In de periode 1996 tot en met 1998 is door het PAV in het zuidoosten van Nederland onderzoek gedaan binnen het project "Beregenen op Maat". Achterliggend doel van de provincies Noord-Brabant en Limburg was het verbruik van grondwater terug te dringe

Alblas, J.

Evenhuis, B.

Wageningen Yield 

Beregenen op Maat 
ing. J. Alblas, PAV-Lelystad en 
dr. ir. B. Evenhuis, PAV-ZON 
In de periode 1996 tot en met 1998 is 
door het PAV in het zuidoosten van 
Nederland onderzoek gedaan binnen 
het project "Beregenen op Maat". 
Achterliggend doel van de provincies 
Noord-Brabant en Limburg was het 
verbruik van grondwater terug te 
dringen. Dit project dat werd 
gecoördineerd door het Landbouw 
Innovatie Bureau beoogde intensieve 
voorlichting te geven over het 
watergebruik voor beregenen van 
grasland en akker- en tuinbouw-
gewassen. Immers, door kennis te 
hebben van f actoren die bij de 
vochtvoorziening van gewassen 
meespelen, zijn beslissingen goed 
overwogen te nemen. 
Vanuit PAV-ZON, locatie Vredepeel, 
is op vijf bedrijven het onderzoek 
naar de bruikbaarheid van de 
beregeningsplanner uitgevoerd. 
Daarnaast is op de locatie Meterik 
onderzoek gedaan naar de 
watervoorziening bij aardbeien en 
prei in het kader van een Euregio 
project in samenwerking met LVG 
Straelen en PBG Zuid-Nederland. 
Hierna wordt ingegaan op de 
ervaringen die op de onderzoeks-
bedrijven zijn opgedaan. 
Beregeningsplanner 
De belangrijkste conclusie van het on-
derzoek op de bedrijven is dat de be-
regeningsplanner (product van 
Opticrop B.V.; introductie via DLV) 
een bruikbaar middel is om het tijdstip 
van beregenen aan te geven, maar dat 
deze nu nog niet voor breed gebruik 
geschikt is. Dit komt doordat voor het 
bijhouden van een vochtboekhouding 
(de waterbalans of vochtvoorraad 
wordt van dag tot dag berekend) veel 
gegevens en kennis voor interpretatie 
nodig zijn. Het maakt hierbij niet veel 
uit of zo'n voorraadadministratie met 
de hand of per computer wordt bijge-
houden. 
De benodigde kennis is voor een deel 
te koop, bijvoorbeeld de bodemkun-
dige gegevens die de basis zijn van het 
rekenprogramma. Een missertje in de 
profielbeschrijving en/of schatting van 
de capillaire watervoorziening vanuit 
het grondwater kan vervolgens tot uit-
komsten leiden die er weinig tot ver 
naast zitten. Een bijstelling is dan no-
dig. Dit geldt ook voor de begin- en 
maximale vochtvoorraad die de bodem 
kan bevatten. Bijvoorbeeld, in Meterik 
is de bovengrond met de bodemcode 
B2 omschreven. In werkelijkheid zit 
het grondtype tussen een BI- en een 
B2-type in. Dit heeft tot gevolg dat de 
planner de hoeveelheid water (V-act) 
in de bewortelde zone overschat en 
daarmee relatief laat met een advies 
komt. 
De startvoorraad waarmee het reken-
programma in het voorjaar begint, is 
in veel gevallen het best in te voeren 
door het vochtgehalte van de bodem 
te bepalen en naar voorraad om te re-
kenen. De maximale vochthoeveel-
heid (V-max) die de bodem kan be-
vatten heeft een koppeling met de 
grondwaterstand. Bedacht moet wor-
den dat de bodem minstens 15 % 
lucht moet bevatten om groeistoornis 
te voorkomen. Bij ondiep grondwater 
kan minder water geborgen worden, 
en bij diepe grondwaterstand meer 
dan de standaardhoeveelheid. 
Van belang zijn ook de gewasgege-
vens, met name het groeiverloop. 
Uitgaande van de opkomstdatum van 
een gewas wordt in het programma 
een vast groeiverloop aangehouden. 
Een afwijking, bijvoorbeeld een trage 
begingroei doordat het in het voorjaar 
lang koud is, heeft als gevolg dat de 
reeks gewasfactoren waarmee de actu-
ele verdamping wordt berekend in de 
tijd opschuift. Het programma bere-
kent dan op basis van het "stan-
daard"gewas een te hoge verdamping 
en geeft daardoor te vroeg een berege-
ningsadvies. Een soortgelijke afwij-
king is te verwachten als vroege aard-
appels worden geteeld. Hiervan is de 
ontwikkeling sneller dan de standaard 
en het advies zal te laat komen. 
Hetzelfde geldt voor een gewas als 
prei. Zomertypes ontwikkelen zich 
sneller dan herfst- en wintertypes. Een 
ander punt betreffende gewassen is 
dat in het programma geen kritieke 
perioden in-'de gewasontwikkeling 
zijn opgenomen. Zo geldt bij de poot-
goedteelt dat de grond tijdens de knol-
zetting voldoende vochtig moet zijn. 
Dat is vochtiger dan het startmoment 
voor beregenen dat de planner aan-
geeft. 
Vanuit de combinatie bodem en ge-
was is het volgen van de beworte-
lingsdiepte belangrijk omdat deze be-
palend is voor de berekening van de 
vochtvoorraad en de grootte van de 
maximale watergift. Een afwijking ten 
opzichte van de in het programma 
aanwezige wortelontwikkeling is dan 
mogelijk. Bij gewassen die geplant 
worden (aardbeien, prei, bladgewas-
sen en kool) wordt de eerste ingege-
ven worteldiepte door de planner niet 
ten volle gebruikt, waardoor te snel 
een beregeningsadvies gegeven wordt. 
Voor aardbeien geldt dat veel water 
moet worden gegeven voor het aans-
laan en het koelen van de planten. 
Hiermee houdt de planner geen reke-
ning. De worteldiepte kan met een 
gutsboor bepaald worden. 
18 PAV-BULLETIN VOLLEGRONDSGROENTETEELT - O K T O B E R 1999 
Ervaring leert echter dat de waargeno-
men diepten van plant tot plant nogal 
kunnen verschillen. 
De natte zomer van 1998 heeft ons 
vooral geleerd dat discipline belang-
rijk is. Omdat het programma de 
vochtvoorraad op dagbasis berekent, 
moet de neerslag en de referentiever-
damping dagelijks worden ingevoerd. 
Bij het opsparen van de hoeveelheden 
en dan de totalen (bijvoorbeeld per 
week) invoeren, ontstaat een afwij-
king en daarmee een verkeerd advies ! 
In de computerversie van de berege-
ningsplanner kunnen meerdere perce-
len worden geregistreerd, waarbij de 
neerslag van plaats tot plaats sterk 
kan verschillen. Zeker bij percelen 
die ver (enkele km' s) weg liggen kan 
de neerslagwaarneming bij de boerde-
rij niet zomaar gebruikt worden. De 
referentieverdamping geldt voor alle 
percelen en andere gegevens, zoals de 
bewortelingsdiepte, worden per per-
ceel bijgehouden. Neerslag kan geza-
menlijk bijgehouden worden voor een 
cluster van percelen die vlak bij el-
kaar liggen. Het programma geeft per 
perceel de stand van de vochtvoor-
raad weer èn een adviesgift. Deze ad-
viesgift is afgesteld op het gebruik 
van een haspel. Bij een vaste berege-
ningsinstallatie, zoals in de teelt van 
aardbeien gebruikelijk is, kunnen 
kleinere giften per keer worden gege-
ven. De planner moet dan wel vaker 
geraadpleegd worden. 
Overigens is de planner minder ge-
schikt voor gewassen die veel water 
nodig hebben, zoals aardbeien. Het 
aantal keren dat deze gewassen bere-
gend worden is soms zo groot dat ze 
het maximale aantal beurten volgens 
de planner overschrijdt. 
Beregeningswijzer 
Een eenvoudig alternatief voor de 
planner is de beregeningswijzer (sa-
mengesteld door DLV, PAV en PR). 
Dit is een tabel waarin voor drie groe-
pen gewassen de V-start-vochtgehal-
ten (Watergetal) van meerdere bo-
ven- en ondergronden zijn genoemd. 
Bij de wijzer hoort een gutsboor om 
bodemvochtmonsters te nemen. Deze 
kunnen in een huishoudmagnetron 
worden gedroogd. Na weging voor 
en na drogen is het Watergetal te be-
rekenen. Dit wordt vergeleken met de 
tabel. De grootte van de regengift 
moet zelf worden bepaald. Een gift-
grootte van hooguit 25 mm kan door 
elke bodem worden geborgen. Bij 
grotere hoeveelheden kan doorslag 
naar de ondergrond plaats hebben. 
Door het werken met de 
boor en magnetron wordt 
vlot ervaring opgedaan. 
Na verloop van tijd kan 
dan zelf aan de hand van 
de kleur en stevigheid 
van het monster worden 
ingeschat wat het vocht-
gehalte van een grond-
monster is. Drogen in de 
magnetron met een ver-
mogen van 600 à 700 
Watt van een monster 
van 200-250 gram vraagt 
12 tot 14 minuten. Langer 
heeft geen zin, terwijl het 
drogen van meerdere 
monsters meteen achter 
elkaar tot oververhitting 
van de magnetron leidt. 
Andere ervaringen 
De tensiometer is een eenvoudig ap-
paraat dat de vochttoestand van de bo-
dem weergeeft. Het geeft de spanning 
weer die de planten moeten uitoefe-
nen om water uit de bodem op te ne-
men. De vochtspanning waarbij met 
beregenen gestart moet worden is ge-
wasafhankelijk. Vooral bij gewassen 
die 'nat' geteeld worden voldoet een 
tensiometer goed. Bij gewassen die 
minder dan eenmaal in de week in een 
vaste beregeningsrotatie beregend 
worden is de kans op doorslaan van 
de tensiometer behoorlijk groot! 
De bij een vochtspanning behorende 
vochtvoorraad is per bodemtype en/of 
grondsoort verschillend. Zo bevat een 
bouwvoor met leemarm zand nog 24 
mm en een lichte kleigrond nog 69 
mm water bij een pF-waarde van 2,5 
(= 315 cm onderdruk). Aan de hand 
van de tensiometer de vochtvoorraad 
berekenen is een moeilijke zaak. 
Door tensiometers voor en na een be-
regening af te lezen kan uit ervaring 
geleerd worden welke giftgrootte ge-
schikt is voor het betreffende perceel. 
Een meting met een tensiometer ge-
beurt in een heel klein deel van de bo-
dem. Dit is ook de reden dat geadvi-
seerd wordt drie tensiometers in een 
meetplek of perceel te plaatsen. 
Gezien de kosten kiezen wij voor 
aanschaf en gebruik van een Quick-
draw tensiometer. Deze is makkelijk 
mee te nemen en in de bodem te 
plaatsen. Uitlezen vraagt enkele mi-
nuten per meting. 
Voor alle meetapparatuur geldt de-
zelfde grondregel: ze vraagt kennis, 
aandacht en zorg! 
Bij gewassen die op grote rijenafstand 
staan kunnen plaatselijk, door de ge-
wasrijen bepaald, grote verschillen in 
vochtgehalten van de bodem voorko-
men. In het vorig nummer van dit blad 
(akkerbouw-editie) is gerapporteerd 
over een onderzoek in mais. Ook bij 
gebruik van druppelslangen ontstaan 
plaatselijk grote verschillen in bodem-
vochtigheid, omdat het water zich 
rond de druppelaars concentreert. 
«18 
Met grondmonsters wordt de vochtigheid van de grond 
gecontroleerd, bijvoorbeeld met de magnetronmethode. 
PAV-BULLETIN VOLLEGRONDSGROENTETEELT - O K T O B E R 1999 19 


Beregenen op Maat

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS