De boomkwekerij sector in Nederland is zeer divers. Er worden laanbomen, rozen, bos- en haagplanten, fruitbomen, sierheesters, coniferen, vaste planten en waterplanten geproduceerd en veel hiervan is bestemd voor de export. De wortelknobbelaaltjes vormen een probleem voor de export voor de secto

Elberse, I.A.M.

NARCIS 

Wortelknobbelaaltjes in de boomkwekerij

Name not available

Wageningen Yield 

Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging
Gewasbescherming jaargang 35, nummer 5, september 2004 Pagina 263
[A
R
T
I
K
E
L
De boomkwekerijsector in Neder-
land is zeer divers. Er worden laan-
bomen, rozen, bos- en haagplan-
ten, fruitbomen, sierheesters,
coniferen, vaste planten en water-
planten geproduceerd en veel
hiervan is bestemd voor de export.
De wortelknobbelaaltjes vormen
een probleem voor de export voor
de sector.
Er zijn verschillende teeltcentra in
Nederland. Boskoop is een bekend
centrum voor sierteelt, rond Zun-
dert worden veel bos- en haag-
planten geteeld, vele rozen komen
uit de buurt van Lottum en veel
laanbomen worden geteeld in en
rond Opheusden. Kenmerkend
voor de sector is dat er vele kleine
bedrijven zijn, met elk veel ver-
schillende gewassen.
Noordelijk
wortelknobbelaaltje
Het noordelijk wortelknobbelaaltje
(Meloidogyne hapla) komt zowel in
de grond als in de wortels van plan-
ten voor. Deze nematode is te vin-
den op meerdere grondsoorten,
maar heeft een voorkeur voor war-
me, droge en humusrijke zand-
gronden. Symptomen van de
aanwezigheid van dit aaltje zijn
knobbeltjes of verdikkingen in de
wortels. Dit aaltje kan ook een sterk
vertakt wortelgestel veroorzaken.
M. hapla kan vele verschillende
plantensoorten aantasten, met uit-
zondering van grassen. Ook vele
vaste planten en een aantal houtige
gewassen zijn vatbaar voor dit aal-
tje. Van veel houtige gewassen is
echter niet bekend of ze waard-
plant zijn. Uit kasexperimenten van
PPO Bomen (1998-2001) bleek dat
de volgende gewassen geen waard-
plant zijn voor M. hapla: Achillea
‘Coronation Gold’, Echinacea pur-
purea ‘White Swan’, vele Helenium
cultivars (uitzondering: Helenium
hoopesii), Liatris spicata, Penste-
mon digitalis ‘Husker Red’, Rudbec-
kia fulgida ‘Goldsturm’ en meerde-
re Tradescantia cultivars.  
Problemen
Bij een zware aantasting kan groei-
remming ontstaan. Deze directe
schade komt voor bij Berberis,
Clematis en de rosaceën, maar van
de meeste gewassen is niet bekend
of ze schade lijden door dit aaltje.
M. hapla komt regelmatig voor in
rozen en rozenonderstammen en
vaste planten. Vanuit de andere
gewasgroepen worden geen pro-
blemen gemeld.
De problemen zijn het grootst in de
vaste plantenteelt. Het gaat hier
niet om directe schade, maar om
kwaliteitsschade, die samenhangt
met de export. Veel vaste planten
uit de vollegrond worden geëxpor-
teerd naar de Verenigde Staten, Ca-
nada en Japan. Deze landen hante-
ren een nultolerantie voor M.
hapla. Dit houdt in dat partijen met
symptomen niet worden toegela-
ten. M. hapla wordt door de sector
als een echt probleem gezien voor
de export van vaste planten, want
er zijn veel besmette partijen.
Bestrijding
PPO Bomen heeft onderzoek uit-
gevoerd naar beheersing van M.
hapla in vaste planten. Bestrijding
kan in het plantmateriaal en in de
grond plaatsvinden. Wanneer ver-
meerderd wordt door middel van
weefselkweek, bovengronds stek-
ken, intensief scheuren van de
moerplanten of door zaaien, kan
een teelt met (vrijwel) schoon uit-
Wortelknobbelaaltjes in de
boomkwekerij
Ivonne Elberse
PPO Bomen, Boskoop
Figuur 1. M. hapla aantasting van de vaste planten Aconitum (links) en Phlox (rechts).
gangsmateriaal begonnen wor-
den. Een warmwaterbehandeling
van jaarlijks één uur bij 43,5°C, of
eenmalig twee uur bij 43,5°C werkt
ook goed, maar er zijn grote ver-
schillen in de gevoeligheid van het
sortiment. Dit is dus niet voor alle
gewassen toepasbaar. Ook wortel-
snoei kan worden toegepast. Dit
geeft wel een verlaging van de be-
smetting, maar zal wel gecombi-
neerd moeten worden met andere
maatregelen, om tot een afdoende
bestrijding te komen. Bedrijfshy-
giëne is natuurlijk ook belangrijk.
Een aantasting in de grond kan
bestreden worden door middel
van biologische of chemische
grondontsmetting, inundatie in de
zomer, stomen of verhitten en
vrucht- en teeltwisseling. Braakleg-
ging werkt heel goed. In een jaar
kan de populatie hierdoor met 95%
dalen. Omdat M. hapla geen mo-
nocotyle gewassen aantast, kan in
plaats van braaklegging ook geko-
zen worden voor het telen van een
gras als groenbemester. Ook kun-
nen resistente rassen verbouwd
worden. Verder kan de bodem-
weerstand ook van belang zijn. Er
wordt momenteel onderzocht of
met compost de bodemweerbaar-
heid verhoogd kan worden.
Hoewel er veel methoden bekend
zijn om M. hapla te beheersen,
valt de toepassing in de praktijk
nog tegen. Grondontsmetting is
niet of nauwelijks toegestaan. An-
dere methoden zoals weefsel-
kweek, bovengronds stekken en
het perceel een jaar braak laten
liggen, zijn erg kostbaar. Verder
worden er per bedrijf tientallen tot
honderden gewassen geteeld,
waardoor het toepassen van de be-
staande kennis erg complex wordt.
In de rozenteelt en de teelt van
vruchtbomen is het gangbaar om
te wisselen van perceel. In verband
met allerlei grondgebonden ziek-
ten en plagen huren deze telers
voor elke teelt een nieuw perceel.
Op deze manier vindt teeltwisse-
ling plaats met gewassen uit ande-
re sectoren. 
Quarantaine-aaltjes
Het maiswortelknobbelaaltje (Me-
loidogyne chitwoodi) en het be-
drieglijk maiswortelknobbelaaltje
(Meloidogyne fallax) staan sinds 1
mei 1998 op de quarantainelijst
van de PD. In onderzoek van de
PD bleek een beperkt aantal
boomkwekerijgewassen en vaste
planten waardplant te zijn voor M.
chitwoodi en/of M. fallax, zoals
Clematis, Potentilla, Erica en Iris.
Van het grootste deel van de
boomkwekerijgewassen en vaste
planten is de waardplantstatus
echter nog niet bekend. Gegevens
over groeiremming en kwaliteits-
verlies zijn er ook niet. 
Problemen
Tot nu toe zijn er in de boomkwe-
kerij en vastenplantenteelt nog
niet veel problemen gemeld met
M. chitwoodi of M. fallax. De wor-
telknobbels die door de Naktuin-
bouw in deze gewassen zijn aan-
getroffen, bleken bij nader
onderzoek door de PD bijna altijd
veroorzaakt te zijn door M. hapla. 
Er bestaat een risico dat de quar-
antainesoorten in de toekomst wel
een probleem gaan vormen in de-
ze sector. Hoewel het aantal aan-
tastingen laag is, stijgt het wel.
Omdat het hier om quarantaine-
aaltjes gaat, loopt een teler risico
op economische schade. Plantma-
teriaal, zoals boomkwekerijgewas-
sen en vaste planten, mag name-
lijk uitsluitend worden verhandeld
als bij inspectie geen symptomen
van deze nematoden worden aan-
getroffen. Het gaat alleen om plan-
ten die geheel of gedeeltelijk in de
vollegrond zijn geteeld. Verder
wordt het gebied waar M. fallax en
M. chitwoodi voorkomen lang-
zaam groter. De zwerfteelten van
roos en vruchtbomen, die juist in
het zuid-oosten van het land ge-
bruikelijk zijn, vormen ook een ri-
sico op een verspreiding van deze
aaltjes binnen boomteeltgewas-
sen. Soorten als Acer palmatum,
die weinig of geen symptomen
vertonen, maar waarop M. fallax
en M. chitwoodi zich wel kunnen
vermeerderen, vormen ook een ri-
sico voor de verspreiding van deze
aaltjes. Een andere risicofactor is
het feit dat de symptomen van de-
ze quarantaineaaltjes erg veel lij-
ken op die van M. hapla waardoor
een besmetting met M. chitwoodi
of M. fallax over het hoofd kan
worden gezien.
Bestrijding
Aangezien er tot nu toe nog geen
grote problemen waren, worden
deze aaltjes ook niet specifiek be-
streden in de praktijk en is er ook
nog geen onderzoek verricht hoe
deze aaltjes binnen de boomkwe-
kerij en vaste plantenteelt moeten
worden bestreden. In andere secto-
ren, zoals vooral de akkerbouw en
vollegrondsgroententeelt, is uitge-
breid onderzoek gaande. Momen-
teel heeft het in de boomkwekerij
hoogste prioriteit om te voorkomen
dat deze aaltjes een probleem gaan
vormen, door bij pachten van per-
celen in de regio’s waar deze quar-
antainegaaltjes voorkomen, deze
percelen voorafgaand aan de teelt
te laten bemonsteren.
Conclusie
Vooral in de vaste plantenteelt zijn
er problemen met M. hapla. Er is
wel kennis over de bestrijding,
maar deze wordt nog onvoldoende
in de praktijk toegepast. Hoewel er
nog geen grote problemen met de
quarantaineaaltjes M. chitwoodi
en M. fallax zijn gemeld, bestaat er
wel een risico op problemen in de
toekomst, of zijn wellicht proble-
men met deze aaltjes ten onrechte
toegewezen aan M. hapla. Van M.
hapla, maar vooral van M. chit-
woodi en M. fallax, is nog weinig
kennis over de waardplantenreeks
en de mate van directe schade. 
Pagina 264 Gewasbescherming jaargang 35, nummer 5, september 2004
Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging
[A
R
T
I
K
E
L


Wortelknobbelaaltjes in de boomkwekerij

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Name not available

Wageningen Yield