De kans op een zieke koe bij droogzetten is te voorspellen uit het celgetal bij droogzetten, een stijgend of dalend celgetal in de laatste drie melkcontroles voor droogzetten, en de lengte van de droogstand. Het gebruik van antibiotica bij droogzetten had altijd effect op de hoogte van het celgetal en het voorkomen van kiemen in de melk na het afkalven. Van de niet met antibiotica drooggezette kwartieren kreeg 3,3 % binnen 7 dagen na afkalven klinische mastitis. Van de wel met antibiotica drooggezette kwartieren was dat 1,3%

Riel, J.W., van

Sampimon, O.C.

Smolders, E.A.A.

Sol, J.

Wageningen Yield 

PraktijkKompas Rundvee februari 200426
Ongezonde koeien: ouder, hoger celgetal en meer melk
dan gezonde koeien
De controlekoeien (ANTI2C) waren de helft jonger dan de
ANTI4-koeien (1,9 ten opzichte van 3,7 lactaties). Bovendien
waren bij de controlekoeien de lijsten ruim drie weken korter,
was de productie lager en gaven ze bij droogzetten nog meer
melk. Het celgetal aan het eind van de lactatie was gemiddeld
steeds minder dan 100.000 (tegen 190.000 – 370.000 bij de
ANTI4-groep). Ook het aantal koeien met klinische mastitis in
de voorbije lactatie was in de controlegroep  lager dan in de
ANTI4-groep.
Niet elke besmetting geeft klinische mastitis
Behandelen, ook van gezonde kwartieren, had een positief
effect op het voorkomen van een besmetting na het afkalven.
Een besmetting leidde gelukkig lang niet altijd tot klinische
mastitis: in de groep ANTI4 kregen  drie (1,3 %) kwartieren
klinische mastitis tot een week na afkalven, in de groep
ANTI2C kregen vijf (3,3 %) onbehandelde kwartieren klinische
Gebruik droogzetters op basis 
van bedrijfsinformatie
De kans op een zieke koe bij droogzetten is te voor-
spellen uit het celgetal bij droogzetten, een stijgend
of dalend celgetal in de laatste drie melkcontroles
voor droogzetten, en de lengte van de droogstand.
Het gebruik van antibiotica bij droogzetten had altijd
effect op de hoogte van het celgetal en het voorko-
men van kiemen in de melk na het afkalven. Van de
niet met antibiotica drooggezette kwartieren kreeg
3,3 % binnen 7 dagen na afkalven klinische mastitis.
Van de wel met antibiotica drooggezette kwartieren
was dat  1,3%. 
Gezonde en ongezonde koeien
Beperken van het gebruik van antibiotica is wenselijk in ver-
band met de mogelijkheid van  residuen in de melk en/of
resistentie van bacteriën. Op Aver Heino, Cranendonck en het
Aspectenbedrijf van de Waiboerhoeve gingen we daarom na of
op basis van kwartiercelgetal en soort kiem, het gebruik van
antibiotica effectief was. Per kwartier is bepaald of antibiotica
nodig was. Als een koe drie “ongezonde” kwartieren had,
gebruikten we in alle vier de kwartieren antibiotica. Bij koeien
met vier gezonde kwartieren werden twee kwartieren wél en
twee kwartieren niét met antibiotica behandeld bij het droogzet-
ten (controlegroep). Om het effect te kunnen vaststellen wer-
den in kwartiermonsters bij het droogzetten, bij het afkalven en
een week na het afkalven het celgetal en eventuele bacteriën
bepaald. Dit artikel vergelijkt het effect van de koeien met vier
behandelde kwartieren (ANTI4) en de controlekoeien (ANTI2C). 
Gidi Smolders1), Otlis Sampimon2), 
Johan van Riel1) en Jan Sol2)
Gezond of ongezond
Om te bepalen of een kwartier gezond of ongezond was werd een week voor het droogzetten in kwartiermonsters melk het celgetal
en de aanwezige bacteriën bepaald. Een kwartier was ongezond als 
- het celgetal hoger was dan 250.000 en er geen major kiem aangetroffen werd
- het celgetal hoger was dan 100.000 en een major kiem aangetroffen werd
- het celgetal in een kwartier sterk afweek van de andere drie kwartieren.
Ongezonde kwartieren werden bij het droogzetten met antibiotica behandeld.  
Major Kiemen zijn: Staphylococcus aureus (SAU), Streptococcus uberis (SUB), E-coli (ECO), Streptococcus dysgalactiae (SDY) en
Arcanobacterium pyogenes (APY).
Bacteriologisch genezen?
Om te bepalen of een kwartier al of niet genezen is, wordt gekeken naar de besmetting bij het droogzetten en die in twee monsters
na het afkalven. Een kwartier is besmet als er bij droogzetten een kiem aangetroffen wordt. Als dezelfde kiem na het afkalven niet
meer aangetroffen wordt, is het kwartier genezen. Als dezelfde kiem na het afkalven in  twee monsters wordt aangetroffen is het
kwartier niet genezen, als dezelfde kiem in een monster wordt aangetroffen, is het kwartier niet genezen onbeslist, als twee keer een
andere kiem aangetroffen wordt dan bij het droogzetten, is het een nieuwe infectie.
1) Praktijkonderzoek van Animal Sciences Group van WUR
2) Gezondheidsdienst voor Dieren
in het onderzoek) is de kans op een zieke koe 32 %. Bij een
koecelgetal van 150.000 daalt dat tot een kans van 17 %. Bij
een koecelgetal van 100.000 cellen/ml is er nauwelijks kans
op een zieke koe. Bij hoge koecelgetallen neemt de kans op
een ziek koe snel toe: bij een koecelgetal van 250.000 is dat
al 89% (zie de lijn in figuur 1).
Een koe met een celgetal bij droogzetten van 170.000 zonder
verdere bijzonderheden heeft dus een kans van 32 % om rond-
om drooggezet te moeten worden. Als die koe een stijgend
koecelgetal heeft aan het eind van de lactatie wordt de kans
op een zieke koe kleiner. Heeft die koe een lange droogstand
(meer dan tien weken) dan stijgt de kans op een zieke koe aan-
zienlijk. Ook koeien met een normale droogstand (korter dan
tien weken) en lactatielengte (korter dan 315 dagen) hebben
een kleinere kans om ANTI4-koe te worden. De beslissing om
al of niet antibiotica te gebruiken bij droogzetten kan genomen
worden op basis van voor iedere veehouder beschikbare infor-
matie. Afhankelijk van het risico wat men bereid is te nemen,
zal de grens voor het gebruik van antibiotica hoger of lager
gelegd worden.
mastitis. In de behandelde kwartieren  van de ANTI2C-groep
kwam geen mastitis voor. Gemiddeld was het aantal kwartieren
met mastitis in de behandelde kwartieren, dus ANTI4 en de
ANTI2C, 2.1 %.
Bacillus spp (BAC) en Steptococcus dysgalactiae (SDY) bleken
100% te genezen, ook zonder gebruik van antibiotica bij het
droogzetten.  Bij Corynebacterium bovis (CBB) en Coagulase-
neg. staphylococcen (STC) was de genezing minder, zeker als
geen antibiotica gebruikt werd. Bij Streptococcus uberis (SUB)
was het net andersom.
Model op basis van bedrijfsinformatie
Met de gegevens uit het onderzoek is een model gemaakt op
basis van informatie die elke veehouder beschikbaar heeft en
waarvoor geen extra monsters genomen hoeven te worden.
Een voorbeeld wordt in figuur 1 gegeven. Daarin kan de kans
op een koe die rondom met antibiotica drooggezet moet
worden (een zieke koe) worden aflezen. De basis daarvoor is
het koecelgetallen in de laatste melkcontrole voor droogzetten,
het verloop van de laatste drie koecelgetallen, de lengte van
de droogstand en de lengte van de lactatie.
Bij een koecelgetal van 170.000 (het gemiddelde koecelgetal
PraktijkKompas Rundvee februari 200427
Tabel 1 Bacteriologische genezing per groep en per kiem
Aa
nt
al
 b
es
m
et
%
 g
en
ez
en
to
ta
al
%
 g
en
ez
en
%
 g
en
ez
en
\
ni
eu
w
%
 g
en
ez
en
on
be
sl
is
t
%
 n
ie
t g
en
ez
en
%
 n
ie
t g
en
ez
en
on
be
sl
is
t
Aa
nt
al
kw
ar
tie
re
n
%
 n
eg
at
ie
f
on
be
sl
is
t
%
 n
ie
uw
e
in
fe
ct
ie
%
 p
re
ve
nt
ie
f
ANTI4 ja 135 89 63 3 23 1 10 100 52 2 46
ANTI2C ja 40 83 68 15 18 112 19 2 79
ANTI2C
nee
50 72 50 4 18 2 26 101 31 4 65
Besmette kwartieren Niet besmette kwartieren
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
0 100 200 300 400 500
celgetal bij droogzetten
kans
gemiddelde
gelijk celgetal
stijgend celgetal
normaal
lange lactatie
lange droogstand
Figuur 1 De kans op een koe die rondom met antibiotica drooggezet
moet worden bij een koecelgetal van 170.000 bij droogzetten
Conclusie
Met de beschikbare informatie van koeien kan het risico op
een ANTI4-koe, dus een koe die eigenlijk met antibiotica
drooggezet moet worden, geschat worden. Of dat ook
gebeurt, is aan de veehouder: hij kan, afhankelijk van het
risico dat hij wil nemen, een selectie maken van koeien die
mét en koeien die zónder antibiotica kunnen worden droogge-
zet. Het koecelgetal speelt daarin een overheersende rol.
Preventieve maatregelen om het celgetal gedurende de
lactatie laag te houden, leveren dus een grote bijdrage aan de
mogelijkheid om zonder hulpmiddelen droog te zetten.


Gebruik droogzetters op basis van bedrijfsinformatie

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available