. Triticale is goed in het rantsoen van zowel melkgevende koeien, droge koeien als jongvee in te passen. Aandachtspunten bij de voeding zijn eiwit, mineralen en zetmeel

Bleumer, E.

Duinkerken, G., van

Dutch

Wageningen Yield 

De teelt van triticale
In de tweede helft van oktober wordt triticale
ingezaaid. Begin juli wordt triticale in het deeg-
rijpe stadium als Gehele Planten Silage geoogst.
Dit betekent dat de gehele plant (zowel stro als
aar) wordt gemaaid en gehakseld. Het ds-gehal-
te van de GPS bedraagt dan rond de 40 %. De
ds-opbrengst op droogtegevoelige grond varieert
van 8 tot 12 ton/ha. 
Om de kuil goed vast te kunnen rijden is het
van belang om het product fijn te hakselen (ver-
gelijkbare haksellengte als snijmaïs). Het pro-
duct kan zonder toevoegmiddel worden inge-
kuild. Let echter bij het uithalen van de kuil op
een voldoende hoge voersnelheid (tenminste
1,5 meter per week) en een nette werkwijze
vanwege broeigevoeligheid. Een goede conser-
vering is een punt van aandacht.
Wanneer gekozen wordt voor het verbouwen
van triticale met een nateelt van bijvoorbeeld
Italiaans raaigras ligt het saldo per hectare onder
het saldo voor niet verdroogde snijmaïs. Zonder
nateelt is het saldo vrijwel gelijk. 
Triticale voor melkkoeien
Triticale moet gezien worden als alternatief voor
snijmaïs in een rantsoen met graskuil. Op proef-
bedrijf Cranendonck is gekeken naar de ge-
schiktheid van triticalekuil als voer voor melk-
koeien. In de stalseizoenen 1996/97 en 1997/98
werden voederproeven uitgevoerd met nieuw-
melkte koeien. Omdat triticale net als snijmaïs
een eiwitarm gewas is, is in het rantsoen ook
graskuil opgenomen. Een ruwvoermengsel van
graskuil en triticale is vergeleken met een meng-
sel van graskuil en snijmaïs. De mengverhou-
ding op ds-basis bedroeg in beide gevallen 50-
50 %. Er werd een aanvullende brok gevoerd
met 940 VEM en 105 DVE. Bij de groep koeien
die het gras/triticale-mengsel kreeg werd voor
de oudere dieren een halve kilogram brok en
voor de vaarzen een kwart kilogram brok ver-
vangen door bestendig sojaschroot.
Uit tabel 1 blijkt dat de opname van het gras/tri-
ticale-mengsel iets hoger was dan de opname
van het gras/maïs-mengsel. Door de lage bere-
kende voederwaarde van triticalekuil bleef de
energieopname (kVEM) van de dieren met triti-
cale in het rantsoen achter ten opzichte van de
dieren met snijmaïs in het rantsoen.
De melkproductie was vrijwel gelijk voor beide
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
8
Triticale biedt perspectief op droge
zandgrond
Gert van Duinkerken
Edwin Bleumer
In droge jaren komen de opbrengsten van gras en snijmaïs op droogtegevoelige gronden vaak niet
hoger dan 7 tot 8 ton ds/ha. Daarom past op melkveebedrijven met droogtegevoelige zandgrond,
waar niet wordt beregend triticale goed in een bedrijfsvoering naast gras en snijmaïs. Het risico
van een lage ds-opbrengst per hectare wordt gespreid en er wordt  een gemiddeld hoog saldo per
hectare gehaald. Triticale is goed in het rantsoen van zowel melkgevende koeien, droge koeien als
jongvee in te passen. Aandachtspunten bij de voeding zijn eiwit, mineralen en zetmeel. Het voe-
dingsonderzoek met triticale wordt deze winter voortgezet op proefbedrijf Cranendonck.
Praktijkonderzoek 98-6
Achtergronden triticale
Triticale is een kruising tussen tarwe en rogge
en kan als Gehele Plant Silage (GPS) zelfs op
relatief droge en/of arme gronden nog een
goede ds-opbrengst geven. Triticale is een
wintergraan. Een belangrijk deel van de groei
vindt plaats in het voorjaar wanneer de vocht-
voorziening vaak nog geen probleem is. In de
eerste helft van juli wordt het gewas geoogst
zodat de droge zomermaanden grotendeels
worden ontweken. Vanwege de vroege oogst
is de teelt van een nagewas of eventueel een
ondergewas mogelijk.
Door de snelle ontwikkeling van triticale in
het voorjaar wordt de groei van onkruid
onderdrukt. Bovendien is triticale minder
gevoelig voor ziekten dan bijvoorbeeld tarwe
of gerst. Het is daarom normaal gesproken
niet nodig om bespuitingen tegen onkruid of
ziekten uit te voeren. Dit vormt een aantrek-
kelijke kostenbesparing en is bovendien een
interessant aspect voor biologische bedrijven. 
Tenslotte gaat triticale op droogtegevoelige
grond efficiënter met stikstof om dan snijmaïs.
rantsoenen. De koeien met triticalekuil produ-
ceerden duidelijk meer melk dan op basis van
de berekende energie-opname verwacht mocht
worden. De voederwaarde van triticalekuil voor
melkvee wordt waarschijnlijk onderschat.
Stofwisseling
Rond het kalven treden sterke wijzigingen op in
de hormoonspiegels van de koe. Voor een hoge
melkproductie hebben dieren in de nieuwmelkte
periode een grote behoefte aan zogenaamde glu-
cogene voedingsstoffen (propionzuur, glucose, glu-
cogene aminozuren). Zetmeelrijke voeders zoals
snijmaïs zijn in deze periode uitermate geschikt.
Als onvoldoende glucogene voedingsstoffen voor
de stofwisseling beschikbaar zijn, worden
lichaamsreserves aangesproken. Indien hierop een
te groot beroep wordt gedaan kan slepende melk-
ziekte optreden.
Bloedonderzoek bij de dieren in het voedingsonder-
zoek liet zien dat dieren met snijmaïs in het rantsoen
een wat hoger glucosegehalte in het bloed hadden
dan dieren met triticalekuil in het rantsoen. Verder
werd bij de gras/triticale-groep een hoger gehalte
aan BHBZ (beta-hydroxyboterzuur) gemeten dan bij
de gras/maïs-groep. Een hoog gehalte aan BHBZ in
het bloed wijst op een forse afbraak van lichaamsre-
serves. Op grond van het bloedonderzoek mag wor-
den verwacht dat bij dieren met triticale in het rant-
soen wat eerder slepende melkziekte zal optreden
dan bij dieren met snijmaïs. Hoewel het in de voe-
derproeven gaat om relatief kleine aantallen dieren
was deze tendens inderdaad aanwezig.
Triticale voor droge koeien
De berekende voederwaarde van triticalekuil
ligt doorgaans rond de 750 VEM/kg ds. Dit zou
9
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 98-6
Voor een goede
oogst is een
hakselaar met
een combine-
maaibord nodig.
Tabel 1 Resultaten voederproeven melkvee
Graskuil/ Graskuil/
snijmaïs triticalekuil
Opname
Ruwvoer (kg ds) 10,4 10,7
Krachtvoer (kg ds) 9,6 9,6
Droge stof (kg) 20,0 20,3
kVEM 19,3 18,3
Productie
Melk (kg) 30,8 31,2
Vet (%) 4,68 4,64
Eiwit (%) 3,37 3,31
Meetmelk (kg) 33,3 33,4
betekenen dat het voor wat betreft de energie-
inhoud uitstekend geschikt is als voer voor
droge koeien. Echter, gezien de resultaten van
de voederproeven bij melkgevende dieren, kan
het voeren van uitsluitend triticale, zeker een
partij met relatief veel zetmeel, toch leiden tot
een te ruime energievoorziening, met vervetting
als gevolg. Het beperken van de voeropname of
het gedeeltelijk verstrekken van andere, energie-
arme, ruwvoeders is dan noodzakelijk. Een
combinatie van graskuil, triticale en eventueel
stro voldoet in de praktijk goed.
Het is van belang om scherp te letten op de con-
ditie van de droogstaande dieren. Een conditie-
score van 3 à 3,5 is voor droge koeien optimaal.
Bij de voeding van droogstaande koeien spelen
echter nog meer zaken een rol dan energie
alleen. Het verdient aanbeveling om een droog-
standsrantsoen te verstrekken dat relatief arm is
aan kalium, ruw eiwit en calcium. Triticalekuil
voldoet goed aan deze wensen. Daarnaast is ter
voorkoming van melkziekte een goede magnesi-
umvoorziening van belang. Het verstrekken van
droogstandsmineralen of magnesiumoxide kan
hiervoor een oplossing zijn. 
Triticale voor jongvee
Bij de opfok van jongvee wordt er naar gestreefd
om dieren naar de norm te laten groeien. De
normgroei is afhankelijk van de leeftijd. Voor
dieren in de leeftijd van 9 tot 15 maanden wordt
gestreefd naar een groei van rond de 700 gram
per dag. 
Tijdens twee stalseizoenen is de groei van jong-
vee op een rantsoen van triticalekuil plus 1 kilo
brok gedurende een periode van ongeveer 4
maanden gevolgd (tabel 2).
De groei lag in 1997/98 hoger dan het jaar
daarvoor. Dit heeft te maken met de kwaliteit
van de triticalekuil. Vooral het gehalte aan zet-
meel was in 1996 door droogte tijdens de bloei
beduidend lager dan in 1997. Voor beide jaren
geldt dat de dieren beter groeiden dan op basis
van de VEM-opname mocht worden verwacht.
Bij het verstrekken van overwegend triticalekuil
aan jongvee is aanvulling van het rantsoen met
een mineralenmengsel gewenst. Bovendien is
het gehalte aan DVE in triticalekuil doorgaans te
laag om aan de DVE-behoefte te voldoen. De
bevleesdheid van het jongvee kan hierdoor ach-
terblijven en vervetting ligt op de loer. In de
praktijk heeft het verstrekken van triticale in
combinatie met bijvoorbeeld graskuil de voor-
keur.
Onderzoek volgende jaren
Deze winter wordt het voedingsonderzoek met
tricicale voortgezet. Daarnaast wordt aandacht
geschonken aan de vruchtwisseling. Gedacht
wordt aan een vruchtwisseling waarbij na de tri-
ticaleoogst Italiaans raaigras wordt ingezaaid.
Van dit gewas kunnen in het najaar vaak nog
twee sneden geoogst worden en in het daarop
volgende groeiseizoen 6 of 7. Na anderhalf jaar
Italiaans raaigras kan in het voorjaar het gras
worden ondergeploegd en snijmaïs worden
ingezaaid. Het ondergeploegde gras zorgt daar-
bij voor de nalevering van stikstof. Na de snij-
maïsoogst kan weer triticale worden ingezaaid
en begint de cyclus opnieuw. Het inzaaien van
blijvend grasland na de oogst van triticale be-
hoort eveneens tot de mogelijkheden.
10
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 98-6
Tabel 2 Resultaten voederproeven jongvee
1996/1997 1997/1998
Opname
Ruwvoer (kg ds) 5,4 7,3
Krachtvoer (kg ds) 0,9 0,9
Droge stof (kg) 6,3 8,2
Beginleeftijd (mnd) 12,3 12,6
kVEM 4,6 6,0
Groei (g/dag) 515 875


Triticale biedt perspectief op droge zandgrond

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS

Name not available