Sinds het eind van de vorige eeuw is duurzame ontwikkeling (Engels: sustainable development) een belangrijk begrip en doel geworden. Omdat het begrip veel aspecten omvat is het moeilijk te omschrijven

Wolfert, J.

Dutch

NARCIS 

Duurzame landbouw: hoe breng je het in de praktijk?

Wageningen Yield 

 
Actuele informatie over land- en tuinbouw 
 
DUURZAME LANDBOUW: HOE BRENG JE HET IN DE PRAKTIJK? 
Sjaak Wolfert  
 
Sinds het eind van de vorige eeuw is duurzame ontwikkeling (Engels: sustainable development) een belang-
rijk begrip en doel geworden. Omdat het begrip veel aspecten omvat is het moeilijk te omschrijven. 
Bovendien kan de invulling veranderen vanwege een continu veranderende omgeving. Het kan worden ge-
zien als een integrale benadering van maatschappelijke, economische en ecologische problemen. Deze 
worden vaak aangeduid als de 3 P's: People, Profit en Planet. Duurzaamheid vanuit het oogpunt van een be-
drijf betekent eigenlijk heel simpel dat het bedrijf zó ingericht en gemanaged wordt, dat het tot in lengte van 
dagen kan worden voortgezet. De drie genoemde aspecten (P's), zijn hierbij van belang: 
1. Economisch: het bedrijf moet winstgevend zijn, in elk geval voldoende inkomen opleveren voor de 
betrokkenen; 
2. Ecologisch: om te kunnen blijven produceren mogen de natuurlijke hulpbronnen voor de productie niet 
uitgeput of vervuild worden; 
3. Maatschappelijk: er moet rekening worden gehouden met maatschappelijke wensen aangaande de pro-
ductie. 
 
Maar al te vaak blijft duurzaamheid steken in het formuleren van mooie 'mission statements' en wordt het 
niet doorvertaald naar de werkvloer. In een promotiestudie bij de leerstoelgroepen Maatschappelijke Aspec-
ten van de Biologische Landbouw en Toegepaste Informatiekunde van Wageningen Universiteit is een 
systeem ontworpen dat uitwerking in de praktijk kan ondersteunen. Het systeem is in eerste instantie ont-
worpen voor het gemengde ecologische bedrijf en gaat uit van specifieke bedrijfsomstandigheden en 
voorkeuren. 
Hoe werkt het systeem? 
 
Allereerst wordt het gehele productieproces in kaart gebracht in de vorm van een Product Flow Model (fi-
guur 1). Vervolgens worden met de bedrijfsleiding op een systematische manier duurzaamheidsdoelen in 
kaart gebracht met behulp van de Sustainability Mapper. Hierbij wordt de abstracte term duurzaamheid ont-
leed in concrete doelen, zodat ze gekoppeld kunnen worden met het Product Flow Model. Hierdoor wordt 
gewaarborgd dat duurzaamheid concreet wordt gemaakt voor het specifieke productieproces en dat het 
aansluit bij de bedrijfspraktijk. 
De koppeling tussen duurzaamheidsdoelen en productstromen moet vervolgens vertaald worden in doelen 
voor specifieke producteigenschappen en bijbehorende procedures en werkinstructies. Deze vertaalslag 
wordt ondersteund door Sustainability Function Deployment. Bij deze methode is het mogelijk prioriteiten in 
doelstellingen aan te brengen en relaties aan te geven tussen doelen, producteigenschappen en procesope-
raties. Op deze manier is het mogelijk de kritische controlepunten per operatie te identificeren. Het is dan 
voldoende voor deze punten nauwkeurig omschreven werkinstructies te formuleren. 
Deze werkinstructies vormen de basis van het Sustainability Management Handbook. Om dit handboek gaat 
het uiteindelijk voor het bedrijf. Hierin wordt namelijk beschreven wat nodig is om het bedrijf tot een duur-
zame onderneming te maken. Tevens fungeert het als verantwoording aan afnemers en uiteindelijk aan 
consumenten. Dit past in de huidige trend van transparantie en openheid. Het handboek geeft per duur-
zaamheidsdoel aan wat in het gehele productieproces wordt gedaan en gecontroleerd om dit doel te 
waarborgen. Daarnaast laat het zien, per procesoperatie, welke controlepunten en richtlijnen zijn ingebouwd 
met het oog op specifieke duurzaamheidsdoelen. 
Aan de hand van actuele data (die via een aparte module ingevoerd moeten worden) kunnen de gestelde 
doelen geëvalueerd worden en wordt in één oogopslag zichtbaar in hoeverre doelen gehaald worden of niet. 
Als een doel bijvoorbeeld niet (voldoende) gehaald wordt, kan via een ingebouwde diagnosefunctie worden 
vastgesteld waar de gevoeligheden in het productiesysteem zitten. Vervolgens kan men zo nodig de werkin-
structies aanpassen om de kritische producteigenschappen te verbeteren. Hoe die aangepast dienen te 
 
LEI, Agri-Monitor, oktober 2002 pagina  1
 
Actuele informatie over land- en tuinbouw 
 
 
LEI, Agri-Monitor, oktober 2002 pagina  2
worden, is moeilijk vooraf te zeggen; dit vereist creatief denken. Dit wordt aan de ondernemer zelf overgela-
ten. Veelal zal hij veranderingen uitproberen in de vorm van kleine experimenten voor een deel van het 
productiesysteem. Het Handboek ondersteunt dit door het expliciet maken van impliciete kennis. 
Het Handboek is dus dynamisch, het wordt voortdurend aangepast. Het is op maat gesneden voor een spe-
cifiek bedrijf. Het idee is dat het handboek steeds beter het bedrijf en bedrijfsstijl weerspiegelt. Omdat dit op 
een transparante wijze gebeurt, zijn er goede mogelijkheden om als collega's van elkaars praktijk proberen 
te leren, bijvoorbeeld in studieclubverband. Doordat alles elektronisch wordt vastgelegd, zijn er in de toe-
komst ook mogelijkheden om dit geavanceerder met internettechnologie te ondersteunen. 
melkkoeien
melkmarkt
melk
gras/klaverinkuilen
kunstweideteelt
gemaaid gras/klaver
gras/klaver kuilvoer
wintertarwe
bodem bodem
zaad
leverancier
gras/klaver zaad
aardappelteelt
ta
rr
a 
aa
rd
ap
pe
len
silagegraanteelt
gem
aaid silagegraan
silagegraaninkuilen
graansilage kuilvoer
graanzaad
m
es
t
atmosfeer
kunsteide
bodem
bodem
vroege
rooivrucht
bodem
bodem
lucht
gewasresten
bodem
  
Figuur 1 Voorbeeld van een Product Flow Model  
 
Meer informatie: 
Wolfert, J., 2002. Sustainable Agriculture: How to make it work? A modeling approach to support manage-
ment of a mixed ecological farm. Phd Thesis, Wageningen University, Wageningen, 278 p, 
www.gcw.nl/dissertations/3215/dis3215.pdf 


Duurzame landbouw: hoe breng je het in de praktijk?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available