Uit PAV-onderzoek naar de inzet van ammoniumpolyfosfaat bij diverse gewassen blijkt geen bijzondere werking van polyfosfaa

Geel, W.C.A., van

van Geel, W.C.A.

NARCIS 

Geen meerwaarde Polyfosfaat

Name not available

Wageningen Yield 

/ 
( PAV Bulletin Akkerbouw April 2000 4e jg. ) 
Geen meerwaarde Polyfosfaat 
ing. W.C.A. van Geel, PAV-Lelystad yiu 8 
De inzet van ammoniumpol}fosfaat bij zaaien, poten of planten heeft in het PAV-onder zoek, evenals in 
de praktijk, wisselende resultaten laten zien. Een bijzondere werking van polyfosfaat kwam niet naar 
voren. Ammoniumpolyfosfaat kan daarom het beste worden beschouwd als een gewone, vloeibare NP-
meststof die met name geschikt is om het gewas een startgift te geven. 
A A N L E I D I N G 
In 1993 en 1994 behaalde het PAV in uienproeven 
gunstige resultaten met het toedienen van een vloeibare 
polyfosfaatmeststof in de rij bij het zaaien. Dat leidde in 
de meeste gevallen tot een betere begingroei, een hogere 
opbrengst en/of een vervroegde afsterving. In één proef 
bedroeg de meeropbrengst zelfs 25%. In 1995 vond een 
aantal plantuientelers dezelfde effecten. Anderen vonden 
daarentegen geen effect. Ook in 1996, toen de meststof 
ammoniumpolyfosfaat (APP) op grotere schaal werd 
toegepast, trad veelal geen effect op. 
Al met al heeft APP, toegepast in diverse gewassen, 
wisselende resultaten laten zien. Onduidelijk is waarom. 
Gesuggereerd werd dat de meststof juist het meeste effect 
zou hebben op fosfaatrijke gronden. Een andere indruk 
was dat APP met name voordelen biedt onder moeilijke 
groeiomstandigheden. 
In 1996, 1997 en 1998 heeft het PAV het onderzoek in 
uien voorgezet. In 1997 en 1998 werd APP daarnaast in 
meerdere gewassen op verschillende locaties beproefd . 
Doel van het onderzoek was om: 
a. meer inzicht te krijgen in hoeverre de positieve effecten 
van APP berusten op de aard van de meststof dan wel 
op de toedieningswij ze van het fosfaat (plaatsing in de 
rij); 
b. na te gaan in welke typen gewassen of onder welke 
omstandigheden een positief effect optreedt; 
c. een indicatie te verkrijgen over de optimale dosering 
van APP. 
PROEFOPZET EN -UITVOERING 
In de uienproeven heeft het PAV rijentoepassing van APP 
vergeleken met breedwerpige toepassing, alsook met rij-
entoepassing van natriummetahexafosfaat (MHF; een 
andere polyfosfaatmeststof), een vloeibare NP-meststof op 
basis van orthofosfaat (NP 7+20; zie kader) en met breed-
werpige toediening van tripelsuperfosfaat. In enkele 
proeven is tevens gelet op het effect van het door de 
grond trekken van het toedieningskouter. Bij rijen-
bemesting zijn de meststoffen bij zaai toegediend en bij 
breedwerpige bemesting vóór de zaaibedbereiding. 
In aardappelen, stamslabonen, peen, witlofwortelen, 
knolvenkel en valeriaan is APP vergeleken met super-
fosfaat, beide toegediend in de rij bij zaaien, poten of 
. 
WAT IS P O L Y F O S F A A T ? 
. a '. .'. 
Ammoniumpolyfosfaat, is een vloeibare meststof die 34% fosfaat en 10% ammoniumstikstof bevat. Eén liter APP 
weegt 1,4 kg, zodat de meststof per liter bijna 480 g fosfaat bevat en 140 g stikstof (als ammonium). Het fosfaatdeel 
van de meststof bestaat voor circa de helft uit polyfosfaten en voor de andere helft uit 'enkelvoudige' fosfaat-
moleculen (orthofosfaat). Bij polyfosfaten zijn de fosfaatmoleculen aaneengeregen tot ketens. De plant kan deze 
ketens niet opnemen. Maar ze worden geleidelijk in de grond afgebroken, waarna het fosfaat voor de plant beschik-
baar komt (slow release). De afbraaksnelheid varieert sterk en is van veel factoren afhankelijk (o.a. grootte van de 
ketens, bodemstructuur, pH, temperatuur, o.s.%).Verwacht mag worden dat het meeste polyfosfaat in de regel binnen 
100 dagen is afgebroken. Polyfosfaten kunnen in tegenstelling tot orthofosfaat niet in de grond worden vastgelegd. 
Daardoor zou het fosfaat beter beschikbaar blijven voor de plant en de benutting van de fosfaatgift hoger zijn. 
Een veronderstelde nevenwerking van polyfosfaten in de grond is dat ze de beschikbaarheid van sporenelementen 
kunnen verhogen, als deze wel in de grond aanwezig zijn, maar de plant ze moeilijk kan opnemen. De polyfosfaten 
fungeren dan als een soort overdrager. In de PAV-proeven werd voor deze nevenwerking geen bewijs gevonden. 
Een praktisch voordeel van polyfosfaten is dat ze beter in water oplossen dan orthofosfaat. Daardoor kan een circa 
twee keer zo geconcentreerde oplossing c.q. meststof worden gemaakt. Dat brengt lagere transport- en opslagkosten 
met zich mee. Daarom worden voor de bereiding van vloeibare fosfaathoudende meststoffen meestal polyfosfaten 
gebruikt. 
Vloeibare meststoffen hebben als voordelen ten opzichte van korrels dat: 
• ze voor rijenbemesting gemakkelijker zijn toe te dienen en beter zijn te verdelen, met name bij lage doseringen. 
Korrels komen dan op onregelmatige afstand van elkaar te liggen; 
• dunnere toedieningskouters kunnen worden gebruikt dan voor korrels, waardoor minder grondverstoring optreedt. 
Onder natte omstandigheden op zavel-, klei- en lössgrond kunnen kouters echter versmering van de grond 
veroorzaken. 
( PAV Bulletin Akkerbouw April 2000 4e jg . ) 
Tabel 1. 
Overzicht van de uitgevoerde proeven met polyfosfaat en het effect op de opbrengst. 
gewas locatie
1 jaar 
zaaiuien 
plantuien 
aardappelen 
stamslaboon 
peen 
knolvenkel 
witlofwortels 
valeriaan 
herfstprei 
zomerprei 
ijsbergsla zomerteelt 
e 
Lelystad 
Lelystad 
Lelystad 
Colijnsplaat 
Westmaas 
Lelystad 
Lelystad 
Lelystad 
Westmaas 
Lelystad 
Lelystad 
Westmaas 
Westmaas 
Valthermond 
Lelystad 
Meterik 
Meterik 
Westmaas 
Westmaas 
Lelystad 
Erica 
Onstwedde 
Schoonloo 
Meterik 
Meterik 
Lelystad 
Meterik 
1996 
1997 
1998 
1996 
- 1997 
1998 
1997 
1998 
1997 
1997 
1998 
1997 
1998 
1998 
1997 
1998 
1998 
1997 
1997 
1997 
1998 
1998 
1998 
1997 
1998 
1998 
1998 
Pw-getal proefveld 
24 
29 
21 
37 
85 
31 
19 
38 
66 
27 
44 
76 
27 
57 
28 
79 
125 
85 
30 
27 
81 
15 
14 
78 
119 
34 
125 
effect op de opbrengst2 
o 
+ 
o 
o 
o 
o 
++ 
o 
++ 
o 
o 
++ 
++ 
+ 
o 
o 
o 
o 
o 
o 
o3 
_|_3 
o3 
o 
o 
+ 
+ / 
1
 Lelystad, Colijnsplaat en Westmaas: zavelgrond 
Meterik,: zandgrond 
Valthermond, Erica, Onstwedde, Schoonloo: humeuze zandgrond 
2
 o = geen van de meststoffen had een significant effect op de opbrengst 
+ = fosfaatbemesting leidde tot een significant hogere opbrengst, maar er was geen significant verschil tussen de 
meststoffen 
+ + = polyfosfaatmeststof gaf een significant beter effect dan de referentiemeststof(fen) 
3
 alleen de vergelijking gemaakt tussen wel of geen startgift met APP 
planten. Bij alle objecten liep het kouter door de grond, 
zodat eventuele, optredende verschillen alleen aan de 
meststof zouden kunnen worden toegeschreven. 
In ijssla en prei vond een vergelijking plaats met NP 
7+20. In prei werden de meststoffen toegevoegd aan het 
aangietwater. In 1998 werd op deze wijze ook aangegoten 
met fosforzuur en urean.Voor het aangieten werd 10.000 
1 water per ha gebruikt. 
In al deze proeven werden de meststoffen in twee tot drie 
doseringen toegepast. Tevens werd een onbehandeld 
object opgenomen (geen fosfaatbemesting) om te zien in 
hoeverre het gewas reageerde op de bemesting. In de 
proeven waarin (tripel)superfosfaat was opgenomen, is de 
extra stikstof die met APP werd gegeven, gecompenseerd 
door via een aanvullende breedwerpige gift met KAS alle 
objecten op te trekken naar hetzelfde stikstofniveau. 
Het onderzoek vond plaats op de PAV-proeflocaties te 
Lelystad (zavel),Westmaas (zavel), Colijnsplaat (zavel), 
Meterik (zand) en Valthermond (dalgrond). In tabel 1 is 
vermeld met welke gewassen in welk jaar en op welke 
locaties de proeven zijn uitgevoerd, wat het Pw-getal van 
de proefvelden was en of er al dan niet een positief effect 
van APP optrad. 
In 1998 is met valeriaan een proef aangelegd op drie 
praktijkpercelen in Groningen en Drenthe, waarbij alleen 
is gekeken naar het effect van wel of niet toedienen van 
APP bij zaai. 
R E S U L T A T E N W I S S E L E N D 
Uien 
In de zaaiuienproeven te Lelystad in 1996 en 1998 en te 
Westmaas in 1997 leidde geen van de toepassingen tot 
een duidelijk betere begingroei en productie. In de proef 
te Lelystad van 1997 stimuleerden zowel de in de rij als 
breedwerpig toegediende APP en de rijenbemesting met 
MHF de begingroei van de uien, terwijl rijenbemesting 
met NP 7+20 en breedwerpige bemesting met tripelsu-
perfosfaat hier geen duidelijke invloed op hadden. Bij de 
oogst gaf de fosfaatbemesting gemiddeld genomen een 
( PAV Bulletin Akkerbouw April 2000 4e jg . ) 
iets betere opbrengst, maar waren er geen significante 
verschillen meer aanwezig tussen de meststoffen en 
toedieningswij zen. 
Te Colijnsplaat (1996) leek de breedwerpige APP-bemes-
ting een wat betere groei en productie te geven, maar niet 
significant beter dan een breedwerpige gift tripelsuper-
fosfaat. De overige toepassingen had geen of geen duide-
lijk effect. In de plantuienproef te Lelystad (1998) zorgde 
de fosfaatbemesting voor een enigszins betere begingroei, 
maar er was geen significant verschil tussen de meststof-
fen. Bij de oogst gaf geen van de meststoftoepassingen een 
duidelijk hogere opbrengst. Opgemerkt moet worden dat 
de plantuien door de slechte weersomstandigheden pas 
begin mei waren geplant. Bij vroeg planten was er 
misschien wel effect opgetreden. In geen enkele uienproef 
in de periode 1996-1998 was er sprake van een duidelijke 
invloed op de vroegheid van het gewas. Het kouter had 
geen nadelige invloed op de opbrengst. 
Aardappel 
In 1997 leidde de toepassing met APP in aardappel zowel 
te Lelystad (ras: Turbo) als te Westmaas (rasiAgria) tot een 
hogere knolopbrengst. Superfosfaat had op beide locaties 
nauwelijks effect op de opbrengst. Het verschil tussen APP 
en superfosfaat bedroeg zo'n 3 à 4 ton per ha. Te Lelystad 
uitte zich dat in een grovere sortering; te Westmaas was 
juist het aantal voorgebrachte knollen iets hoger. 
In 1998 (alleen Lelystad) gaven noch APP, noch super-
fosfaat een significante opbrengstverhoging. Het vlak vóór 
aanfrezen in een dunne band over de ruggen spuiten van 
APP had evenmin duidelijk effect. 
In geen van de proeven was het drogestofgehalte van de 
knollen duidelijk beïnvloed. 
Stamslaboon 
In stamslaboon bevorderden APP en superfosfaat in beide 
jaren en op alle locaties de beginontwikkeling van het 
gewas. Te Lelystad echter, was die voorsprong bij de oogst 
verdwenen en gaven de meststoffen in beide jaren geen 
duidelijk hogere peulopbrengst. 
Te Westmaas gaven ze dat wel. APP presteerde daarbij 
beter dan superfosfaat. In de proef van 1997 was de 
hoogst behaalde opbrengst met beide toepassingen 
weliswaar gelijk, maar met APP werd deze al bij een vier 
keer zo lage fosfaatgift bereikt als met superfosfaat. In de 
proef van 1998 was de hoogst behaalde opbrengst met 
APP bijna twee ton per ha hoger dan met superfosfaat. In 
beide jaren uitte de opbrengstverhoging zich in een hoger 
peulgewicht. In 1998 was bij APP bovendien het aantal 
geoogste peulen hoger en het zaadpercentage van de 
peulen wat lager. Dat duidt op een latere ontwikkeling, 
mogelijk door een langere vegetatieve groei. Indien was 
geoogst bij eenzelfde zaadpercentage, zou het opbrengst-
verschil tussen APP en superfosfaat waarschijnlijk nog 
groter zijn geweest. 
Te Valthermond (1998) gaf de fosfaatbemesting eveneens 
een hogere peulopbrengst (minder dan een ton per ha), 
maar was er geen significant verschil tussen APP en 
superfosfaat. 
Peen 
In peen bevorderde APP in 1997 zowel te Lelystad als te 
Meterik de begingroei, terwijl superfosfaat dat niet deed. 
Bij de oogst echter, gaven beide meststoffen geen 
significant hogere wortelopbrengst. In 1998 (alleen 
Meterik) trad geheel geen duidelijke gewasreactie op. 
Knolvenkel 
In knolvenkel (Westmaas 1997) hadden zowel APP als 
superfosfaat gunstige invloed op de begingroei, maar 
uiteindelijk hadden ze geen significant effect op de 
bolopbrengst in klasse 1 en 2. Wel leek de lage APP-gift 
(20 kg P20_ per ha) een wat betere bruto-productie te 
geven. Daarentegen was de uitval (door schot en barsters) 
bij dit object wat hoger. 
Witlof 
In witlof te (Westmaas 1997) leek de fosfaatbemesting bij 
lage gift (20 kg P 2 0 5 per ha) een lichte verhoging te 
geven van het aantal wortels geschikt voor de trek, maar 
er was geen duidelijk verschil tussen de meststoffen. De 
hoge APP-gift gaf iets meer vertakte wortels. 
Valeriaan 
In de valeriaanproef te Lelystad in 1997 gaven geen van 
beide meststoffen een duidelijk betere begingroei, noch 
verhoogden ze de wortelopbrengst. In 1998 gaf APP op 
één van de drie praktijkpercelen een duidelijk betere 
begingroei en wortelopbrengst. 
G E E N O N D E R S C H E I D A N D E R E 
N P - M E S T S T O F 
Prei 
In prei leidde aangieten met APP in beide jaren tot een 
aanzienlijk betere weggroei en een wat hogere bruto-
productie bij de oogst ten opzichte van aangieten met 
alleen water. NP7+20 en fosforzuur gaven echter een-
zelfde effect. Bij een hogere bruto-opbrengst echter, bleef 
er na sorteren en veilingklaar maken relatief meer blad-
afval over. De toepassingen hadden derhalve een geringe 
invloed op de opbrengst aan veilbaar product: 1 à 2 ton 
per ha meeropbrengst (niet significant). De effecten op 
sortering en kwaliteit waren ook gering en niet een-
duidig. Urean had in het geheel geen gunstige invloed op 
de weggroei en opbrengst. 
Ijsbergsla 
In ijsbergsla (1998) gaf APP op beide proeflocaties een 
betere groei, maar onderscheidde zich evenals als in prei 
niet duidelijk van NP 7+20. De hoogste, toegepaste 
dosering van beide meststoffen leidde tot een lagere 
kwaliteit. Er was geen duidelijk effect op de kropvulling. 
Dosering 
Wanneer APP een duidelijk positief had, gaf de hoogste 
gift in de proeven meestal een minder goed resultaat dan 
de lagere giften. Mogelijk treedt bij hoge dosering eerder 
zoutschade op. Wat precies de optimale dosering is, zou 
nog nauwkeurig moeten worden uitgezocht. Voorlopig 
lijkt het raadzaam niet meer dan 4 à 5 ml per strekkende 
meter toe te dienen. Dat stemt bij een rijenafstand van 50 
cm overeen met 80-100 1 APP per ha. 
E F F E C T MOEILIJK V O O R S P E L B A A R 
Algeheel bracht APP in de PAV-proeven van 1996-1998 
geen spectaculaire effecten teweeg.Vaak was er in de 
( PAV Bulletin Akkerbouw April 2000 4e jg . ) 
Voor de toediening van APP tijdens zaaien, poten of planten heeft het 
PAV een slangenpomp gebruikt. Speciaal voor de proeven is een con-
structie gemaakt waarbij de gehele doseerunit eenvoudig van zaai- of 
plantmachine kan worden verwisseld en waarmee een grote reeks ver-
schillende doseringen kan worden ingesteld. 
proeven geen of geen duidelijk opbrengstreactie op de fos-
faatbemesting. Wanneer die er wel was, gaf APP meestal een 
beter effect dan superfosfaat. 
Wel was er in meerdere proeven een tendens tot lichte 
opbrengstverhoging aanwezig, maar de gevonden verschil-
len waren niet betrouwbaar. Om meer zekerheid te verkrij-
gen of dergelijke, veelal kleine verschillen (enkele procen-
ten) worden veroorzaakt door de toepassing van APP of dat 
ze op toeval berusten, moet langduriger onderzoek worden 
gedaan. 
Over het geheel bezien gaf APP geen duidelijk betere wer-
king dan een vloeibare arnmoniumfosfaatmeststof op basis 
van orthofosfaat. Specifieke voordelen van polyfosfaat tra-
den niet of nauwelijks op of zijn dermate klein geweest dat 
ze onder veldomstandigheden niet zijn aan te tonen. APP 
kan daarom het beste worden beschouwd als een gewone, 
vloeibare NP-meststofi De gunstige effecten die in proeven 
en praktijk zijn opgetreden, dan wel de soms betere wer-
king ten opzichte van superfosfaat, zal het gevolg zijn van: 
• de plaatsing van fosfaat alsook stikstof in de rij. Doordat 
het fosfaat en de (ammonium) stikstof dan vlakbij de 
wortels komen te liggen, kunnen de jonge planten het 
snel opnemen, wat de begingroei stimuleert. Bovendien 
is de kans op vastlegging van het fosfaat kleiner, omdat 
het geconcentreerd wordt toegediend en dus veel 
minder met de grond wordt vermengd dan bij breed-
werpige toediening. Verder kan ammonium op niet-
zure, kalkarme gronden de fosfaatopname van de plant 
bevorderen. 
• de gelijkmatigere verdeling in de rij van een vloeistof 
ten opzichte van korrels, met name bij lage giften. Dat 
verhoogt de kans op contact van de wortels met het 
fosfaat tijdens de begingroei. 
Toediening van een NP-gift in de rij (als startgift) leidt op 
de Nederlandse gronden lang niet altijd tot een betere 
groei en productie. Het is bovendien moeilijk te voor-
spellen wanneer een positief effect optreedt. Er was in de 
proeven geen helder verband met de fosfaattoestand of 
andere karakteristieken van de grond die verband houden 
met het fosfaatleverend vermogen. Ook bij hoge fosfaat-
toestanden kan een positief effect optreden. Niet omdat er 
te weinig fosfaat in de grond zit, maar omdat de plant het 
niet goed kan opnemen. Toch mag de meeste kans op 
effect worden verwacht op gronden met een lage fosfaat-
toestand en verder bij fosfaatbehoeftige (vaak zwak-
wortelende) gewassen, teelt op ruime rijenafstand en 
onder omstandigheden dat de plant door een slechte 
wortelgroei het fosfaat moeilijk kan opnemen, zoals 
koude in het voorjaar of een slechte bodemstructuur. 
Opvallend was dat de plantgatbemesting met fosfaat in 
prei, ondanks een zeer hoge fosfaattoestand van de grond, 
toch nog voor een aanzienlijk betere begingroei zorgde 
en naar het leek ook een lichte verhoging van de 
opbrengst gaf. Ook in Belgisch onderzoek gaf aangieten 
met APP vaak een gunstig resultaat in prei. Het verdient 
aanbeveling deze toepassing nader te onderzoeken om 
meer zekerheid te krijgen, want het lijkt perspectiefvol in 
prei. Investeren in extra apparatuur is niet nodig en dus 
zijn de kosten laag: enkel de meststof. Door de hoge prijs 
van prei zijn die kosten snel terugverdiend: al bij een paar 
honderd kilo extra veilbaar product per ha. 
Tot slot biedt rijen- of plantgatbemesting met fosfaat-
meststoffen perspectief om op de totale fosfaatgift te 
besparen ten opzichte van breedwerpige fosfaatbemesting. 
Hoe hoog die besparing bij de verschillende gewassen is, 
zal uit nader onderzoek moeten blijken. 


Geen meerwaarde Polyfosfaat

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Name not available

Wageningen Yield