Zwavelbemesting kan vooral op zandgrasland in Noord- en Oost-Nederland een hogere opbrengst geven. Voorlopig wordt aangeraden om met uitzondering van veengrond maximaal 25-35 kg S per ha te geven. Bij voorkeur te verdelen over de eerste en tweede snede, om te hoge gehalten aan S in gras te vermijde

Bussink, W.

Wageningen Yield 

23
Praktijkonderzoek 2000-1
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Door het voorgenomen overheidsbeleid zal de
stikstofbemesting naar verwachting dalen naar
waarden tussen de 200 en 300 kg N per ha
grasland. Voor een maximale opbrengst op
zand- en kleigrond is echter een hoeveelheid
van 350-400 kg N per ha veelal optimaal. Om
toch zoveel mogelijk ruwvoer van eigen grond
te kunnen produceren en daarmee de omvang
van de veestapel zoveel mogelijk in stand te
houden is het van groot belang om deze lagere
stikstofgift optimaal te benutten. Daartoe moet
de bemesting met nutriënten als kali, fosfaat en
zwavel optimaal zijn.
Zwavel tot voor kort geen probleem
Zwavel (S) is na stikstof, kalium en fosfaat het
belangrijkste plantenvoedende element. De S-
voorziening van veel landbouwgronden en -
gewassen is afgenomen, vooral door een nog
steeds afnemende S-depositie. Hoewel er veel S
met dierlijke mest wordt aangevoerd, is deze
pas beschikbaar voor het gewas na mineralisa-
tie, welke juist in het voorjaar laag lijkt te zijn.
Deze factoren, gecombineerd met de lage
sulfaatgehalten in de bodem na de winter door
uitspoeling (vooral op zandgronden) kunnen
resulteren in S-tekorten. Dit leidt tot een lagere
graslandopbrengst en mogelijk een slechtere
graseiwitsamenstelling, vooral in de eerste
sneden.
Wanneer een S-tekort
Uit monitoringstudies op basis van versgras-
analyses in samenwerking met Blgg Oosterbeek
blijkt dat er grote verschillen zijn tussen regio’s
en tussen percelen met betrekking tot het risico
van S-tekorten. Via grondonderzoek is het nog
niet mogelijk om vast te stellen of S-bemesting
nodig is. Globaal kan dit wel door een versgras-
analyse uit te voeren in de eerste snede van een
aantal percelen met een vrij laag humusgehalte.
Ligt de N/S-ratio (S-gehalte in verhouding tot het
N-gehalte) in versgras boven de 14 dan is er
volgens Engels onderzoek een grote kans op
opbrengstdervingen. Bij waarden beneden de
14 is deze kans klein. In Duitsland stelt men dat
bij waarden beneden de 12 er geen risico is op
S-tekorten, bij waarden tussen 12 en 15 is er
een kleine kans en bij waarden boven de 15
een grote kans. De nieuwste metingen lijken het
best op de Duitse waardering aan te sluiten. Dit
wordt nog nader onderzocht. Versgras-analyse
heeft als nadeel dat pas vanaf de eerste snede
iets gezegd kan worden over het nut van S-
bemesting. Een andere mogelijkheid is dan het
schatten van de beschikbaarheid van S per snede.
S-beschikbaarheid
Belangrijke aanvoerposten voor S staan in tabel 1.
De balans geeft aan dat er vooral op zandgron-
den een risico van tekorten bestaat. Een balans
Naar een zwavelbemestingsadvies op
zand-grasland
Wim Bussink (NMI)
Zwavelbemesting kan vooral op zandgrasland in Noord- en Oost-Nederland een hogere opbrengst
geven. Voorlopig wordt aangeraden om met uitzondering van veengrond maximaal 25-35 kg S per
ha te geven. Bij voorkeur te verdelen over de eerste en tweede snede, om te hoge gehalten aan S in
gras te vermijden. Voor de ontwikkeling van een officieel S-bemestingsadvies is meer kennis nodig
van de S-levering uit grond en mest. Het onderzoek voor de komende jaren richt zich hier op.
Tabel 1 Schatting van de S-balans (kg per ha)
voor grasland 
Zand Klei
S-aanvoer:
depositie 16 16
dierlijke mest 25 25
kunstmest 10 10
capillaire opstijging 0 25
beregening 8 4
S-afvoer:
gewas 36 36
uitspoeling 42 21
Verschil -19 23
24
Praktijkonderzoek 2000-1
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
zegt echter niets over de beschikbaarheid
gedurende het groeiseizoen. Van belang is dan
hoeveel S (in de vorm van sulfaat) er
beschikbaar is in de wortelzone. Dit wordt
bepaald door aanvoer via depositie, opstijgend
grondwater en beregening, maar ook door
omzettingen in de grond (mineralisatie van
organische stof en van dierlijke mest). Afvoer
kan optreden door gewasopname, uitspoeling
en vastlegging. De dynamiek van de verschillen-
de aan- en afvoerprocessen bepaalt de hoeveel-
heid opgelost sulfaat in de grond. Als dit gehalte
daalt beneden een kritisch niveau, zal er sprake
zijn van een S-tekort.
Inmiddels zijn er eerste adviesproducten op de
markt, die globaal de beschikbaarheid van S
aangeven en berekenen of een aanvullende S-
bemesting nodig is.
S-mineralisatie
Om de S-beschikbaarheid goed te kunnen
voorspellen is het van groot belang te weten
hoeveel S beschikbaar komt via mineralisatie uit
grond en mest. Er is nog weinig bekend over de
variatie die hierin op kan treden. In drie
proeven uit 1998 varieerde de mineralisatie uit
grond tussen 15 en 30 kg per ha. Onderzoek
van het Nutriënten Management Instituut (NMI)
is de komende jaren gericht op het verwerven
van meer inzicht in de te verwachten S-levering
door grond en dierlijke mest. Zo kan een gefun-
Een juiste zwavel-
voorziening is
voorwaarde voor
een hoge gras-
opbrengst.
deerd S-bemestingsadvies voor grasland ont-
wikkeld worden voor de Commissie Bemesting.  
Belang voor de melkveehouderij
Een goed advies is nodig omdat uit monitoring-
studies blijkt dat er zowel percelen zijn met lage
als hoge S-gehalten. Zo had in 1997 en 1998
ongeveer 10% van de percelen een S-gehalte
van boven de 4 g per kg droge stof. S-bemesting
is op deze percelen niet gewenst, omdat dit leidt
tot een lagere opname van micronutriënten door
het gras en tot een slechtere benutting van micro-
nutriënten, zoals koper en seleen, door het dier.
Anderzijds leidt aanvullen van een tekort aan S
tot een betere N-benutting en lagere nitraat-
gehaltes in gras. Daardoor is met dezelfde N-gift
een hogere grasproductie of met een lagere N-
gift eenzelfde grasproductie te realiseren. Het
laatste is van groot belang voor bedrijven die nu
of in de nabije toekomst een MINAS-heffing
moeten betalen. De verwachting is dat op per-
celen met een duidelijk S-tekort tot zo’n 50 kg
N per ha per jaar kan worden bespaard op de
N-bemesting, indien het S-tekort met de juiste
hoeveelheid S wordt aangevuld.
Veldproeven
In 1998 heeft het NMI drie S-bemestingsproeven
uitgevoerd op zandgrasland in Noord-Nederland
(Ureterp en Drachten) en Oost-Nederland
(Heino). De S-werking van dierlijke mest is
25
Praktijkonderzoek 2000-1
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
getoetst bij giften van 0, 15 en 30 m3 dunne
rundermest per ha. Over deze niveaus zijn S-
trappen aangelegd van 0 tot maximaal 54 kg S
per ha uit minerale meststoffen. Vanwege de
hoge mobiliteit van minerale S (sulfaat) en het
daaraan verbonden risico op uitspoeling in een
nat voorjaar, zijn als varianten opgenomen wel
en geen deling van de S-gift. De bemesting met
N, P en K was op alle objecten gelijk en
conform het bemestingsadvies.
S-bemesting verhoogde de drogestofopbrengst
significant met gemiddeld 413 kg per ha. Tussen
de S-giften bestond geen significant verschil in
effectiviteit. Wel bleek dat deling een hogere
opbrengst gaf. Gemiddeld over alle S-trappen
verhoogden de ongedeelde en de gedeelde gift
de opbrengst met respectievelijk 255 en 572 kg
ds per ha. De gerealiseerde meeropbrengst door
S-bemesting verschilde per locatie, vooral bij
deling van de S-bemesting. Ten opzichte van
geen S-bemesting leidde deling tot extra
opbrengsten van respectievelijk 372, 571 en
772 kg ds per ha. Bij bestudering van het effect
per snede bleek S-bemesting steeds tot een
(geringe) meeropbrengst te leiden (alleen in de
derde en vierde snede significant). De N-
benutting nam met 4% toe door S-bemesting.
Bemesting met S leidde niet tot een hogere
voederwaarde van het gras.
Het toedienen van dunne mest had, op jaar-
basis, geen significant effect op de drogestof-
opbrengst. Wel was het S-gehalte hoger bij
bemesting met dierlijke mest. Op basis van de
S-opname kwam 35% van de S uit dierlijke
mest tot werking.
Voorlopig advies
Gezien de resultaten van onderzoek tot dusver
wordt aangeraden om in het noorden en oosten
van het land in het voorjaar zo’n 25-35 kg S per
ha grasland te geven met uitzondering van
veengrond. Dit is vooral van belang voor de wat
drogere percelen met een relatief laag organisch
stofgehalte. Deze S-gift moet bij voorkeur
worden verdeeld over de eerste en tweede
snede. Is er in de eerste snede geen S-bemesting
uitgevoerd, dan is te overwegen om dit alsnog
te doen in de tweede snede.


Naar een zwavelbemestingsadvies op zand-grasland

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS