Uit vers-gras onderzoek in 1999 bleek dat op alle Koeien&Kansen bedrijven enkele of meerdere percelen in de eerste snede een risico van S-tekort hadden ongeacht de grondsoort. Vaststelling van S-gehalten via vers-grasanalyse of het opstellen van een zwavelbalans dus gewenst

Bussink, W.

Name not available

Zwavelvoorziening graslandpercelen varieert sterk binnen bedrijven

Wageningen Yield 

ll
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
42
Praktijkonderzoek 2000-3
Zwavel (S) is na stikstof, kalium en fosfaat het
belangrijkste plantenvoedende element.
De stikstofbemesting op grasland daalt. Om
zoveel mogelijk ruwvoer op eigen grond te pro-
duceren en daarmee de omvang van de veesta-
pel zoveel mogelijk in stand te houden is het
van belang om deze lagere stikstofgift goed te
benutten. Daartoe moet ook de bemesting met 
S optimaal zijn. Juist de S-voorziening van gras-
land is afgenomen, vooral door een dalende 
S-depositie. 
Onderzoek van de afgelopen jaren heeft aange-
toond dat een S-bemesting met 25-35 kg/ha bij
voorkeur verdeeld over de eerste twee sneden
hogere opbrengsten kan geven, vooral op zand-
gronden in Noord- en Oost-Nederland.
Het is van belang vast te stellen op welke perce-
len een S-tekort te verwachten is, want dit kan
leiden tot een lagere opbrengst, een lagere 
N-benutting en hogere nitraatgehaltes in gras.
Anderzijds leidt een S-overschot tot een lagere
opname van micronutriënten door het gras en
een slechtere benutting van micronutriënten
door het dier. 
Eerste snede
Van de meeste percelen op de K&K bedrijven is
in samenwerking met Blgg de eerste snede
geanalyseerd. Twee bedrijven op zandgrond
hadden lage S-gehalten met gemiddeld 2,1 g /
kg ds  (tabel 1). De meeste percelen hadden
zelfs gehalten beneden de  2 g/kg ds. Ook op de
klei- en veenbedrijven waren er percelen met
zulke lage waarden. Lage waarden duiden op S-
tekorten. Een betere maatstaf voor het beoorde-
len van het risico op S-tekorten is de N/S-ratio
(S-gehalte in verhouding tot het N-gehalte). Bij
Zwavelvoorziening graslandpercelen
varieert sterk binnen bedrijven 
Wim Bussink (NMI)
Uit vers-gras onderzoek in 1999 van het Nutriënten Management Instituut (NMI) bleek dat op alle
Koeien&Kansen bedrijven enkele of meerdere percelen in de eerste snede een risico van S-tekort
hadden ongeacht de grondsoort. Na de eerste snede bleef dit risico beperkt tot enkele percelen op
zand- en lössgrond. Om een gerichte minerale S-bemesting uit te voeren is vaststelling van 
S-gehalten via vers-grasanalyse of het opstellen van een zwavelbalans dus gewenst. 
Tabel 1 S-analyse eerste snede Koeien&Kansen bedrijven in 1999
Provincie Grond Aantal Gemiddeld Aantal met S-gehalte (g/kg ds) N/S-ratio
percelen S-gehalte  <2 2-2,5 > 4 12-15 >15
(g/kg ds)
Ov zand 2 3,5 0 0 0 2 0
Gld* zand 11 2,1 7 2 0 2 0
Gld zand 21 2,8 0 8 0 13 5
NBr zand/klei 6 3,2 0 2 1 3 2
L zand 9 2,1 5 3 0 6 3
L löss 11 2,5 1 6 0 5 6
Gld riv klei 17 2,5 4 6 0 5 0
Fr zeeklei 11 2,8 0 3 0 5 0
Gr zeeklei 21 3,1 1 4 1 3 0
Fl j zeeklei 6 4,3 0 0 5 0 0
NH veen 24 3,3 2 0 1 6 2
ZH veen 29 3,0 3 1 0 2 3
168 2,9 23 35 8 52 21
* biologisch
43
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Praktijkonderzoek 2000-3
waarden tussen 12 en 15 is er een kleine kans
en bij waarden boven de 15 is er een grote kans
op S-tekorten. Op bijna alle bedrijven waren er
percelen met een N/S-ratio tussen 12 en 15, ter-
wijl de helft van de bedrijven percelen had met
een N/S-ratio boven de 15.
Latere sneden
Op twee percelen per bedrijf zijn de navolgen-
de sneden ook geanalyseerd. Op zandgrond
was het beeld wisselend. Op het Overijsselse
bedrijf bleef de N/S-ratio tot en met de tweede
snede vrij hoog met ruim 13. Op het biologi-
sche bedrijf in Gelderland bleef de N/S-ratio
steeds beneden de 12. Op het andere Gelderse
bedrijf bleef de N/S-ratio hoog (ruim 16) tot en
met de derde snede. Op het Limburgse bedrijf
bleef de N/S-ratio in latere sneden beneden de
10.
Op het lössbedrijf in Limburg daalde de N/S-
ratio pas na de vierde snede tot waarden bene-
den de 12. 
Op de kleibedrijven bleef de N/S-ratio na de
eerste snede veelal ruim beneden de 10 met als
laagste waarde 4,7 op het klei op veen bedrijf in
Friesland eind juli. Dit als gevolg van een S-
gehalte van ruim 8 g/kg ds. Waarden boven de
4 gram zijn niet gewenst. Op de veenbedrijven
daalde de N/S-ratio vanaf de tweede snede sterk
door een sterke stijging van het S-gehalte tot 
7 g/kg ds door S-mineralisatie. 
In 1999 bleek dus dat het risico van S-tekorten
na de eerste snede beperkt bleef tot de bedrij-
ven op zand- en lössgrond.
Factoren die van invloed zijn
De herfst en winter van 1998/1999 waren zeer
nat, waardoor de in de bodemoplossing aanwe-
zige minerale S (sulfaat) kon uitspoelen.
Bemesting met S uit minerale meststoffen heeft
vrijwel niet plaatsgevonden. De beschikbaar-
heid van S is dan vooral afhankelijk van de S
beschikbaarheid uit dierlijke mest, depositie en
de nalevering van S door mineralisatie. Deze
nalevering hangt af van de hoeveelheid organi-
sche stof, de kwaliteit van de organische stof en
de temperatuur. Uit gegevensanalyse blijkt dat
het S-gehalte in gras sterk toeneemt naarmate de
grond meer organische stof bevat. Echter de
mineralisatie van S uit organische stof wordt pas
belangrijk bij temperaturen boven de 10 graden.
Ook de S uit mest komt slechts langzaam be-
schikbaar. Mogelijk zijn deze factoren in combi-
natie met het lang nat blijven van de grond de
oorzaak van de relatief hoge N/S-ratios op een
deel van de veenpercelen tijdens de eerste
snede. Nader onderzoek is nodig om vast te
stellen of op deze percelen een kleine S-gift
nodig is voor een goede opbrengst van de eerste
snede. Na de eerste snede neemt de bodemtem-
peratuur snel toe hetgeen leidt tot hoge S-gehal-
ten in juli en augustus op gronden met een
hoog organische stofgehalte. 
Ook de N-gift verhoogt het S-gehalte van gras,
maar ook de N/S-ratio. Dit betekent dat bij
hogere N-giften het risico van S-tekorten toe-
neemt, hetgeen ook in veldproeven is aange-
toond. 
Wat te doen
Opstellen van een zwavelbalans per perceel is
een hulpmiddel om vast te stellen welke perce-
len het grootste risico van S-korten geven.
Alleen die percelen die ook daadwerkelijk S
nodig hebben moeten worden bemest, omdat
anders een risico bestaat van te hoge S-gehalten
later in het seizoen. Van groot belang bij het
opstellen van de balans is hoe nauwkeurig de S-
mineralisatie is te voorspellen. Ook vers-gras
analyse geeft een  waardevolle informatie welke
percelen gevoelig zijn voor een S-tekort.
Bedrijven zouden vanaf eind april tot half juni
vers-gras kunnen laten analyseren en dan vooral
van de percelen met een laag organische stofge-
halte.
Op percelen met hoge organische stofgehalten
kan vers-gras analyse in juli/augustus aangeven
wat het risico van hoge S-gehalten is. Via aan-
passing van de minerale samenstelling van het
krachtvoer kunnen de nadelige effecten van
hoge S-gehalten op de sporenelementen voor-
ziening van rundvee dan worden opgeheven.
Vers-grasanalyse
is een basis voor
minerale 
S-bemesting.


Zwavelvoorziening graslandpercelen varieert sterk binnen bedrijven

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS