Het ureumgehalte is een indicator voor de stikstofbenutting van het melkvee. Dit artikel beschrijft kort wat het ureumgehalte is, wat het zegt en wat je er als veehouder mee kunt

Boxem, Tj.

Teenstra, E.

Dutch

Wageningen Yield 

Schema weiderantsoenen
Wat is het?
Het ureumgehalte van tankmelk is het aandeel
ureum in het tankmelkmonster dat de RMO-
chauffeur neemt van iedere melk-leverantie. De
ureumgehalten, weergegeven in milligram per
100 gram melk, zijn afgerond op vijftallen en
staan op de afrekening in het blok “LAATSTE 10
LEVERANTIES”.
Waar komt het vandaan?
Ureum ontstaat bij een overmaat aan pensaf-
breekbaar ruw eiwit en/of een tekort aan pensaf-
breekbare koolhydraten. De overmaat aan pens-
afbreekbaar ruw eiwit kennen we ook onder de
naam OEB (Onbestendig Eiwit Balans).
Onbestendig eiwit wordt in de pens afgebroken
tot ammoniak. Wanneer onvoldoende energie
aanwezig is om dit om te zetten in microbieel
eiwit, verdwijnt over-tollige ammoniak via het
bloed naar de lever. Na omzetting in ureum
wordt het, opnieuw via het bloed, afgevoerd
naar de nieren. Maar bloed komt overal. Dus
ook in de uier, waar het overgaat in de melkcel-
len. Zo komt het uiteindelijk ook in de melk.
Melk zonder ureum bestaat niet!
Wat zegt het en wat kun je ermee?
Het ureumgehalte van tankmelk is een indicator
voor de gemiddelde stikstofbenutting van de
melk-veestapel. Het zegt iets over de verhou-
ding van de -afbreekbare hoeveelheden ruw
eiwit en koolhydraten in de pens. Een hoog
ureumgehalte betekent een groot stikstofverlies
via de urine. Helaas kun je daar op het moment
van uitslag weinig meer aan veranderen. Wat je
wel kunt, is leren van de omstandigheden. Met
deze kennis kun je vervolgens de voeding waar
nodig en waar mogelijk aanpassen. Wat je er
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
9
Hoog ureumgehalte soms moeilijk te
vermijden
Eddy Teenstra en Tjark Boxem
Vanaf juni 1998 ontvangen melkveehouders van iedere tankmelkleverantie het ureumgehalte. 
Het ureumgehalte is een indicator voor de stikstofbenutting van het melkvee. Voor velen is dit een
nieuw getal. Vooral in de zomer is een hoog ureumgehalte soms moeilijk te vermijden. Dit artikel
beschrijft kort wat het ureumgehalte is, wat het zegt en wat je er als veehouder mee kunt.
Praktijkonderzoek 98-4
Is het ureumgehalte vier 
of meer keer hoger 
dan 30?
Niets aan de hand
Controleer achtereenvolgens
1. Stikstofbemesting grasland
2. Snedezwaarte bij inscharen
3. Aandeel snijmaïskuil
4. Krachtvoeraanvulling
Controleer 
krachtvoeraanvulling
Is de bijvoeding kleiner
dan 4 kg droge stof 
snijmaïskuil per koe 
per dag?
Is het ureumgehalte 
vier of meer keer 
hoger dan 40?
JA
t
t
t
t
JA
t
NEE
t
NEE
NEE
JA
niet mee kunt, is de eiwitvoorziening van de
individuele koeien of groepen koeien beoorde-
len.
Waardering ureumgehalte
Waarden van 20 tot en met 30 noemen we nor-
maal. Lager dan 20 is laag en hoger dan 30 is
hoog. Daarbij geldt dat je waar-den beneden de
15 zo veel mogelijk moet voorkomen, terwijl je
waarden boven de 30 soms moeilijk kunt ver-
mijden. Dit laatste geldt met name voor bedrij-
ven met veel grasland.
Een sprong van vijf eenheden naar boven of
naar beneden tussen twee monsterdatums is
overigens niets om je ongerust over te maken.
Scherpe stijgingen en dalingen, bijvoorbeeld
met tien of meer eenheden tussen monsterda-
tums, kunnen zich vooral voordoen tijdens de
overgangen van stal naar weide en omgekeerd
en tijdens de weideperiode.
Wanneer is “laag” laag?
Pas als waarden lager dan 20 meerdere malen
in de reeks van de laatste zes monsterdatums
voorkomen, is het tijd voor actie. Dit begint bij
het controleren van het rantsoen van de melk-
koeien. Heb je vier of meer lage waar-den, ga
dan een stap verder en pas het rantsoen aan.
Ook de melk-productie zal dan trouwens ach-
terblijven.
Bij een laag ureumgehalte is altijd een tekort
aan pensaf-breekbaar ruw eiwit. In de zomer zal
dit echter niet vaak voorkomen, vandaar dat we
ons in dit artikel meer toeleggen op de hoge
ureumgehalten.
Wanneer is “hoog” hoog?
Ook als waarden boven de 30 meerdere keren
in de reeks van de laatste zes voorkomen, is het
tijd om actie te ondernemen. Evenals bij lage
gehalten begin je met het controleren van het
rantsoen. Zijn het er vier of meer, dan weet je
zeker dat het rantsoen een te hoge OEB-waarde,
en dus te veel pensafbreekbaar ruw eiwit, heeft.
Een rantsoenaanpassing is dan wenselijk. Streef
naar een OEB-waarde van maximaal zo’n 300
tot 350 gram per dag, hoewel dit bij dag en
nacht weiden niet gemakkelijk zal zijn.
Bij waarden van 40 en hoger, zijn er trouwens
aanwijzingen dat dit ten koste gaat van de
gezondheid en de vruchtbaarheid van de koei-
en.
Hoog ureumgehalte, en dan?
Wat doe je, of kun je doen, als je vier of meer
keer een ureumgehalte hebt gehad van boven
de 30? Uiteraard gaat het er dan met name om
hoe je dit in de toekomst kunt voorkomen. Het
schema geeft daarvoor een aantal mogelijkhe-
den. Hoofdzaak is de verlaging van de OEB-
waarde van het rantsoen naar de eerder
genoemde 300 tot 350 gram per dag. Voor DVE
(Darm Verteerbaar Eiwit) blijft normvoedering
het uitgangspunt.
Algemeen geldt: weet wat je voert!
Rantsoenberekeningen hebben alleen waarde
als deze gebaseerd zijn op de juiste uitgangs-
punten. Dit geldt zowel voor de hoeveelheid en
de kwaliteit van het ruwvoer als de hoeveelheid
en de kwaliteit van het krachtvoer. Meten
(wegen) is weten! Ook een regelmatige controle
van doseerinstallaties hoort daarbij.
Het schema geldt voor de weideperiode en
maakt onderscheid tussen veel en weinig bij-
voeren. De grens ligt bij een bijvoeding van
minder dan 4 kg droge stof snijmaïskuil per koe
per dag. Vers (gemaaid) gras, graskuil en hooi
vallen hier dus buiten, evenals allerlei vochtige
enkelvoudige krachtvoeders.
Bij rantsoenen die hoofdzakelijk uit vers gras
bestaan, bijvoorbeeld bij dag en nacht weiden
met geen of slechts een geringe snijmaïsbijvoe-
10
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 98-4
ding, is een hoog ureumgehalte haast onvermij-
delijk. Deze situatie zal zich vaak voordoen op
bedrijven die vrijwel geen ruwvoer hoeven aan-
kopen en geen/weinig snijmaïs (kunnen) telen.
Zo lang het ureumgehalte niet boven de 40 uit-
komt, is controle van de krachtvoeraanvulling
voor deze bedrijven meestal het enige dat ze
kunnen doen (zie laatste alinea).
Voor alle andere situaties met weiderantsoenen
is het rijtje met mogelijkheden gelijk.
Hoewel het bemestingsseizoen haast voorbij is,
begint dit met een controle van de stikstofbe-
mesting en de snedezwaarte. Bemest voor wat
je oogst (weidt/maait) en oogst voor wat je
bemest! Bedenk dat gras bij jong inscharen
altijd een (zeer) hoog OEB-gehalte heeft.
Vragen die je je dus kunt stellen zijn:
• Heb ik mijn percelen in de juiste NLV-klasse1
ingedeeld?
• Heb ik meer bemest dan het maximum advies
bij de betreffende NLV-klasse?
• Heb ik voldoende rekening gehouden de (na-
)werking van organische mest?
• Heb ik voldoende rekening gehouden met de
stikstoflevering door klaver?
• Heb ik voldoende rekening gehouden met
groeiremmingen door droogte (stikstofcorrec-
tie voor de bemesting van de volgende
snede)?
• Heb ik de bemesting afgestemd op de snede-
zwaarte bij inscharen?
Overigens kan het ook lonend zijn om de per-
ceelsgroottes en de afstelling van de kunstmests-
trooier eens te controleren.
De volgende stap is kijken of je het aandeel
snijmaïsbijvoeding nog iets kunt verhogen. In
feite verschuif je hiermee een deel van het
eiwitrijke gras naar de stalperiode.
Als laatste kun je ook hier overwegen om
krachtvoeders te kopen met een lager gehalte
aan pensafbreekbaar ruw eiwit. Blijkt de ver-
houding tussen pensafbreekbare koolhydraten
en pensafbreekbaar ruw eiwit te krap, kies dan
voor krachtvoeders met minder pensafbreekbaar
ruw eiwit. Hierbij kun je overwegen om bij-
voorbeeld een deel van het mengvoer te vervan-
gen door enkelvoudige krachtvoeders zoals bie-
tenpulp en allerlei aardappelproducten.
1Klasse van stikstofleverend vermogen
11
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 98-4
Meer weten?
Dit artikel is een samenvatting van de
onlangs verschenen brochure Ureumgehalte
van tankmelk. Hierin komen, naast de hoge
ureumgehalten, uiteraard ook de lage gehal-
ten aan bod. U kunt de folder bestellen door
ƒ 7,50 over te maken op RABO-rekening
11.25.54.989 van het PR te Lelystad met ver-
melding van: Brochure Ureum


Hoog ureumgehalte soms moeilijk te vermijden

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS

Name not available