Bij een inventarisatie onder telers met uitval bij kalachoë werden de bodemschimmels Pythium, Phytophthora, Rhizoctonia en Chalara elegans gevonden. Ook Botrytis en Rhizopus werden gevonden maar hiervan is het de vraag in hoeverre dit bodemschimmels zijn. In pathogeniteitsproeven werden planten alleen aangetast door Phytophthora. Van deze bodemschimmels is Phytophthora de meest gevaarlijke in de teelt van kalanchoë, vooral in systemen waarbij water zonder ontsmetting wordt gerecirculeerd. In een kasproef is de GNO kaliumfosfiet getest op effectiviteit tegen Phytophthora. Kaliumfosfiet heeft nog geen toelating als gewasbeschermingsmiddel. Er kunnen over de effectiviteit van kaliumfosfiet geen uitspraken worden gedaan omdat de planten in de proef, ook de onbehandelde besmette planten, niet werden aangetast. Kaliumfosfiet was niet fytotoxisch voor de rassen Brono en Kerincie

Paternotte, S.J.

Name not available

Uitval bij kalanchoë : inventarisatie van oorzaak van uitval : testen van kaliumfosfiet tegen Phytophthora

Wageningen Yield 

 S. J. Paternotte 
 
Uitval bij kalanchoë
 
Inventarisatie van oorzaak van uitval 
Testen van kaliumfosfiet tegen Phytophthora 
 
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V.  
Glastuinbouw PPO 41103174
Juni 2004  
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 2
© 2004 Wageningen, Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd 
gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door 
fotokopieën, opnamen of enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Praktijkonderzoek 
Plant & Omgeving. 
 
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. is niet aansprakelijk voor eventuele schadelijke gevolgen die kunnen ontstaan 
bij gebruik van gegevens uit deze uitgave. 
 
 
 
 
Dit is een vertrouwelijk document, uitsluitend bedoeld voor intern gebruik binnen PPO dan wel met 
toestemming door derden. Niets uit dit document mag worden gebruikt, vermenigvuldigd of 
verspreid voor extern gebruik. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
Projectnummer: 41103174 
 
 
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 
Glastuibouw 
Adres : Kruisbroekweg 5 2671KT Naaldwik 
 : Postbus 8, 2670 AA Naaldwijk 
Tel.  : 0174 - 636814 
Fax : 0174 - 636835 
E-mail : pim.paternotte@wur.nl 
Internet : www.ppo.wur.nl  
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 3
Inhoudsopgave 
 pagina 
 
Samenvatting……………………………………………………………………………………………….. 4 
Summary……………………………………………………………………………………………………..5
   
 
 
SAMENVATTING................................................................................................................................... 4 
SUMMARY........................................................................................................................................... 5 
1 INVENTARISATIE NAAR OORZAAK VAN UITVAL ................................................................................ 6 
1.1 Inleiding ................................................................................................................................ 6 
1.2 Doel ..................................................................................................................................... 6 
1.3 Materialen en methoden ......................................................................................................... 6 
1.3.1 Werkwijze....................................................................................................................... 6 
1.3.2 Isolaties ......................................................................................................................... 6 
1.3.3 Pathogeniteitsproeven..................................................................................................... 6 
1.4 Resultaten............................................................................................................................. 7 
1.4.1 Isolaties ......................................................................................................................... 7 
1.4.2 Pathogeniteitsproeven..................................................................................................... 7 
1.5 Discussie en conclusie ........................................................................................................... 7 
2 TESTEN VAN KALIUMFOSFIET TEGEN PHYTOPHTHORA ................................................................. 10 
2.1 Inleiding .............................................................................................................................. 10 
2.2 Doel ................................................................................................................................... 10 
2.3 Materialen en methoden. ...................................................................................................... 10 
2.4 Resultaten........................................................................................................................... 11 
2.5 Conclusies .......................................................................................................................... 12 
BIJLAGE 1 OPROEP VOOR ZIEK PLANTMATERIAAL ............................................................................... 14 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 4
Samenvatting 
Bij een inventarisatie onder telers met uitval bij kalachoë werden de bodemschimmels Pythium, 
Phytophthora, Rhizoctonia en Chalara elegans gevonden. Ook Botrytis en Rhizopus werden gevonden maar 
hiervan is het de vraag in hoeverre dit bodemschimmels zijn. In pathogeniteitsproeven  werden planten 
alleen aangetast door Phytophthora.  Van deze bodemschimmels is Phytophthora  de meest gevaarlijke in 
de teelt van kalanchoë, vooral in systemen waarbij water zonder ontsmetting wordt gerecirculeerd.  
In een kasproef is de GNO kaliumfosfiet getest op effectiviteit tegen Phytophthora. Kaliumfosfiet heeft nog 
geen toelating als gewasbeschermingsmiddel. Er kunnen over de effectiviteit van kaliumfosfiet geen 
uitspraken worden gedaan omdat de planten in de proef, ook de onbehandelde besmette planten, niet 
werden aangetast. Kaliumfosfiet was niet fytotoxisch voor de rassen Brono en Kerincie.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 5
Summary 
In an inventory among growers with losses by soilborne fungi, Pythium, Phytophthora, Rhzoctonia and 
Chalara elegans were found. Also Botrytis and Rhizopus were found but it is not clear whether it are 
soilborne fungi. In pathogenicity tests plants were only diseased by Phytophthora.  Phytophthora is the most 
dangerous of these soilborne fungi in kalanchoë, especially in growing systems in which nutrient solution is 
recirculated without disinfestation. 
In a glasshouse experiment, potassium phosphite is tested for its efficacy against Phytophthora.  Potassium 
phosphite is not registered as crop protection agent. No results can be reported because plants, also the 
untreated inoculated plants, were not diseased.   
Potassium phosphite was not phytotoxic for the cultivars Brono and Kerincie. 
 
 
 
 
 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 6
1 Inventarisatie naar oorzaak van uitval 
1.1 Inleiding 
Bodemschimmels kunnen in de teelt van kalanchoë tot hoge uitvalpercentages leiden. Het gaat hierbij om 
uitval in moerplanten en uitval in de productieteelt. Bij moerplanten is dit vooral met het ouder worden van 
de planten, in de productieteelt vooral gedurende de laatste weken voor afleveren van de bloeiende planten. 
Phytophthora cryptogea is waarschijnlijk de belangrijkste veroorzaker van uitval maar ook andere 
schimmels zoals Rhizoctonia en Chalara elegans spelen mogelijk een rol. 
 Als de oorzaak van uitval duidelijk is geworden kan de beste bestrijdingstrategie worden bepaald. De 
mogelijkheid van bestrijding van deze pathogenen met chemische gewasbeschermingsmiddelen is beperkt.   
Biologische middelen zijn in het algemeen weinig effectief, zeker tegen Phytophthora. In hoeverre andere 
maatregelen effectief kunnen zijn tegen deze bodemschimmels dient nader onderzocht te worden. 
 
1.2 Doel 
Het doel is om door middel van een inventarisatie de belangrijkste veroorzakers van uitval in de teelt van 
kalanchoë op te sporen en te inventariseren wat milieuvriendelijke oplossingsrichtingen zijn om deze 
problemen te verminderen/voorkomen. 
 
1.3 Materialen en methoden 
 
1.3.1 Werkwijze 
Via LTO Groeiservice is herhaalde malen een oproep aan kalanchoë telers gedaan om uitval te melden bij 
PPO Glastuinbouw en ziek plantmateriaal aangetast door bodemschimmels op te sturen. Twee oproepen 
zijn als bijlage 1 in het verslag opgenomen. Uit het beperkte ingezonden aangetaste plantmateriaal zijn 
microörganismen geïsoleerd. Isolaten zijn op planten getest op hun pathogeniteit. 
1.3.2 Isolaties 
Tot augustus 2002 is geen ziekmateriaal van telers ontvangen ondanks dat er de maanden ervoor een 
tweetal oproepen voor ziek plantmateriaal waren gedaan. Vanaf augustus 2002 tot juli 2003 is van slechts 
4 bedrijven ziek plantmateriaal ontvangen.  
 
1.3.3 Pathogeniteitsproeven 
Isolaten van de bodempathogenen Phytophthora , Pythium en  Chalara elegans  zijn getoetst op hun 
pathogeniteit voor kalanchoë. De isolaten  werden gekweekt op aardappel-dextrose agar. Twee weken oude 
cultures zijn in de blender 10 seconden gemixed, twee schalen op 1 liter demi-water. Drie weken oud 
plantmateriaal (ras onbekend) geteeld in potgrond werd aangegoten met een schimmelsuspensie. Per 
isolaat werden 5 planten aangegoten met 200 ml suspensie. Planten werden geïncubeerd in een kas op 
tabletten onder normale teeltomstandigheden voor kalanchoë. De proeven werden gedaan in de zomer bij 
korte dag om snel bloei te induceren.  Planten zijn beoordeeld op aantasting op het moment van bloei. 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 7
1.4 Resultaten  
1.4.1 Isolaties 
Er zijn een aantal schimmels en een bacterie geïsoleerd (zie tabel 1). In enkele monsters werd een 
combinatie van twee schimmels gevonden. De aanwezigheid van Rhizoctonia werd microscopisch 
vastgesteld maar het lukte niet om de schimmel te isoleren. 
 De bacterie die was geïsoleerd was volgens de Plantenziektenkundige Dienst een niet-pathogene  
bacteriesoort. De PD kon in plantmateriaal van het desbetreffende bedrijf alleen Impatiens-vlekkenvirus 
vinden wat huns inziens de ziekteverschijnselen veroorzaakte. 
 
 
 
Tabel 1. Monsters uit de praktijk en resultaat van isolaties. 
Tijd van  
Inzending 
Symptomen Organisme wat is 
geïsoleerd 
Bijzonderheden Teelt 
Aug. 2002 Stengelvoet- en 
wortelrot 
Pythium/Phytophthora Water behandeld 
met koper 
Productieteelt 
Aug. 2002 Donkere planten, 
wortelstelsel goed,  
Botrytis, Rhizopus 90% uiteindelijk 
weggevallen. 
productieteelt 
Aug. 2002 Donkere planten, 
wortelstelsel goed, 
stengellesies 
Botrytis, Rhizopus  moerplanten 
Nov. 2002 Donkere planten, 
wortelstelsel goed, 
stengellesies 
Botrytis  productieteelt 
Nov. 2002 Planten gaan slap Phytophthora Jong 
plantmateriaal 
productieteelt 
Nov 2002 Geen symptomen geen Oude planten moerplanten 
Dec. 2002 Stengelvoet droge 
zwarte plek  
Rhizoctonia* Jong 
plantmateriaal 
productieteelt 
Dec. 2002 Stengelvoet, natte 
rotte plek 
Botrytis  productieteelt 
Jan. 2003  Bruiverkleuring op 
de stengel 
bacteriën Lijkt uit de wortel 
te komen, bleek 
niet pathogeen 
productieteelt 
Juni 2004 Stengelvoet- en 
wortelrot 
Uit wortels Chalara 
elegans, uit de 
stengelvoet 
Phytophthora 
 productieteelt 
* microscopisch vastgesteld. 
 
1.4.2 Pathogeniteitsproeven  
Allleen planten geïnoculeerd met isolaten van Phytophthora werden aangetast en kregen wortelafsterving en 
lesies aan de stengelhals. Planten geïnoculeerd met Pythium en  Chalara elegans  werden niet aangetast.  
  
1.5 Discussie en conclusie  
Uitval van moerplanten en planten in de productieteelt kan door verschillende pathogenen worden 
veroorzaakt. Gezien de kleine hoeveelheid monsters die is ontvangen kunnen uit deze inventarisatie geen 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 8
conclusies worden getrokken wat de belangrijkste veroorzaker van uitval in moerplanten en de 
productieteelt van kalanchoë is. Opvallend is dat op de planten veelal Botrytis werd gevonden. 
Botrytis en Rhizopus zijn mogelijk geen wortelpathogenen, Pythium, Phytophthora, Rhizoctonia en Chalara 
elegans  wel. Botrytis is een pathogeen dat kalanchoëplanten waarschijnlijk bovengronds aantast en daarom 
bij ingezonden kalanchoëplanten altijd op de plantvoet of hoger in de planten werd gevonden. In eerder 
onderzoek is de pathogeniteit van Rhizopus bewezen hoewel bij  inoculatieproeven  planten nooit 
gemakkelijk werden aangetast en ook niet duidelijk werd waar infectie plaatsvond (Zie rapport PPO 533; 
Waar en onder welke omstandigheden infecteert Rhizopus stolonifer moerplanten van Kalanchoë? Januari 
2002). Phytophthora is de meest gevaarlijke wortelpathogeen doordat deze schimmel zich gemakkelijk met 
water kan verspreiden in systemen waar veel water zonder ontsmetting wordt gerecirculeerd en de 
schimmel erg agressief is. 
Rhizoctonia solani is in deze teeltsystemen minder gevaarlijk omdat deze schimmel zich niet met water 
verspreidt, Chalara elegans  en Pythium zijn zwakteparasieten. Mogelijk werden in infectieproeven planten 
daarom niet aangetast en werden de schimmels daarom gevonden in wortels van planten die primair door 
Phytophthora waren aangetast en verzwakt.  
 
Er zijn een aantal mogelijkheden om Phytophthora te bestrijden. In eerste instantie moet besmetting van de 
teelt worden voorkomen door gebruik van schoon uitgangsmateriaal en een schoon teeltsysteem. Bij 
besmetting van het teeltsysteem dient verspreiding van de ziekte te worden voorkomen. Phytophthora kan 
zich massaal verspreiden door middel van zwemmende sporen in water. Dit zijn vrij kwetsbare structuren. 
Ze zijn gevoelig voor koper (Cu)  en middelen die de oppervlaktespanning verlagen (biosurfactants). Op dit 
moment wordt ter bestrijding van Phytophthora door telers een apparaat getest dat koper in de 
voedingsoplossing afgeeft. Ook is er misschien de mogelijkheid deze sporen te inactiveren en elimineren 
door tussentijdse opvang van water. Er zijn niet veel GNO’s waarvan in onderzoek voldoende effectiviteit 
tegen Phytophthora is aangetoond. Van deze biedt kaliumfosfiet het meeste perspectief.  
Er zijn verschillende onderzoeksvoorstellen ingediend over bestrijding van bodemziekten in potplanten en 
Phytophthora in kalanchoë in het bijzonder.  
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 9
 
 
 
 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 10
2 Testen van kaliumfosfiet tegen Phytophthora  
 
2.1 Inleiding 
Phytophthora cryptogea is vermoedelijk een van de belangrijkste veroorzakers van uitval bij kalanchoë. Het 
probleem doet zich vooral voor in eb/vloed systemen. Omdat de mogelijkheden voor het gebruik van 
chemische middelen beperkt zijn zal te dienen worden gezocht naar alternatieve middelen. Een van de 
mogelijkheden is het gebruik van biologische middelen zoals microörganismen of GNO’s. Microörganismen 
zoals Trichoderma  en Bacillus zijn in het algemeen niet voldoende effectief tegen Phytophthora.  
Kaliumfosfiet is in een aantal gevallen effectief gebleken tegen Phytophthora en schimmels die verwant zijn 
met Phytophthora. 
Na voorleggen van de resultaten van de inventarisatie aan de begeleidingscommissie is met hen overlegd 
over oplossingsrichtingen voor deze ziekteproblemen en besloten het middel kaliumfosfiet tegen 
Phytophthora te testen. Kaliumfosfiet is niet toegelaten als gewasbeschermingsmiddel maar is 
voorgedragen voor plaatsing op de RUB. 
 
2.2 Doel 
De effectiviteit van kaliumfosfiet tegen Phytophthora onderzoeken. 
De eventuele fytotoxiciteit van het middel bepalen. 
2.3 Materialen en methoden. 
Rassen Brono en Kerincie. De planten werden geteeld in potten met veensubstraat. 
 
De kastemperatuur was ingesteld op 220 C dag en 200 C nacht. De planten werden op de dag zwaar 
belicht, en kregen korte dag om ze snel in bloei te krijgen. Korte dag was 10 uur belichten op de dag en 
s’nachts 14 uur de lampen uit. 
 
Behandelingen. 
1- niet besmet 
2- besmet met Phytophthora 
3- niet besmet, 0,1 % kaliumfosfiet 
4- besmet met Phytophthora, 0,1 % kaliumfosfiet 
5- niet besmet, 0,2 % kaliumfosfiet 
6- besmet met Phytophthora, 0,2 % kaliumfosfiet 
 
De proef is gedaan in 3 afdelingen/herhalingen, één herhaling per kasafdeling en was opgezet als gewarde 
blokkenproef. Per veldje stonden er 6 planten in een plastic bak (3 Brono en 3 Kerincie) 
 
Planten werden geteeld in plastic bakken waarin een eb/vloed systeem werd nagebootst door er 2-4 cm 
voedingsoplossing in te zetten en deze na een aantal uren weg te laten lopen. Er werd twee keer per week 
voedingsoplossing gegeven. Er is standaardvoedingsoplossing voor de teelt van kalanchoë gebruikt zoals 
ook wordt gebruikt bij telers die problemen hebben met Phytophthora. De EC van de voedingsoplossing 
was 1,5-1,6 en de pH 5,3-5,6. 
Kaliumfosfiet werd wekelijks met de voedingsoplossing meegegeven. 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 11
 
Planten werden tweemaal besmet met Phytophthora, een dag voordat de tweede en derde keer 
kaliumfosfiet is gegeven. De eerste keer werden planten besmet door 20 ml zoösporensuspensie met een 
concentratie van 6000 sporen per ml onderin de pot in de potgrond te injecteren. De tweede keer werden 
volgroeide cultures op petrischalen V8 en PDA agar in de blender gemixed, concentratie 1/3 petrischaal 
per 3 l voedingsoplossing. Planten zijn besmet door de potten in een laag van 2- 4 cm voedingsoplossing 
met deze suspensie te zetten. De wortels van de planten zijn bij het besmetten beschadigd door een mesje 
enkele malen in de potgrond te steken. 
 
Aan het einde van de proef werden de wortels van de planten en de planten beoordeeld op aantasting door 
Phytophthora en schade door kaliumfosfiet. De planten werden direct boven de potgrond afgeknipt en het 
gewas gewogen.  
 
De kasproef is gestart in november en beëindigd in januari toen de planten in volle bloei stonden. 
 
De gegevens zijn geanalyseerd met behulp van variantie-analyse. De berekeningen zijn uitgevoerd in Genstat 
versie 7.1 
2.4 Resultaten 
Wortels 
In planten van alle behandelingen was enige wortelverbruining, ook in onbehandelde en niet besmette 
planten. Er werden geen planten met Phythophthora-symptomen gevonden. Ook in wortels werd bij 
microscopisch onderzoek geen structuren van Phytophthora gevonden.  
 
Plantgewicht 
Zowel besmetten met Phythophthora als behandelen met kaliumfosfiet hadden geen effect op het 
plantgewicht (tabel 2 en 3). 
 
Tabel 2. Plantgewicht van het ras Brono. 
herhaling Behandeling 
1 2 3 
gemiddeld 
Niet besmet 139 176 184 166  ab  
Besmet 166 163 196 175   b 
Niet besmet, 0,1 % kaliumfosfiet 170 170 199 180   b 
Besmet, 0,1 % kaliumfosfiet 152 176 203 177   b 
Niet besmet, 0,2 % kaliumfosfiet 153 165 196 171   b 
Besmet, 0,2 % kaliumfosfiet 145 147 169 154   a 
Gemiddelden met eenzelfde letter verschillen niet significant (P<0,05) 
 
Tabel 3. Plantgewicht van het ras Kerincie 
herhaling Behandeling 
1 2 3 
gemiddeld 
Niet besmet 131 144 162 146    a 
Besmet 143 161 179 161     c 
Niet besmet, 0,1 % kaliumfosfiet 148 150 168 155  abc 
Besmet, 0,1 % kaliumfosfiet 127 157 175 153  abc 
Niet besmet, 0,2 % kaliumfosfiet 132 144 167 148   ab 
Besmet, 0,2 % kaliumfosfiet 145 155 169 156   bc 
Gemiddelden met eenzelfde letter verschillen niet significant (P<0,05) 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 12
2.5 Conclusies  
Omdat er in de proef geen aantasting is gevonden kunnen er geen uitspraken worden gedaan over het 
effect van kaliumfosfiet op Phytophthora. Het is niet te verklaren waarom planten in deze proef, ondanks 
zware besmetting en beschadigen van wortels niet door Phytophthora werden aangetast. In de zomer 
werden planten na kunstmatige infectie wel aangetast. Mogelijk is de temperatuur van de voedingsoplossing 
die is gebruikt te laag geweest voor aantasting. 
Kaliumfosfiet was op beide rassen in de gebruikte doseringen niet fytotoxisch. 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 13
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 14
Bijlage 1 Oproep voor ziek plantmateriaal 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 15
 
 


Uitval bij kalanchoë : inventarisatie van oorzaak van uitval : testen van kaliumfosfiet tegen Phytophthora

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS