Er bestaat veel onduidelijkheid over de werking en de economische meerwaarde van het gebruik van toevoegmiddelen aan mest

Bussink, W.

Holshof, G.

Dutch

NARCIS 

Bij zodebemesting toevoegmiddelen aan mest te duur

Wageningen Yield 

Indeling toevoegmiddelen en hun werking
Toevoegmiddelen zijn onder te verdelen in drie hoofdgroepen.
Chemische toevoegmiddelen
Tot deze groep behoren oxidatoren, zuren en nitrificatie-
remmers. Oxidatoren geven stankreductie en zuren reduceren
de ammoniakemissie. Het zijn agressieve middelen met vaak
negatieve bijwerkingen. De prijs is meestal hoog. Het meest
geschikte zuur is salpeterzuur. Over het gebruik van nitrificatie-
remmers op grasland in Nederland is weinig bekend.
Toevoegmiddelen op basis van micro-organismen
Fabrikanten claimen vooral stankvermindering, minder ont-
menging, lagere N-verliezen en een betere gewasgroei van de
behandelde mest. De vooral buitenlandse onderzoeksresultaten
zijn hierover niet eensluidend. De effecten zijn vaak niet of
slechts in gering mate aangetoond en dan vooral met
betrekking tot ammoniakemissie. 
Toevoegmiddelen op basis van ionen/fysische regulatie
Door toevoeging van kleimineralen (vaak bentoniet) wordt het
adsorptievermogen van mineralen en stikstof vergroot. Dit
moet leiden tot een betere leefomgeving voor micro-organis-
men die een belangrijke rol bij de bodemvruchtbaarheid spelen.
De gevonden effecten zijn zeer wisselend, maar in het alge-
meen iets positiever dan die van de bacteriemengsels.
Combinatiemiddelen
Een groot aantal toevoegmiddelen bestaat uit een combinatie
van de drie beschreven basisprincipes. Zo zijn er toevoegmid-
delen die een pH-regulator, micro-organismen en kleimineralen
bevatten, waardoor alle eigenschappen die hierboven genoemd
zijn in één keer aanwezig zouden zijn.
In tabel 1 is een overzicht weergegeven van de kennis van
toevoegmiddelen, de werkingsprincipes, de door fabrikanten
opgegeven positieve effecten, onderzoeksgegevens en de
kosten per ha. Hoge kosten zijn op zich geen probleem zolang
deze maar worden terugverdiend door betere werking van
mest (bijvoorbeeld minder stikstof nodig).
Wat mogen toevoegmiddelen kosten?
Uit onderzoeksresultaten is nooit een duidelijk beeld ontstaan
over de werking van toevoegmiddelen. De resultaten waren
altijd sterk wisselend. Vaak kon er geen werking worden aan-
getoond, maar in ander onderzoek bleek de werking overeen
te komen met 10 tot 15 % rendements-
verbetering t.a.v. de stikstofbenutting.
Lopend onderzoek binnen het Vel & Vanla
project naar de waarde van toevoeg-
middelen zal nog aanvullende informatie
opleveren. 
Op basis van de meest gunstige onder-
zoeksresultaten is in de volgende bereke-
ning ter bepaling van de kostprijs van een
toevoegmiddel, uitgegaan van een
verbeterde werking van de N uit dierlijke
Bij zodebemesting toevoegmiddelen 
aan mest te duur
Er bestaat veel onduidelijkheid over de werking en de
economische meerwaarde van het gebruik van toe-
voegmiddelen aan mest. Uit een berekening naar de
(economische) meerwaarde van toevoegmiddelen
blijkt, dat  wanneer een toevoegmiddel een 10%
effectievere stikstof werking geeft of een verhoging
van de stikstoflevering van de bodem met 10 een-
heden veroorzaakt, dit middel ongeveer Û 30,-  per
hectare/jaar mag kosten. Indien bovengronds uit-
rijden van met toevoegmiddel behandelde mest zou
worden toegestaan, wordt het economische voordeel
groter. Een toevoegmiddel mag dan Û 110 per
hectare per jaar kosten.
Los van de al dan niet aangetoonde werking zijn
toevoegmiddelen te duur (globaal tussen de Û 68 en
Û 115 per hectare per jaar) om rendabel te kunnen
worden toegepast bij zodebemesting. 
Waarom toevoegmiddelen?
Het gebruik van toevoegmiddelen aan (rundvee)drijfmest neemt
toe. Redenen zijn minder stank,  betere mengbaarheid bij
(sterk) ontmengde drijfmest, minder ammoniakemissie en een
hogere N-werking.
Verschillende bedrijven zien emissie-arme toediening door mest
in te brengen in de zode als bezwaarlijk (zodebeschadiging,
verdroging rond de sleuven en vergt extra trekkracht).
Bovendien verwachten sommige ondernemers een verstoring
van het bodemleven. Deze ondernemers hebben de wens om
mest bovengronds te blijven toedienen. Door toevoegmiddelen
te gebruiken zou mogelijk ook aan emissie-eisen met
betrekking tot ammoniak kunnen worden voldaan. 
G. Holshof (PV) en W. Bussink (NMI)
PraktijkKompas Rundvee December 200214
Tabel 2  Uitgangspunten voor een voor ruwvoer zelfvoorzienend bedrijf op zandgrond
Melkkoeien 50 Met bijbehorend jongvee (vervangingspercentage 30%)  
Grasland 24 ha NLV= 140 kg N/jr; grondwatertrap VI
Snijmaïs 5 ha
Melkproductie 8000 kg/jr
Weidesysteem B4 + 5 Beperkt weiden met 5 kg ds uit snijmaïs
Mest uitrijden Û 4.17 m3 Loonwerk zodemesten (bovengronds Û 2.41)
Kunstmest Û 0.49 Prijs per kg zuivere N 
verondersteld dat de ammoniakemmissie door het toevoeg-
middel gelijk wordt aan die bij zodebemesten.
Bovengronds uitrijden is echter wettelijk niet  toegestaan.
In totaal bedraagt de besparing ongeveer Û 110,- bij boven-
gronds toedienen en ongeveer Û 30,- bij zodebemesten.
Indien het bovengronds uitrijden zou zijn toegestaan, kunnen
alle middelen, behalve aanzuren (door de jaarkosten van de
installatie) op de intensievere bedrijven uit, zelfs wanneer er
absoluut geen rendementsverbetering zou zijn.
Indien het bovengrondse uitrijden niet wordt toegestaan,
mogen toevoegmiddelen slechts Û 30 per ha per jaar kosten
bij een 10 % betere N-werking van drijfmest of een verhoging
van de N-levering van de bodem met 10 kg N/ha. Deze hogere
veronderstelde werking wordt in de meeste gevallen overigens
niet gerealiseerd.
De prijzen van toevoegmiddelen zijn veel hoger dan Û 30/ha en
liggen globaal tussen de Û 68,- en Û 115 per hectare per jaar.
Conclusie
Toevoegmiddelen zijn duur (globaal tussen de Û 68,- en Û 115
per hectare per jaar). Indien de middelen alleen een verbeterd
rendement zouden geven op de N-werking (van mest), mag de
prijs van een middel ongeveer Û 30,- per hectare per jaar
bedragen. Indien bovengrondse toediening van met een toe-
voegmiddel behandelde mest zou worden toegestaan, mag het
middel  Û 110,- per hectare per jaar kosten.
mest met 10% of een verbeterd bodemleven, dat de N levering
met 10 kg N per hectare verhoogt (bij NLV 140).
In de berekening (voor uitgangspunten zie tabel 2) is gekeken
naar het effect van deze verbeterde N- werking op kunstmest-
gebruik, MINAS N-overschot en een eventuele MINAS-stikstof-
heffing op bedrijfsniveau.
De berekeningen geven aan dat het bedrijf in de uitgangs-
situatie Û 29 MINAS-heffing per hectare moet betalen. Door
een verhoogde bemestingswaarde van drijfmest of een ver-
beterd bodemleven zou de heffing met respectievelijk Û 26,- en
Û 23,- dalen. Een hogere bemestingswaarde of een beter
bodemleven leiden tot besparingen op de stikstofaankoop van
respectievelijk 14,4 en 9,5 kg N per ha. 
Indien de mest bovengronds zou mogen worden toegediend
en niet met de zodebemester leidt dit tot de belangrijkste
besparing. Dit wordt veroorzaakt door het grote prijsverschil
tussen injecteren en bovengronds uitrijden. Er is hierbij
PraktijkKompas Rundvee December 200215
Tabel 1  Overzicht toevoegmiddelen dunne mest
Categorie subgroep middel principe beweerde  bewezen  kosten bijkomend
eigen- eigen- per ha effect
schappen schappen
chemisch oxidanten KmnO4 doden  minder NH3- ++/- +++ nvt    
bacteriën emissie
H2O2 inbrengen O2 stank-reductie +/-
zuren org. zuur verlagen pH verlagen pH ++ ++ / +++
HNO3 minder NH3- ++  minder N  
emissie nodig
ov. anorg. 
zuren       
micro- bacterie- hoger aandeel verlagen +/- ++ minder N
biologisch mengsels goede bacteriën emissies nodig
voor goede
fermentatie
fysisch (klei)mineralen vergroten homogenere - + minder N 
koolstof  adsorptie- mest nodig
oppervlak
betere ionen- beter  - + hogere 
uitwisseling  bodemleven opbrengst 
hechting minder stank  +/-    
schadelijke stoffen
combi- bacterie- combinatie beter werking - ++
naties mengsels fysisch en dunne mest
met mineralen microbiologisch binding ++/-
schadelijke 
stoffen
Tabel 3  Prijseffecten per ha van verbeterde N-werking door 
toevoegmiddelen aan drijfmest
Kunstmest Uitrijden Heffing Totaal  
Verhoogd N-effect Û 4,66 Û 79,- Û 26,45 Û 110,11  
Verbetert bodemleven Û 7.06 Û 79,- Û 23,28 Û 109,34  


Bij zodebemesting toevoegmiddelen aan mest te duur

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available