Saatkamp, H.W.

NARCIS 

De belangrijkste managementaspecten van het melkveebedrijf

Wageningen Yield 

De belangrijkste managementaspecten van het melkveebedrijf 
door H.W. Saatkamp, Leerstoelgroep Agrarische Bedrijfseconomie, Universiteit Wageningen , en Afdeling Economie 
van de Diergezondheidszorg, Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht 
De managementcyclus omvat planning (strategisch, tactisch en operationeel), uit-
voering en evaluatie. De werkterreinen waarop deze cyclus binnen een bedrijf 
wordt toegepast zijn: productie, marketing en financiering. In deze bijdrage staat 
de productie centraal. 
Op een melkveebedrijf vindt de productie van melk en gebruiks- en slachtvee 
plaats op drie onderling verbonden bedrijfsonderdelen: (1) het melkvee - en (2) 
jongveegedeelte en (3) de grasland - en voedergewasproductie. Deze onderdelen 
kunnen per bedrijf sterk verschillen in het beslag dat zij leggen op de productie-
factoren en productiemiddelen. 
De belangrijkste bronnen van variatie in inkomensverschillen tussen rundveebe-
dryven zijn: (1) arbeidsefficiëntie, (2) melkgeld, (3) bijkomende voerkosten, 
(4) omzet en aanwas en (5) kosten van grond en gebouwen. De posten 1 en 5 
hangen nauw samen met de bedrijfsopzet en liggen op korte en middellange ter-
mijn min of meer vast. De andere drie posten zijn meer variabel en kunnen door 
de veehouder (samen met zijn bednjfsbegeleiding) op korte termijn beïnvloed 
worden. 
De economische waarde van meer melk per koe is in een quotumsituatie afhan-
kelijk van de alternatieve aanwendingmogelijkheden van de vrijgekomen produc-
tiemiddelen, en kan variëren van 20 tot 90% van de waarde ervan in een quo-
tumvrije situatie (waarin het saldo melkopbrengst minus variabele kosten onge-
veer 50 ct/kg is). 
De melkgeldopbrengst wordt sterk bepaald door de hoogte van het melkquo-
tum. Bij gelijkblijvend melkquotum en aantal melkkoeien is deze opbrengstpost 
slechts zeer beperkt te beïnvloeden (eiwitfractie verhogen, wintermelk, EKO -
melk). 
Indien de melkproductie per koe verhoogd wordt by gelijkblijvend melkquotum 
betekent dit een besparing op onderhoudsvoer (i.e. ruwvoer). Voor een intensief 
bedrijf zal dit resulteren in een verminderde aankoop van ruwvoer, dus in een 
besparing op de post bijkomende voerkosten. Op deze bedrjjven dient dus in eer-
ste instantie gestreefd te worden naar zoveel mogeljjk eigen ruwvoer (kwan-
titeit). Een extensief bedrjjf dient echter te streven naar een zo hoog mogely'ke 
38 
kwaliteit van het ruwvoer. Valorisatie hiervan kan middels verschillende wegen 
tot stand komen: verkoop van ruwvoer, besparing op de N -gift jongvee opfok of 
vervanging van krachtvoer door ruwvoer. 
De voor- en nadelen van aankoop of lease van melkquotum met uitbreiding van 
de melkveestapel zyn niet éénduidig en verschillen per bedrijf. In het algemeen is 
aankoop alleen zinvol indien de afschrijvingstermijn van het melkquotum groter 
is dan 10 jaar. Leasen kan zinvol zijn indien het bedrijf in de eigen ruwvoerbe-
hoefte kan voorzien (extensief bedrijf), en de melkproductie en -prijs voldoende 
hoog zijn. Leasen/kopen kan ook passen in een groeistrategie, realisatie extra 
ruwvoer of quotum overschrijding. 
Dejongvee opfok kan via de post omzet en aanwas een aanzienlijke bijdrage 
leveren aan het bedrijfsresultaat. Of de opfok op het eigen bedrijf economisch 
zinvol is hangt nauw samen met de ruwvoersituatie en (in de nabije toekomst) 
met het mineralenoverschot. Extensieve bedrijven hebben meer ruimte voor de 
jongvee-opfok dan intensieve bedrijven. Factoren, die verder van belang zijn, 
zijn: het vervangingspercentage, de kalversterfte en het verkoopmoment van de 
kalveren. Een optimale mix van deze factoren kan bijdragen tot een vergroting 
van de post omzet en aanwas. 
De kosten van de jongvee-opfok bedragen ƒ 2200-2300 per vaars (excl. arbeid). 
De managementinstrumenten die een veehouder kan gebruiken bij optimalise-
ring van de jongvee-opfok zijn: de groeistrategie en het inseminatiebeleid. Een 
versnelde opfokperiode kan voordelen bieden: reductie van de totale voerkosten, 
een verkorting van de non-productieve opfokperiode, een verkorting van het 
generatie-interval en een vermindering van het mineralenoverschot. Hier tegeno-
ver staan ook mogelijke nadelen, zoals: de kans op een verlaagd productievermo-
gen (met name in de eerste lactatie), lagere drachtigheidskansen en een duurder 
rantsoen. 
Bij het graslandmanagement zyn drie hoofdaspecten van belang: 
1. De maximale graslandopbrengst; 
2. De hoeveelheid voer die daadwerkelijk geproduceerd wordt; 
3. De benutting van het geproduceerde voer. 
Bij dit laatste spelen de volgende factoren een grote rol. de efficiëntie van de 
voederwinning, het uitkuilen (m.n. verspilling) en het voedermanagement. 
Extensieve bedryven dienen te mikken op een zo hoog mogelijke kwaliteit; hier-
door is vroeg maaien aangewezen. Intensieve bedrijven dienen te streven naar 
39 
zoveel mogelijk kwantiteit hetgeen een zware snede noodzakelijk maakt; daar-
naast kunnen zij de beweiding beperken in combinatie met bijvoedering. 
De relaties m.b.t. het management tussen de afzonderlijke bedrijfsonderdelen 
lopen via verschillende bedrijfseconomische posten. 
Voor de relatie tussen het melkvee- en het jongveegedeelte zijn dit: de post 
omzet en aanwas, het mineralenoverschot en de hoeveelheid wintermeik. Op 
intensieve bedrijven is het jongvee-onderdeel een concurrent van het melkvee -
onderdeel, zodat jongvee-opfok elders een alternatief kan zijn. Extensieve bedrij-
ven hebben verschillende mogelijkheden de jongvee-opfok verder te valoriseren 
door aanwending van eigen ruwvoer. 
De relatie melkvee - grasland loopt m.n. via de post bijkomende voerkosten, wa-
rbjj extensieve bedrijven vooral dienen te streven naar kwalitatief zo goed moge-
lijk ruwvoer, terwijl voor intensieve bedrijven vooral kwantiteit geldt. 
De relatie jongvee - grasland is direct via (goed) ruwvoer, en indirect via de post 
omzet en aanwas. 
Het moge duidelijk zijn dat er geen gulden regel is voor alle soorten melkveebe-
drijven. Elk bedrijf is anders, zodat voor ieder bedrijf ook een andere mix van de 
ter beschikking staande managementinstrumenten optimaal zal bijdragen tot het 
realiseren van de bedrijfsdoelstellingen. De grootste verschillen tussen deze mix 
zullen bestaan tussen extensieve en intensieve bedrijven. 
Kosten en baten van een meer gesloten systeem in de melkveehouderij 
door G. van Schaik, Leerstoelgroep Agrarische Bedrijfseconomie, Universiteit Wageningen 
In 1994 heeft de World Trade Organisation (WTO) een overeenkomst gesloten 
genaamd 'Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary measures 
(SPS agreement)'. Deze overeenkomst heeft een enorme invloed gehad op de 
wetgeving van de internationale handel in dieren en dierlijke producten. 
Regeringen mogen op basis van de eigen diergezondheidsstatus handelsbarrières 
instellen om de voedselveiligheid en de gezondheid van het eigen rundvee te 
beschermen. De handelsbarrières kunnen worden voorkomen door als land zelf 
een hoge gezondheidsstatus te hebben vergeleken met andere landen. De 
Europese Unie (EU) heeft besloten om tot een hogere diergezondheidsstatus te 
40 


De belangrijkste managementaspecten van het melkveebedrijf

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available