De biologie van het moeilijk te bestrijden onkruid heermoes of 'paardestaart' (o.a. morfologie, reproductie); de effectiviteit tegen heermoes van een aantal bestrijdingsmiddelen (waaronder een aantal moderne herbiciden); het meest geschikte toepassingstijdstip; alternatieve bestrijdingsmethode

Slabbekoorn, J.J.

Weide, R.Y., van der

Dutch

van der Weide, R.Y.

NARCIS 

Heermoes bestrijden : voorlopig nog oude middelen nodig

Wageningen Yield 

PRAKTIJ KD NDERZDEK 
PLANT & DMGEVING 
Heermoes bestrijden 
Voorlopig nog oude middelen nodig 
dr.ir. R.Y. van der Weide en ing. J.J. Slabbekoorn 
Er komt veel heermoes voor in verschillende gewassen, voornamelijk aan de per-
ceelsranden, maar soms ook verspreid over een perceel. Verschillende telers met 
name in het Zuidwesten hebben aangegeven dat de heermoes zich steeds verder 
uitbreidt tot problematische dichtheden en serieuze gewasconcurrentie veroorzaakt. 
Bij de onderzoeksinventarisatie is een advies gevraagd waarin aangegeven wordt 
met welke nieuwe middelen heermoes effectief kan worden bestreden en op welke 
manier verdere verbreiding van heermoes kan worden voorkomen. 
Biologie van heermoes 
Heermoes, ook wel 'paardestaart' genoemd, is een overblij-
vend onkruid dat vooral op vochtige en enigszins verdichte 
plaatsen voorkomt. Met name de wortelstokken en knolle-
tjes die losraken van de planten zijn belangrijk voor de ver-
spreiding en het overblijven van heermoes. In mindere mate 
vindt de verspreiding plaats met behulp van sporen. De 
planten kunnen bovengronds een lengte behalen van 0,5 m 
en ondergronds van 1,5 m. 
Door de enorme ondergrondse ontwikkeling en de boven-
grondse morfologie is de soort moeilijk chemisch te bestrij-
den. Het bladoppervlak van de 'bladeren' van heermoes is 
gering en deels rechtopstaand. Bovendien bevat het veel 
hydrofobe alkanen, ester, ketonen en alcohol, waardoor met 
name de opname van wateroplosbare herbiciden erg slecht 
is. Een groot deel van de biomassa van de plant bevindt zich 
echter onder de grond. De helft van de wortelstokken zit 
dieper dan 25 cm en de helft van de knolletjes dieper dan 
50 cm. Onder veldsituaties worden dichtheden van 300 tot 
1000 knolletjes per m2 gevonden. 
Heermoes kan giftig zijn voor het vee, maar wordt ook wel als 
ingrediënt voor sommige medicijnen gebruikt. De plant kan 
door middel van de alkaloïden die erin zitten de omringende 
vegetatie onderdrukken. Verder slaat de plant zware metalen 
op en wordt hiervoor vaak als indicatorplant gebruikt. 
Onderzoek 
Op een drietal manieren werd informatie over de beheer-
singsmogelijkheden van heermoes verzameld: 
• literatuuronderzoek m.b.v het programma Winspurs 
• zoeken op internet 
• inventarisatie bij de chemische bestrijdingsmiddelenin-
dustrie en in de praktijk in het Zuidwesten. 
Op grond van deze inventarisatie werd in het voorjaar van 
1999 een proef in het Zuidwesten aangelegd met 14 ver-
schillende middelen, die in verschillende gewassen gebruikt 
kunnen worden. Hierbij is vooral gekozen voor nieuwe en 
pas toegelaten middelen die mogelijk perspectief voor de 
bestrijding van heermoes hebben. Daarnaast werd een aantal 
oudere middelen met enige werking ter vergelijking meege-
nomen. In de proef zijn verschillende doseringen toegepast 
en is op verschillende tijdstippen gespoten. De werkzame 
stoffen amitrol, triclopyr en dichlobenil (waarvan ook 
bekend is dat ze tegen heermoes kunnen werken) werden 
niet meegenomen, omdat op het moment van keuze hun 
verdere toelating ernstig betwijfeld werd. Voorlopig zijn hun 
toelatingen echter verlengd in afwachting van aanvullende 
gegevens dan wel een definitieve besluitvorming. 
In 2000 is opnieuw een inventarisatie uitgevoerd naar 
nieuwe en pas toegelaten middelen met perspectief m.b.t. 
de bestrijding van heermoes. Dit leverde echter geen nieuwe 
middelen op. Daarom is in 2000 geen veldproef aangelegd. 
Moderne herbiciden niet effectief 
Een aantal moderne herbiciden die in verschillende gewas-
sen toegelaten zijn, werden getest tegen heermoes. Lontrei 
(1 l/ha op 16 juni en op 8 juli), Bofix (4 l/ha op 16 juni), 
Merlin (100 g/ha op 31 mei), oxadiargyl (0,25 l/ha op 
PPO-Bulletin Akkerbouw 2001 - nr. 1 
Heermoes wordt vooral op vochtige enigszins verdichte klei 
aangetroffen. 
31 mei),Titus met uitvloeier (40 g/ha op 16 juni en 30 g/ha 
op 8 juli), Safari met olie (30 g/ha op 16 juni en 8 juli),Targa 
prestige met uitvloeier (3 l/ha op 16 juni en 8 juli) boden 
onvoldoende perspectief voor de bestrijding van heermoes. 
MCPA had de beste werking tegen heermoes (zie tabel 1). 
Twee keer een bespuiting met 1 1 MCPA per ha (op 8 juli en 
27 augustus) gaf een bestrijding van 99%. Het was echter 
wel nodig om de tweede bespuiting uit te voeren, omdat na 
de eerste bespuiting hergroei plaatsvond. Drie bespuitingen 
met 0,25 1 MCPA per ha (16 juni, 8 juli en 27 augustus) gaf 
een reductie van heermoes van 84%. Er was geen hergroei, 
maar de planten waren bovengronds nog niet helemaal 
dood. MCPA is al toegelaten voor de bestrijding van heer-
moes in verschillende gewassen. Naast MCPA waren nog 
andere middelen effectief. Twee keer 1,5 1 Starane per ha 
(op 16 juni en 18 juli) gaf een bestrijding van 90%. Er trad 
hergroei op. De toevoeging van 1 1 Promotor bij de Starane 
gaf een minder goede werking. Er trad eerder hergroei op. 
Twee bespuitingen met 3 1 Asulox per ha (16 juni en 8 juli) 
zorgden ervoor dat de planten deels afbrandden, maar er 
bleven te veel planten over die vervolgens verder groeiden. 
Roundup (4 l/ha of 1 l/ha op 27 augustus) had niet of nau-
welijks effect. 
Voor de bestrijding van heermoes blijven de oudere midde-
len zoals MCPA dus nodig. MCPA heeft onder andere een toe-
lating (voorlopig verlengd tot 1 juli 2001) in granen, aard-
appelen, vlas, graszaad, asperges, gladiolen, weiland, akker-
randen en tijdelijk onbeteeld land.Amitrol (voorlopig ver-
lengd tot 1 juli 2001) heeft onder andere een toelating voor 
tijdelijk onbeteeld land. 
Toepassingstijdstip 
Er vindt meer transport naar de wortelstokken plaats nadat 
de spruitgroei volledig is. Bestrijdingen met systemische her-
biciden (amitrol, glyfosaat) in de late zomer (augustus/ 
september) zijn meestal effectiever dan vroegere toepas-
singen die alleen bladafbranding geven. Bij de groeistoffen 
(fluroxypyr, MCPA) is het optimale spuitmoment echter het 
moment waarop zo weinig mogelijk reserves in de rhizomen 
zitten, te weten in juni/juli. Daarbij werken lagere doseringen 
en herhaalde toepassingen die de plant lang laten kwijnen 
vaak relatief beter dan eenmalige hoge doseringen. 
De toepassing van de verschillende producten per gewas is 
aan verschillende regels gebonden voor wat betreft toepas-
singstijdstip, aantal toepassingen, ras, soort gewas, teeltdoel 
van het gewas enz. 
Alternatieve beheersingsmethoden 
Er is weinig bekend over alternatieven om heermoes te 
bestrijden. In de literatuur wordt genoemd dat verbreiding 
van heermoes voorkomen kan worden door de grondwater-
stand omlaag te brengen en beter te draineren. Regelmatig 
maaien zou ook effectief zijn. Een concurrentiekrachtig 
gewas waaronder heermoes weinig uitgroeimogelijkheden 
heeft, kan een bijdrage leveren. Mechanische beheersing in 
bijvoorbeeld de stoppel is moeilijk, omdat uit elk losgeraakt 
segment van een wortelstok danwei elk knolletje weer een 
heermoesplant kan groeien. Uitgroei uit deze stukjes kan 
gedurende een groot deel van het jaar (maart tot november). 
De knolletjes blijven lang levensvatbaar, mits ze niet uitdro-
gen. De grond afdekken met compost danwei zwart plastic 
heeft ook effect. Echter drie tot vier jaar afdekken met zwart 
plastic was nodig om de wortelstokken in de bovenste 
60 cm van de grond kwijt te raken. 
Tabel 1. Percenta ge bestrijding 
bespuiting (dosering; 1 per ha) 
2 x 1,0 MCPA 
2 x 1,5 Starane 
3 x 0,25 MCPA 
2 x 1,5 Starane + 
2 x 3,0 Asulox 
1 x 4,0 Roundup 
1 x 1,0 Roundup 
1 Promotor 
heermoes. 
percentage bestrijding 
99 
90 
84 
72 
56 
18 
0 
PPO-Bulletin Akkerbouw 2001 - nr. 1 


Heermoes bestrijden : voorlopig nog oude middelen nodig

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available