontslui­
ting. Het effect van kneuzing is moeilij ker te 
bepalen. Een goede methode is het wassen 
van een hoeveelheid gekneusd materiaal in 
gedemineraliseerd water. Daarna wordt de 
ontsluitingsgraad bepaald door het meten 
van de elektrische geleidbaarheid in het 
waswater. In Duitsland en Nieuw-Zeeland 
is voor celontsluiting gewerkt met een 
hamermolen. De ontsluitingsgraad werd in 
het Duits onderzoek gemeten door de hoe­
veelheid uitgeperst sap te relateren aan een 
bekende hoeveelheid gras, dat met een 
bepaalde druk en perstij d werd verkregen. 
• Hamermolen voor het ontsluiten 
van gras. 
Legenda 
a roterende beweeglijk opgehangen hamers 
b ribben waartegen het gras geslagen wordt 
c opening voor het ontsloten gras 
• Schroefpers voor het uitpersen van 
grassap uit ontsloten gras. 
Legenda 
a opening voor sapafvoer 
b stelkleppenvoordrukopbouw 
c perskoek 
d werpvleugel 
e sapafvoer 
f persbereik 
g vul- en transportbereik 
B 
• Schematische voorstelling van eiwit­
winning uit gras voor veevoer en humane 
voeding. 
Scheiden in perssap en perskoek 
Het scheiden in perssap en perskoek gebeurt 
door persen. De snelheid waarmee perssap 
ontstaat, hangtafvan de tijdsduur, persdruk 
en materiaaldikte. Materiaaldikte is de minst 
belangrij ke variabele bij het persen. De ener­
gie vereist voor persen is minder dan 0,7 5 MJ 
per ton materiaal. Echter als het plantenma-
teriaal tij dens het persproces zich gaat her­
schikken, dan vraagt dat zo veel energie dat 
hetpersproces onbetaalbaar wordt. 
Onderzoek toonde aan dat een schroefpers 
beter voldoet qua scheiding dan een rollen -
pers en eenbandpers, maar nog veel energie 
vraagt. De schroefpers gafbij verpulverd gras 
een eiwitwinningsgraad van 30%, een 50% 
hogere verwerkingscapaciteit en een hogere 
betrouwbaarheid dan de bandpers. 
Concentratie van perssapbestanddelen 
Het concentreren en scheiden van het eiwit 
in het perssap gebeurt met een hittebehan­
deling (maximaal ca. 8 5 °C) of een behande­
ling met een zwak zuur, waardoor het eiwit 
uitvlokt. Het coagulaat bevat dan nog 80% 
water. 
Conservering van de eindproducten 
Perskoekkan vers vervoerd, gedroogd ofin-
gekuild worden. Hetcoagulaatmoetvoor 
duurzameconserveringvollediggedroogd 
worden. Dit kan thermisch met een al of niet 
warme luchtstroom, in de magnetron of 
door vriesdrogen. Om op droogkosten te be­
sparen is in Wisconsin (VS) mechanische 
ontwatering onderzocht. De resultaten lie­
ten zien dat bij een druk van slechts 34,5 kPa 
de helft van het water makkelij k te verwij de -
renis. Het coagulaatbevatdannog65% wa­
ter. Alternatieven voor drogen zijn conser­
veren door p H -verlaging tot3,5ofmengen 
met droog graan voor pelleteren of inkuilen. 
Toekomstig onderzoek 
Het toekomstig onderzoek zal vooral wor­
den bepaald door de economie. De vraag is 
of het optimaliseren van oogsttechnieken 
voor perskoekwinning dan nog zinvol is 
zonder veel aandacht te besteden aan het 
bijproduct perssap. Het omgekeerde lijkt 
een reëler toekomstbeeld. Oogsttechnieken 
voor perskoekwinning zullen hooguit aan­
dacht krij gen in combinatie met het ont­
wikkelen van technieken voor winning van 
celbestanddelen die veel geld opleveren. II 
NUMMER 3, I8 MAART 1998- Landbouwmechanisatie 


Fractioneren van gras en luzerne

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS