Deze notitie gaat over de introductie van landschapselementen rond de Ruit van Rotterdam. Planten verwijderen vervuiling uit lucht, water en bodem, geven restruimten een bestemming en verhogen de kwaliteit van de leefomgevin

Blom-Zandstra, M.

Jonkhof, J.

Tonneijck, A.E.G.

Dutch

NARCIS 

Perspectief op een schone ruit

Wageningen Yield 

PERSPECTIEF OP EEN SCHONE RUIT 
Deze notitie gaat over de introductie van landschapselementen rond de Ruit van Rotterdam. 
Planten verwijderen vervuiling uit lucht, water en bodem, geven restruimten een bestemming 
en verhogen de kwaliteit van de leefomgeving. 
Drs. A.E.G. Tonneijck(penvoerder) 
Dr. Ir. M. Blom-Zandstra 
Plant Research International 
Adres : Droevendaalsesteeg 1 
Postbus 16 
: 6700 AA Wageningen 
Ir. J.F. Jonkhof 
ALTERRA 
Adres : Droevendaalsesteeg 3 
: Postbus 47 
: 6700 AA Wageningen 
Tel. -.0317475908 Tel
 : 0317474700 
Fax -.0317418094 Fax -.0317419000 
E-mail : a.e.g.tonncijck@piant.wag-ur.nl E-mail : i.f.jonkhof@alterra.wag-ur.nl 
Aanleiding 
Stank, stof en lawaai. De Ruit rond Rotterdam is een bron van vervuiling. 
Om ringwegen rond de stad komen tal van problemen samen. De Ruit rond Rotterdam, 
bestaande uit de A20, A15, A16 en de A4, is zo'n ringweg. Deze ringweg is een bron van 
vervuiling van lucht, bodem en water en van geluidsoverlast. De Ruit legt tevens een stevige 
claim op de fysieke leefomgeving, met name langs de A20. Wonen en werken kruipen daar 
dicht tegen de snelweg en toch zijn er nog veel ongeplande ruimten: restruimten. Een van deze 
restruimten is het 'Muizengaatje' . Hier zullen rietplanten als filter worden ingezet voor de 
voorzuivering van afstromend (riool)water. Naar analogie van dit idee wordt nu een voorstel 
uitgewerkt om planten eveneens in te zetten tegen vervuiling van lucht en bodem. 
Planten kunnen voor meer doeleinden worden ingezet dan alleen voor filteren van afvalwater. 
Planten hebben ook een zuiverende werking op lucht en bodem. Op verzoek van het Centrum 
Beeldende Kunst van Rotterdam wordt in het kort de potentie besproken om planten als 
landschapselementen in te zetten voor een integrale oplossing van de vervuiling rond de Ruit. 
Situatieschets 
Langs de zuidelijke tak van de Ruit is er veel open ruimte. Verschillende vormen van 
menselijke activiteit zoals sporten en wonen zijn juist te vinden langs de noordelijke tak en 
de noordelijke delen van de oost- en westtakken. Sportterreinen en woningen horen eigenlijk 
niet thuis in de vervuilde omgeving van een snelweg. Hier zou de invloed van deze weg 
gereduceerd moeten worden door terugtrekken of beschermen. 
In de gebieden rondom de noordelijke tak wordt activiteit afgewisseld met onbestemde 
ruimten. Dit zijn de echte restruimten, ongeplande leegten zoals het Muizengaatje. Dit in 
tegenstelling tot de geplande leegte langs de zuidelijke tak. De restruimten zijn samen met de 
geplande leegte van de zuidtak beschikbaar voor eventuele plantengroei om daarmee de 
negatieve effecten van de ringweg te verminderen en de kansen te benutten die worden 
geboden door de specifieke voor deze milieus kenmerkende ecologische condities. 
Er is ruimte voor beplanting rond de Ruit. Dit zal dan moeten gebeuren in zeer uiteenlopende 
milieus. Om ons even te beperken tot de noordelijke tak, variëren deze milieus van droog -de 
'duinen' bij het Terbregse plein- tot moerassig -het Stoopwegkwartier-. De riviertjes de Schie en 
de Rotte samen met het Noorderkanaal als verbinding hiertussen vormen een grote 
hoeveelheid open water in het gebied. Intensieve cultuurgronden zijn er te vinden in de 
Volkstuintjes tegenover rotsachtige omstandigheden op het deels bestrate maaiveld van het 
Kleinpolderplein. 
Wat is mogelijk? 
Introductie van planten en landschapselementen in de lege ruimten rond de Ruit is een zeer 
aantrekkelijk middel om negatieve effecten van de ringweg te reduceren en de kwaliteit van 
de leefomgeving te verbeteren. 
Planten dringen de vervuiling van lucht, water en bodem terug. Ze nemen schadelijke stoffen 
uit lucht en water op en bevorderen de afbraak van deze stoffen in de bodem. Begroeiing 
voorkomt bodemerosie. Landschapselementen als bomen en struiken werpen een dam op tegen 
het verkeerslawaai. De variatie aan planten is groot en ze groeien in veel uiteenlopende milieus. 
Tegelijkertijd vergroot begroeiing de landschappelijke en natuurlijke waarden van de geplande 
en ongeplande lege ruimten rond de ring. Ook de belevingswaarde neemt aanzienlijk toe. De 
lege ruimten worden gevuld en krijgen een bestemming. De bestuurlijke verantwoordelijkheid 
voor het beheer van deze nu nog lege ruimten zou moeten toenemen. Restruimten, ringweg, 
omgeving en de activiteiten die hieromtrent plaatsvinden, worden in onderlinge samenhang 
ingericht en niet meer als losse elementen beschouwd. Er is weing ervaring met de vertaling van 
de ecologische kwaliteitvan restruimten in solide ontwerpopgaven met voldoende bestuurlijk 
draagvlak. Het Muizengaatje vervult in dit opzicht een pioniersrol. Op de schaal van de Ruit 
van Rotterdam ligt dus een aanzienlijk programma in het verschiet. 
Wat zijn de knelpunten? 
1. Sterk verschillende milieus. 
Planten hebben de capaciteit om de kwaliteit van lucht, water en bodem te verbeteren en het 
verkeerslawaai te verminderen. Deze functies moeten ze dan uitoefenen in sterk verschillende 
milieus. Zoals eerder opgemerkt, variëren deze van droog tot nat, en van bestrating tot 
gecultiveerde bodems bij volkstuincomplexen. Bij het Muizengaatje is de hoeveelheid licht een 
beperkende factor. In al deze milieus kunnen planten groeien. Welke planten waar kunnen 
groeien om de gewenste zuiverende functies te vervullen, is nog niet uitgezocht. 
2. Verantwoordelijkheden. 
Vanuit het oogpunt van beheer en veiligheid zijn restruimten vrijwel altijd problematische 
gebieden. Dit is bij de ontwikkelingen van het Muizengaatje gebleken. Niemand voelt zich 
verantwoordelijk voor het geheel en de bestuurlijke en sociale controle is er gering. Vaak 
blijken verschillende partijen betrokken te zijn. Er is geen helderheid over de rol en de 
verantwoordelijkheden van betrokken partijen. Ervaring met vergelijkbare problematiek in 
bijvoorbeeld binnen- of buitenstedelijke openbare ruimten leert dat een goed en wervend 
ruimtelijk ontwerp partijen bij elkaar kan brengen, of middelen vrij kan maken voor verdere 
uitwerking en voor versterking van bestuurlijk commitment. 
3. Financiering van relevant onderzoek. 
Er is een aantal plantensoorten in de literatuur beschreven die een of meer van de gewenste 
eigenschappen bezitten. Multifunctionele toepassing van planten is zonder meer mogelijk. Voor 
een goede praktijktoepassing van plantensoorten om de geschetste functies integraal te 
vervullen zal een onderzoek moeten worden uitgevoerd die een toespitsing is van bestaande 
literatuur om toepassingen te vinden voor de types 'extreme' landschappen voorkomend langs 
de Ruit. Vervolgens kan een proeftraject worden bepaald op basis van ruimtelijke en 
bestuurlijke mogelijkheden. Voor dit proeftraject moeten nul metingen van bodem en lucht 
plaatsvinden om de startsituatie te ijken. Vervolgens moet er met behulp van de plantkundige, 
en bodemkundige gegevens en de stedelijke situatie een beeldend sterk ontwerp ontwikkeld 
worden. Al deze (toekomstige) onderdelen zullen gefinancierd moeten worden. Het is 
belangrijk om vooraf mogelijke routes van financiering te inventariseren. 
Welke informatie is nodig voor goede probleemschets? 
Toepassing van planten rond de Ruit van Rotterdam tegen stank, stof en lawaai is zonder meer 
mogelijk. Voor een goede probleemschets over het hoe, wat en waarom is nadere informatie 
met betrekking tot de gesignaleerde knelpunten nodig. Dit betreft: 
1. Mogelijke voorselectie van plantensoorten op basis van fysiologische kennis over gewenste 
planteigenschappen (o.a. ongevoeligheid voor droogte en voor vocht, filtrerende 
eigenschappen) en combinaties van eigenschappen; 
2. Nadere formulering van functionele programma's voor voorbeeldlocaties, bijvoorbeeld op 
knooppunten in de Ruit. Deze programma's dienen als grondslag voor de formulering van 
de ontwerpopgaven voor (nader te bepalen) deze locaties. 
3. Een nadere inventarisatie van de bestuurlijke verhoudingen; 
4. Een nadere inventarisatie van mogelijke financiers voor relevant onderzoek. 
5. In combinatie van punten 3 en 4 een traject van realisatie uitzetten 
Voorstel. 
Ons voorstel is om in een vervolgnotitie de gewenste informatie met betrekking tot de 
gesignaleerde knelpunten nader uit te werken. Dit verheldert de mogelijkheden van 
haalbaarheid, selectie en implementatie van planten als landschapselementen rond de Ruit. 
De kosten van deze vervolgstudie bedragen Dfl 15.230 exclusief BTW volgens de geldende 
tarieven. En onze algemene voorwaarden zijn van toepassing. 
Dit bedrag is opgebouwd als volgt: 
60 uur (senior)onderzoeker Dfl 14.230,00 
Additionele kosten (reiskosten, rapportage etc.) Dfl 1.000,00 
Totaal excl. BTW Dfl 15.230,00 
19% BTW Dfl 2.893.70 
Totaal incl. BTW Dfl 18.123,70 


Perspectief op een schone ruit

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available