Verlaging van een landbouwkundig 'optimaal' fosfaatoverschot naar fosfaatevenwichtsbemesting laat na twee jaar nog geen diepe sporen na. Het P-AL getal van de bodem nam af, maar bleef nog in de klasse 'ruim voldoende'. De droge-stofopbrengst van het grasland bleef op peil, terwijl het fosforgehalte in het gras licht daalde

Middelkoop, J.C., van

Schils, R.

Wageningen Yield 

8Praktijkonderzoek 2000-1
Het PR onderzoekt, samen met NMI en Alterra
(voormalig Staring Centrum), de invloed van
fosfaatverliesnormen op graslandproductie en
fosfaatverliezen. In het najaar van 1996 zijn
proefvelden aangelegd op de proefbedrijven
Aver Heino, Cranendonck, de Waiboerhoeve en
Zegveld. In het onderzoek worden fosfaatover-
schotten van 0, 20 en 40 kg per ha in één
proefveld met elkaar vergeleken. Dit artikel
behandelt de resultaten van de eerste twee jaar.
De opzet van het onderzoek is eerder uitgebreid
beschreven in Praktijkonderzoek 98-3. 
Praktijkgerichte proefvelden
Het graslandgebruik op de proefveldjes bena-
dert de praktijk zo goed mogelijk. De veldjes
worden twee keer per jaar gemaaid en de
overige sneden worden beweid. In het voorjaar
en eventueel in de zomer wordt dunne runder-
mest toegediend met de zodenbemester of
sleepvoetenmachine. Gemiddeld was een derde
van de totale fosfaatbemesting afkomstig uit
dunne rundermest. Het verschil in fosfaatbemes-
ting tussen de laagste en de hoogste verliesnorm
was 45 kg per ha per jaar (tabel 1). Omdat de
fosfaatafvoer van de veldjes via het gewonnen
kuilvoer hoger was dan gepland, zijn de gerea-
liseerde fosfaatoverschotten lager. In plaats van
de geplande 0, 20 en 40 kg per ha waren de
gerealiseerde overschotten –9, 13 en 33 kg
fosfaat per ha (tabel 1). 
P-AL-getal daalt
Voor de aanvang van het onderzoek was het P-
AL-getal van de bodem ”ruim voldoende” (40-
55) op Aver Heino, Cranendonck en Zegveld en
”hoog” (>50) op de Waiboerhoeve. Na twee
jaar zijn er kleine veranderingen in het P-AL-
getal opgetreden. Op de veldjes met verlies-
normen P0 en P20 is het P-AL-getal gedaald met
zeven eenheden, terwijl het P-AL-getal bij de
hoogste verliesnorm van P40 met 3 eenheden is
gestegen (figuur 1). Op de Waiboerhoeve was
de respons duidelijk anders dan op de andere
drie locaties. Op Aver Heino, Cranendonck en
Zegveld daalde het P-AL-getal bij de laagste
verliesnorm (P0) met 8 à 10 eenheden naar een
fosfaattoestand ”voldoende”. Maar op de
Waiboerhoeve bleef het P-AL-getal bij de laagste
verliesnorm op hetzelfde hoge niveau. 
Graslandproductie blijft gelijk
De gemiddelde drogestofopbrengst was in 1997
en 1998 respectievelijk 11,0 en 12,0 ton per ha.
De gemiddelde opbrengsten per locatie, in ton
droge stof per ha, waren 12,2 op Aver Heino,
11,8 op Cranendonck, 10,8 op de
Waiboerhoeve en 11,1 op Zegveld. De beide
zandlocaties brachten dus ongeveer een ton
droge stof per ha meer op dan de locaties op
klei en veen. 
Het fosfaatoverschot had geen invloed op de
droge-stofopbrengst (tabel 1). Dit is ook niet zo
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Fosfaatevenwichtsbemesting op grasland: 
Na twee jaar nog geen effect op opbrengst
René Schils (PR) en Jantine van Middelkoop (NMI)
Verlaging van een landbouwkundig ”optimaal” fosfaatoverschot naar fosfaatevenwichtsbemesting
laat na twee jaar nog geen diepe sporen na. Het P-AL getal van de bodem nam af, maar bleef nog
in de klasse ”ruim voldoende”. De drogestofopbrengst van het grasland bleef op peil, terwijl het
fosforgehalte in het gras licht daalde.
Tabel 1 Fosfaatbemesting, fosfaatoverschot en graslandproductie, gemiddeld over de vier 
locaties en twee jaren
Verliesnorm Fosfaatgift Fosfaatoverschot Opbrengst Fosforgehalte
(kg P2O5/ha) (t ds/ha) (g P/100 g ds)
P00 49 -9 11,4 3,7
P20 72 13 11,5 3,8
P40 94 33 11,6 4,0
9Praktijkonderzoek 2000-1
verwonderlijk, gezien de ruim voldoende tot
hoge fosfaattoestand in de uitgangssituatie. Voor
de veldjes met de hoge fosfaattoestand op de
Waiboerhoeve, zou het landbouwkundig advies
slechts 15 kg P2O5 per ha bedragen. Dit advies
wordt zelfs bij de laagste verliesnorm nog ruim
overschreden. Op de overige drie locaties, met
de ruim voldoende fosfaattoestand, zou het
advies 75 kg P2O5 per ha zijn. Dat komt onge-
veer overeen met het bemestingsniveau bij de
middelste verliesnorm (P20). 
Naarmate het fosfaatoverschot hoger was,
namen de fosforgehalten in het gras licht toe;
van 3,7 tot 4,0 g per 100 g ds (tabel 1). Ook in
dit geval was de respons op de Waiboerhoeve
afwijkend. Daar was het gemiddelde fosfor-
gehalte bij alle overschotten 4,1 g per 100 g ds.
Op de overige drie locaties nam het fosfor-
gehalte, van het laagste naar het hoogste fosfaat-
overschot, toe met 0,3 g per 100 g ds.
Meerjarig onderzoek
In vergelijking met de effecten van verlaagde
stikstofbemesting, komen de effecten van ver-
laagde fosfaatbemesting bijzonder traag boven
water. In de komende jaren zal verder moeten
blijken hoe de fosfaattoestand van de bodem
reageert op de verschillende verliesnormen. In
het verlengde daarvan zal duidelijk worden
welke verschillen gaan optreden in de droge-
stofopbrengst en de kwaliteit van het gras. 
l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l  l l
Figuur 1 P-AL getal in de laag van 0-5 cm, in 
relatie tot fosfaatverliesnorm, 
gemiddeld over de vier locaties
30
32
34
36
38
40
42
44
46
48
50
1996 1997 1998
P40
P20
P00
P-AL getal
voldoende
ruim voldoende
Verliesnorm fosfaat
Voor fosfaat is de uiteindelijk te bereiken
verliesnorm vastgesteld op 20 kg P2O5 per
ha. Vanuit landbouwkundige hoek is echter
gesteld dat een fosfaatoverschot van 40 kg
per ha noodzakelijk is om het P-AL-getal op
een landbouwkundig voldoende peil te
houden. Daartegenover staat de
milieukundige overweging dat bij een
overschot groter dan 1 kg per ha, op termijn
de fosfaatgehalten in het grondwater de
milieukwaliteitsdoelstelling overschrijden.
Het doel van het onderzoek is het vaststellen
van landbouwkundige en milieukundige
gevolgen van combinaties van stikstof- en
fosfaatverliesnormen. De landbouwkundige
parameters zijn grasopbrengst, graskwaliteit,
P-AL-getal en botanische samenstelling. De
milieukundige parameters zijn stikstof- en
fosfaatoverschot en fosfaatuitspoeling.
De graslandopbrengst is na twee jaar evenwichtsbemesting nog niet verlaagd.


Fosfaatevenwichtsbemesting op grasland

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield