Dit artikel beschrijft het onderzoek dat in 1998 en 1999 is uitgevoerd op de proeftuin in Horst naar het effect van de antagonist Coniothyrium minitans op Sclerotinia in sla. Er waren per jaar 3 slateelten op een perceel dat kunstmatig was besmet met Sclerotinia minor. Het effect van de antagonist werd vergeleken met dat Ronilan. Door de de continuteelt op besmette grond was de ziektedruk erg hoog. Over de 2 jaren gezien resulteerde een gewasbehandeling met C. minitans in een gelijk bestrijdingseffect vergeleken met Ronilan. Het verwijderen van de gewasresten na iedere teelt leverde een kleine verbetering op van het resultaat. C. minitans ontleent zijn bestrijdend effect aan het doden van de sclerotien in de grond. Deze aangetaste sclerotien konden niet in de grond worden aangetoond waarschijnlijk omdat ze na te zijn aangetast door C. minitans snel ontbinden (en dus niet meer teruggevonden kunnen worden). In dit artikel worden ook de resultaten beschreven van de proeven waarin Rhizoctonia wordt bestreden. sleutelwoorden: PPO-agv, akkerbouw, tuinbouw, gewasbescherming, geïntegreerde bestrijding, groenteteelt, bladplanten, vollegrondsgroenten, geintegreerde teelt, duurzame teelt, smet, sla, biologische bestrijdin

Westerdijk, C.E.

Wageningen Yield 

( PAV Bulletin Vollegrondsgroenteteelt April 2000 4e jg . ) 
Biologische bestrijding van 
smet in sla 
ir. CE. Westerdijk, PAV-Lelystad 
19J \ 8\fi 
Vooral bij intensieve teelt van sla en onder vochtige omstandigheden kan smet uitgroeien tot een 
belangrijke schadepost. Smet kan veroorzaakt worden door diverse schimmels. De belangrijkste zijn 
echter de soorten die grondgebonden zijn en derhalve bij intensieve teelt van sla gestimuleerd worden: 
twee Sclerotiniasoorten (S. sclerotiorum en S. minor) en Rhizoctonia solani. Daarnaast kan ook de 
algemeen voorkomende schimmel Botrytis cinerea een bijdrage aan smet leveren. 
R H I Z O C T O N I A SOLANI 
Rhizoctonia solani is een algemeen voorkomende schim-
mel, die in diverse zogenaamde anastomose- groepen is 
te onderscheiden. De schimmel kan in de grond overle-
ven met pseudo-sclerotiën en is ook in staat saprofytisch 
(d.w.z. levend op dood organisch materiaal) in de grond 
over te blijven. Bij aanwezigheid van de schimmel in de 
grond kunnen bladeren van slaplanten aangetast worden 
via op de grond hangende bladeren. Vandaaruit groeit de 
schimmel naar jongere bladeren en de stengel. Deze aan-
tasting kan zich uitstrekken tot het hart van de plant en 
de krop uiteindelijk waardeloos maken voor de verkoop. 
SCLEROTINIASOORTEN 
Smet wordt veroorzaakt door de beide 
Sclerotiniasoorten (sclerotiënrot). Beide schimmels 
overleven in de grond met Sclerotien. Qua grootte zijn 
er verschillen tussen beide soorten: de Sclerotien van 
S. sclerotiorum zijn vrij groot (1-30 mm) en die van 
S. minor relatief klein (0,5-2 mm). De ziekte kenmerkt 
zich door de zogenaamde 'zakkers' (omvalziekte). Dit 
zijn planten waarvan de stengel volledig doorrot waarna 
deze verwelken en afsterven. Op de onderste bladeren 
Rhizoctonia in sla. 
en de stengel vormt de schimmel zwarte Sclerotien. Net 
als S. minor kan 5. sclerotiorum slaplanten aantasten na 
fysiek contact tussen op de grond liggende bladeren en 
mycelium dat uit Sclerotien groeit. Daarnaast vormt 
5. sclerotiorum zogenaamde ascosporen (via de paddestoel 
van de schimmel) die verspreid kunnen worden over 
grotere afstanden en na kieming slaplanten kunnen 
aantasten. 5. minor verspreidt zich zelden of nooit via 
ascosporen. 
CHEMISCHE E N BIOLOGISCHE 
BESTRIJDING 
Voor de bestrijding van smet staat een aantal middelen 
ter beschikking: iprodion, procymidon, thiram zaadbe-
handeling en vinchlozolin. Het effect van de middelen is 
sterk wisselend en op sterk besmette percelen onvol-
doende. Derhalve wordt door het PAV te Lelystad in 
samenwerking met PAV-ZON en het IPO Wageningen-
U R onderzocht of er alternatieven zijn in de vorm van 
biologische middelen. Deze middelen hebben als voor-
deel dat zij een bijdrage leveren aan de vermindering 
van de inzet van fungiciden in de vollegrondsgroente-
teelt. Ook kunnen zij een uitkomst zijn voor biologische 
telers van sla. 
PAV Bulletin Votlegrondsgroenteteelt April 2000 4e jg. ) 
Tabel 1. 
Mate van smet (K-index), veilbaar kropgewicht (g), percentage uitgroei van R. solani van op wateragar uitgelegde slabladeren o 
±\~-wiiyivzi/ en nti uuniui ^ 
jaren en drie teelten per jaa\ 
object 
M 
onbehandeld 
V+C op gewasrest 
V op gewasrest 
gewasrest weg 
iprodion 
V op tray 
V op tray en veld 
V+C tray en veld 
V in veld 
LSD ((<0.05) 
F prob. 
f
 in de R. solani-proef 
R-index 
16,2 
30,8 
30,8 
30,4 
30,3 
28,5 
30,5 
29,2 
30,1 
28,7 
4,68 
<0,001 
/ i/un ut uiiiuvyni^i 
kropgewicht 
483,2 
421,2 
413,3 
416,8 
437,6 
428,5 
425,6 
422,5 
432,1 
445,7 
• 25,11 
<0,001 
v uuu iiti tinu vuu 
% R-uitgroei 
1,3 
25,7 
19,6 
19,8 
19,8 
15,1 
20,2 
16,0 
17,3 
18,6 
6,60 
<0,001 
CFU/100 g grond*) 
14,3 
9,6 
203,8 
230,8 
8,6 
15,7 
191,9 
441,6 
332,1 
239,8 
77,87 
<0,001 
*) CFU: kolonievormende eenheden, kwantitatieve maat voor aanwezigheid van de schimmel in de grond 
O N D E R Z O E K 
Het onderzoek wordt verricht met twee antagonistische 
schimmels en een chemisch middel. De ene schimmel is 
een gekende parasiet van Sclerotiniasoorten (antagonist 
C) terwijl de andere het op Rhizoctonia solani heeft 
voorzien (antagonist V). Het chemische middel M werkt 
specifiek op R. solani. Deze middelen hebben nog geen 
toelating voor de bestrijding van smet in sla. Op de 
proeftuin van PAV-ZON te Meterik zijn in 1998 twee 
driejarige proeven gestart, waarbij per jaar drie gewassen 
sla worden geteeld. Eén proef is gericht op de bestrij-
ding van R. solani met middelen M enV, waarbij ook 
veel aandacht is voor de toepassingswij ze. Het perceel is 
behalve met R. solani ook besmet met S. sclerotiorum. 
Antagonist C is daarom in sommige behandelingen bij— 
Sclerotinia minor in sla. 
gevoegd. De andere proef is gericht op de bestrijding 
van 5. minor met antagonist C. Dit perceel is kunstmatig 
besmet met S. minor en van nature ook besmet met 
S. sclerotiorum. 
R E S U L T A T E N 
Bestrijding van Rhizoctonia solani (tabel 1). 
De mate van smet is in elk van de drie teelten vastge-
legd door het aantal bladeren per plant met R. solani-* 
aantasting te tellen. Vervolgens werd een indeling in 
zwaarte van aantasting gemaakt en daaruit een index 
berekend die de mate van smet door R. solani aanduidt 
(R-index). Alleen het niet- toegelaten specifiek R. solani 
fungicide (M) had een significant positief effect in het 
terugdringen van de mate' van smet. De toepassingen 
van de antagonist gaven hetzelfde effect als het stan-
PAV Bulletin Vollegrondsgroenteteelt April 2000 4e jg. ) 
daardmiddel iprodion. Dit week echter niet betrouwbaar 
af van de onbehandelde controle. Het veilbaar gewicht 
per krop (Kropgewicht) was bij toepassing van middel M 
significant hoger dan de onbehandelde. Alle andere 
behandelingen weken niet significant af van de onbehan-
delde. Van elke krop werd één blad op het IPO 
Wageningen-UR onderzocht op aanwezigheid van 
R. solani. M verlaagde het percentage bladeren dat uit-
groei van R. solani (% R-uitgroei) vertoonde. Ook de 
tray- en veldbehandelingen met de antagonist gaven een 
verlaging te zien t.o.v. de onbehandelde en weken niet af 
van de standaard chemische bestrijding. Bij toetsing van 
grondmonsters op de aanwezigheid van de antagonist in de 
grond (CFU), werd deze naar verhouding van de toege-
paste hoeveelheden duidelijk in de grond teruggevonden. 
Bestrijding van Sclerotinia (tabel 2). 
Het aantal zakkers werd door vinchlozolin en de gewas-
behandeling met antagonist C significant betrouwbaar 
verlaagd. Tevens werd het percentage veilbare kroppen 
verhoogd. Het veilbaar kropgewicht (g) werd echter niet 
significant beïnvloed. Het percentage planten met aan-
tasting door Sclerotinia bij de oogst (% S-minor: voorna-
melijk S. minor en in beperkte mate ook 5. sclerotiorum) is 
in elk van de drie teelten bepaald. Op de onbehandelde 
veldjes bedroeg het percentage aantasting gemiddeld 
42%. In alle teelten kon een betrouwbaar bestrijdend 
effect van vinchlozolin worden waargenomen, gemid-
deld 24% aantasting. De gewasbehandeling met de anta-
gonist (net als vinchlozolin twee maal spuiten na plan-
ten) had een vergelijkbaar effect, maar de gewasrestbe-
handeling met C had geen aantoonbaar effect. Het 
handmatig verwijderen van gewasresten bleek net niet 
significant beter te zijn dan onbehandeld. 
DISCUSSIE E N CONCLUSIES 
Met antagonist V en met het standaardmiddel iprodion 
bleek gemiddeld geen beheersing van Rhizoctonia solani 
mogelijk te zijn. Per jaar en per teelt bezien, was er wel 
een trend aanwezig dat de toepassing van antagonist V 
op de tray en in het veld op termijn enige beheersing 
van R. solani teweeg brengt. In de opbouw van het aan-
tal CFU's vanV in de grond is deze trend te verklaren. 
Door veelvuldige toepassing van antagonist V op hetzelf-
de perceel mag op termijn een betere beheersing van 
R. solani verwacht worden. 
Een duidelijke verbetering bleek op te treden door toe-
passing van het niet-toegelaten middel M. 
Op dit moment is er nog geen toegelaten alternatief 
voorhanden voor bestrijding van R. solani in sla. 
Sclerotinia minor blijkt goed te beheersen met antagonist 
C, mits op dezelfde wijze toegepast als vinchlozolin. 
Ook hier geldt dat veelvuldige toepassing het effect ver-
betert, omdat antagonist C de Sclerotien van Sclerotinia 
in de grond vernietigt, waardoor de infectiedruk 
afneemt. Deze proeven worden in 2000 op hetzelfde 
perceel voortgezet. 
Tabel 2. 
Aantal zakkers (van max. 125), percentage veilbare kroppen, percentage S. minor-aantasting en het veilbaar kropgewicht gemiddeld 
over twee jaren en drie teelten per jaar in de S. minor-proef. 
object 
onbehandeld 
gewasrest weg 
C op gewasrest 
C na planten 
vinchlozolin 
LSD ((<0,05) 
F prob. 
zakkers 
23,0 
19,1 
21,9 
15,5 
10,4 
6,24 
<0,001 
% veilbaar 
81,6 
84,7 
82,5 
87,6 
91,7 
4,99 
<0,001 
% S-minor 
42,1 
33,2 
39,4 
27,5 
24,1 
9,35 
<0,001 
kropgewicht (g) 
414 
411 
409 
418 
429 
ns 
0,700 


Biologische bestrijding van smet in sla

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS

Name not available