Wat is gemeten, wat zijn de ervaringen en waar moeten we de komende tijd extra aandacht aan besteden? Zoals op zo veel bedrijven drukt de overvloedige regenval van 1998 zijn stempel op de resultaten. Ondanks dit produceerden de koeien boven verwachting. Een kostprijs beneden 75 cent lijkt goed haalbaa

Teenstra, E.

Wageningen Yield 

Gordijnen alleen bij regen en wind dicht
Om de kosten zo veel mogelijk te drukken is de
stal op het lagekostenbedrijf bewust compact en
sober gebouwd. De open zijkanten resulteren in
een goede, frisse leefomgeving voor de koe. De
staltemperatuur is gelijk aan de buitentempera-
tuur. Last van de kou zullen koeien in
Nederland niet snel hebben, zo lang ze maar
droog liggen. Alleen bij harde wind en regen,
gaat het windbreekgaas helemaal omhoog om
regeninslag en verwaaien van stro te voorko-
men. 
Verder zorgen de ballenbakken en het thermo-
lint rond de waterleidingen ervoor dat het water
niet bevriest. Het afgelopen jaar hebben we
echter weinig strenge vorst gehad. Grote proble-
men zijn er dus niet geweest met bevriezen van
leidingen, mestschuiven en begaanbaarheid van
de vloer.
Vloer soms glad
Tijdens de zomer werd opnieuw duidelijk dat
een dichte, licht hellende vloer met een mest-
schuif tot problemen met begaanbaarheid leidt.
Vooral bij warm, droog weer ontstaat tijdens de
uren dat de koeien in de wei lopen een dunne
mestfilm op de vloer, waarvan de toplaag droog
is en de onderlaag vochtig. Wanneer de koeien
vervolgens weer binnen komen voor het mel-
ken, kunnen gevaarlijke glijpartijen optreden.
Ondanks diverse kleine aanpassingen aan de
mestschuif, bleef dit probleem bestaan. Daarom
is er uiteindelijk voor gekozen om de vloer na
het melken te schuiven en vervolgens licht in te
strooien met wat zaagsel.
Mijnbanden eisen vaste ondergrond
Het lagekostenbedrijf heeft vijf kuilplaten van
8x25 meter. Twee platen bestaan uit betonklin-
kers. De overige drie platen zijn gemaakt van
mijnbanden (transportbanden uit de mijnbouw).
Deze lijken duurzaam en zijn met zo’n 15 gul-
den per m2 een stuk goedkoper dan bijvoor-
beeld gestort beton. De ervaringen van het eer-
ste jaar zijn echter wisselend. Op de harde,
gladde platen is het voer gemakkelijk in te kui-
len en uit te halen. Nu we in het tweede stalsei-
zoen zitten, blijkt dat de ondergrond van de pla-
ten toch onvoldoende vast is. Er ontstaan gelei-
delijk meer en diepere sporen in de platen.
Hierdoor stroomt regenwater in de open (aange-
broken) kuilen en blijft bij het uitkuilen een deel
van het voer zitten. Over een oplossing wordt
nagedacht.
Groei jongvee prima
De nuchtere kalveren komen voor de eerste drie
weken in iglo’s gemaakt van gebruikte lijmva-
ten. Langer kan niet omdat de iglo’s daarvoor te
klein zijn en bovendien de hoeveelheid gier en
mest dan te groot wordt. Van de iglo’s gaan de
kalveren naar de volledig ingestrooide tentstal.
De groei van de kalveren in die tentstal is goed.
Wel blijkt de tentstal aan de kleine kant. Dit
komt vooral doordat het kalfpatroon nog niet
mooi gespreid is. 
Vanaf ongeveer een jaar loopt het jongvee (pin-
ken) samen met de droge koeien in de ligboxen-
stal. Dit bespaart immers ruimte en dus geld. De
pinken lijken ook hier voldoende te groeien.
Vaak lijkt het dat ze niet mee kunnen komen,
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
8
1 Jaar lagekostenbedrijf (2)
Wat zegt het onderzoek
Eddy Teenstra
Het lagekostenbedrijf draait nu ruim een jaar en iedereen is natuurlijk nieuwsgierig hoe het gaat.
In het decembernummer heeft u de mening van de bedrijfsboer al kunnen lezen. Daarom nu wat
resultaten van het onderzoek. Wat is gemeten, wat zijn de ervaringen en waar moeten we de
komende tijd extra aandacht aan besteden? Zoals op zo veel bedrijven drukt de overvloedige
regenval van 1998 zijn stempel op de resultaten. Ondanks dit produceerden de koeien boven ver-
wachting. Een kostprijs beneden 75 cent lijkt goed haalbaar.
Praktijkonderzoek 99-1
Oude lijmvaten
zijn prima goed-
kope iglo’s voor
de eerste drie
weken.
maar dat is optisch bedrog doordat ze tussen de
(grote) droge koeien lopen. Als er zich al pro-
blemen voordoen, dan liggen die eerder bij de
droge koeien dan bij de pinken. De kans is
groot dat die te veel vreten en daardoor gevoeli-
ger worden voor onder andere melkziekte.
Vaste mest en gier gescheiden
De mestscheiding gaat redelijk, hoewel dit niet
direct blijkt uit de mestanalyses (zie tabel 1).
Afgelopen voorjaar waren de gehaltes van de
vaste mest maar ongeveer de helft van wat je op
basis van het landelijke gemiddelde zou ver-
wachten. Dit komt vooral door het lage droge-
stofgehalte van de mest. Met andere woorden,
de mest is veel te nat. De oorzaken hiervan zijn
divers. Ten eerste was het aandeel en de instrooi
frequentie van het stro tijdens de stalperiode
van 1997/98 te laag. Daarnaast waren er pro-
blemen met de mestscheiding zelf, waardoor
nogal wat gier bij de vaste mest kwam.
Toch ziet u dat het fosfaatgehalte van de vaste
mest (1,8) beduidend hoger is dan dat van de
gier (0,2).
Ten aanzien van de gier valt vooral het lage
gehalte aan totaal stikstof op (1,8 kg per ton).
Ook dit komt door een laag droge-stofgehalte;
op haar beurt weer veroorzaakt door het grote
aandeel afvalwater (uit stal en van mestplaat)
dat naast de gier in het foliebassin terechtkomt.
Hoe het verder is gegaan met de mestscheiding
en met de mest- en gieropslag kunt u lezen in
het artikel verderop in deze periodiek. 
20 ton vaste mest voor grasland geen probleem
De vaste mest is met een mestverspreider in
februari 1998 uitgereden op de percelen gras-
land met een lage of vrij lage fosfaattoestand.
Hiermee kunnen we immers een groot deel van
de fosfaatbehoefte voor de eerste snede dekken.
Afhankelijk van de behoefte en om bedekkings-
schade te voorkomen, bedroegen de giften
maximaal 20 ton per ha. Bij inscharen eind
maart(!) en maaien in mei was er niets meer van
terug te vinden. Schade door bedekking is dan
ook nauwelijks opgetreden.
Op het maïsland is in januari 10 ton en in april
40 ton vaste mest per ha uitgereden.
De gier is alleen op het grasland uitgereden met
de zodenbemester. In een aantal gevallen fun-
geerde de zodenbemester als sleufkouter door
de schijven zonder druk over de grond te laten
lopen. Tabel 2 geeft een totaaloverzicht van de
gemiddelde bemesting van het grasland in
1998.
Qua stikstofbemesting lijkt dit natuurlijk erg
mooi, minder dan 300 kg per ha, maar bedenk
wel dat het lagekostenbedrijf ook percelen met
klaver heeft. De stikstofbinding door klaver blijft
in tabel 2 buiten beeld. Uiteindelijk liep de tota-
le stikstofbemesting uiteen van 390 kg op de
percelen zonder klaver (13,5 ha) tot 188 kg op
percelen met weinig klaver (9,8 ha) en 103 kg
op percelen met veel klaver (3,7 ha). Doordat
de klaver in dit natte jaar pas in augustus tot
9
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 99-1
Tabel 1 Gemiddelde samenstelling in kg per ton van vaste mest (5 monsters) en gier (1 monster) 
in januari 1998
Droge Orga- N- NH3-N N-orga- P2O5 K2O
stof nische Stof totaal nisch
Vaste mest 113 87 3,3 1,0 2,3 1,8 3,7
LG Vaste mest* 235 153 6,9 1,6 5,3 3,8 7,4
Gier 22 9 1,8 1,6 0,2 0,2 6,4
LG gier 25 10 4,0 3,8 0,2 0,2 8,0
* LG = landelijk gemiddelde
Tabel 2 Gemiddelde bemesting (in kg werk-
zame nutriënten per ha) op grasland
Vaste mest Gier Kunstmest Totaal
Stikstof 8 44 225 276
Fosfaat 17 7 25 49
Kali 35 212 0 247
ontwikkeling kwam, leidde het niet bemesten
van een snede in juni en juli nogal eens tot
teleurstellende hergroei.
Op de percelen met veel klaver is relatief wei-
nig dierlijke mest uitgereden. Bovendien is op
de percelen zonder klaver relatief meer gier uit-
gereden dan op de percelen met klaver.
De jonge zeekleigrond van de Waiboerhoeve is
erg fosfaatbehoeftig. Omdat we echter willen
voldoen aan de MINAS-normen tot 2005 (voor-
stel 1997) is de fosfaatbehoefte van een groot
aantal percelen niet volledig gedekt. Gemiddeld
bedroeg het fosfaattekort 37 kg per ha.
Overigens hebben we wel geprobeerd om de
fosfaatbehoefte van de eerste snede te dekken.
Graslandgebruik in 1998 lastig
Tijdens het seizoen is zo veel mogelijk geweid
volgens het principe van het O2+O2 systeem.
Hierbij weiden de koeien eerst twee dagen dag
en nacht, gevolgd door twee dagen beweiding
met droge koeien en pinken. Om vertrapping te
voorkomen, zijn de koeien zowel in juni als in
september een week opgestald. Ondanks de
grote grasvoorraad hebben we ook het streven
om de koeien zo lang mogelijk buiten te hou-
den, moeten laten varen door de overvloedige
regenval. In totaal is het grasland gemiddeld 2,3
keer gemaaid. De opbrengst na veldverliezen
bedroeg gemiddeld ruim 2.800 kg droge stof per
ha maaien.
Melkproductie stijgt
Bij de melkproductie beperken we ons tot de
gegevens van de driewekelijkse melkcontrole.
De werkelijke melkproductie (per boekjaar) op
basis van gemiddeld aantal dieren, fabrieksleve-
ranties en geproduceerde maar niet geleverde
melk, zijn nog niet beschikbaar. Deze zullen
naar verwachting niet veel afwijken van de
melkcontrolecijfers.
De verwachte 305-dagenproductie varieerde
van ruim 7.700 kg tot ruim 8.300 kg melk
gemiddeld per koe over de periode van novem-
ber 1997 tot en met oktober 1998. Figuur 1
geeft een overzicht van het verloop. De gemid-
delde verwachting over deze periode is 7.955
kg met 4,5 % vet en 3,3 % eiwit. Dit is qua
melk nogal wat hoger dan het uitgangspunt van
7.500 kg per koe bij de opzet van het bedrijf. 
MINAS (nog) geen probleem
Het lagekostenbedrijf is voor 1998 niet MINAS-
plichtig. De veebezetting bedraagt slechts 1,9
gve per ha en de aanvoernormen voor fosfaat
worden namelijk niet overschreden. Gezien het
10
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 99-1
Figuur 1 Gemiddelde en verloop van de ver-
wachte 305-dagenproductie in kg 
melk per koe
8400
8200
8000
7800
kg melk
datum
1 nov
’97
1-dec
’97
9-feb
’98
31 mrt
’98
20 mei
’98
9 jul
’98
28 aug
’98
17 okt
’98
Tabel 3 Begrote mineralenbalans in kg per ha voor 1998 volgens MINAS verfijnde aangifte
Stikstof Fosfaat
Aanvoer 278 60
Wv: - Krachtvoer 64 26
- Kunstmest 214 34
Afvoer 89 31
Wv: - Vee 9 6
- Melk 68 25
- Dierverlies 12 0
Overschot (incl. kunstmest) 189 29
Overschot (excl. kunstmest) n.v.t. -5
streven om te voldoen aan de MINAS-normen
tot 2005, is dit natuurlijk niet verrassend. De
definitieve resultaten van de mineralenbalans
zijn bij het schrijven van dit artikel nog niet
beschikbaar, vandaar dat we ons moeten beper-
ken tot de begroting volgens de methode van de
verfijnde aangifte. De begroting staat in tabel 3. 
Afgezet tegen de toegestane overschotten tot
2005 van 230 kg stikstof en 30 kg fosfaat per
ha, ziet u dat het lagekostenbedrijf daar naar
verwachting netjes onder blijft. Daarbij moet u
zich wel realiseren dat we de fosfaatbemesting
bewust al fors hebben geknepen. De gevolgen
hiervan zullen echter pas later duidelijk worden.
Kostprijs richting 70 cent
Waar het uiteindelijk allemaal om draait is de
kostprijs. De streefwaarde voor het lagekosten-
bedrijf is zo’n 75-80 cent per kg melk (metho-
diek LEI-DLO). De resultaten over de eerste
negen maanden van 1998 staan in tabel 4. 
Naar verwachting zal de gerealiseerde kostprijs
nog met een paar centen stijgen omdat de ‘dure’
maanden oktober, november en december nog
niet in de berekening zijn meegenomen. In ver-
gelijking met de streefwaarde en de LEI-DLO
vergelijkingsgroep zit de gerealiseerde kostprijs
echter prima op koers. Hierbij moeten we wel
enkele opmerkingen plaatsen.
De streefwaarde en de kostprijs van de vergelij-
kingsgroep zijn namelijk gebaseerd op de gege-
vens van het boekjaar 1996/97, terwijl de gere-
aliseerde kostprijs geldt voor 1998. Hierdoor
ontstaan prijsverschillen. Vooral krachtvoer en
kunstmest waren in 1998 goedkoper dan in
1996/97. Ook de hogere veeprijzen in 1998
hadden uiteraard een gunstige invloed op de
kostprijs.
De loonwerkkosten verschillen, omdat meer
gier uitgereden moest worden vanwege het vele
regen- en afvalwater en omdat meer hectares
zijn gekuild dan vooraf was begroot. 
Omdat alles nieuw is, vielen de kosten voor
onderhoud van de werktuigen/installaties en
grond/gebouwen het afgelopen jaar nogal mee.
De rente en boekwaarde van de machines/werk-
tuigen en grond/gebouwen is overigens bij alle
drie de kostprijzen gebaseerd op het prijsniveau
van 1996/97.
Uitgaande van het gezegde “alle begin is moei-
lijk” lijkt een kostprijs van zo’n 70 cent per kg
melk goed haalbaar. Het moet immers mogelijk
zijn om het bedrijfssysteem in die richting nog
verder te optimaliseren.
11
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 99-1
Tabel 4 Opbouw kostprijs per kg melk van het lagekostenbedrijf
Lagekostenbedrijf Vergelijkingsgroep
Streefwaarde 1996/1997 Realisatie jan-sep 1998 LEI-DLO 1996/1997
Voerkosten 8 6 15
Overig toegerekend 10 10 10
Arbeid 21 21 34
Loonwerk 9 12 4
Werktuigen/installaties 12 9 13
Grond/gebouwen 20 18 23
Algemene kosten 6 4 6
Totaal 86 80 106
Opbrengsten anders dan melk 8 10 11
Kostprijs 78 70 95
Omdat nog niet alle gegevens over 1998 zijn
verwerkt, lukt het helaas niet om dit artikel
op alle punten al volledig te zijn. Bovendien
zou het artikel dan ook veel te lang worden.
De ervaringen met de primaire mestscheiding
komt daarom in een apart artikel aan bod. 
In het aprilnummer van PRaktijkonderzoek
zal dieper ingegaan worden op de 50-urige
werkweek en op het grasland en de snijmaïs
(gebruik, bemesting, voederwinning en der-
gelijke). Ook de veevoeding en de dierge-
zondheid en vruchtbaarheid worden in een
later nummer besproken.


1 Jaar lagekostenbedrijf (2)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS

Name not available