Het huidige rapport geeft een beknopte beschrijving van het ruimtelijk gebruik van de Noordzee door 5 platvisoorten en 1 roggensoort, te weten schol, tong, bot, tarbot, tongschar en sterrog. Dit wordt gedaan op basis van vangsten tijdens de Nederlandse Beam Trawl Survey (BTS) over de periode 1996-2005. Er worden kaarten getoond op Noordzee-schaal, alsmede op NCP-schaal van de gemiddelde vangstaantallen per subkwadrant (1/9 ICES-kwadrant ~ 19x19km). De gegevens zijn afkomstig uit geïntegreerd internationaal onderzoek. Onderzoeksschepen van verscheidene landen verzamelen gegevens over de verspreiding van eieren, larven, juveniele en volwassen commerciële vissoorten. Dankzij dergelijke onderzoeksreizen is het mogelijk het ruimtelijk gebruik van de Noordzee door vispopulaties in kaart te brengen

Hofstede, R., ter

ter Hofstede, R.

NARCIS 

De verspreiding van 5 platvissoorten en 1 roggensoort in de Noordzee

Wageningen Yield 

 
 
 
 
Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV 
 
 Postbus 68 Centrum voor 
 1970 AB  IJmuiden Schelpdier Onderzoek 
 Tel.: 0255 564646 Postbus 77 
 Fax.: 0255 564644 4400 AB  Yerseke 
  
 Internet: www.rivo.wageningen-ur.nl Fax.: 0113 573477 
E-mail: visserijonderzoek.asg@wur.nl  Tel.: 0113 672300
 
 
Rapport 
Nummer: C082/05 
 
 
 
De verspreiding van 5 platvissoorten  
en 1 roggensoort in de Noordzee. 
 
 
Remment ter Hofstede 
 
 
 
 
 
Opdrachtgever: Rijkswaterstaat 
 Rijksinstituut voor Kust en Zee 
 J.G. Hartholt 
 Postbus 20907 
 2500 EX Den Haag 
 
Project nummer:   3889999912  
 
 
Akkoord: drs. E. Jagtman 
 Hoofd Onderzoeksorganisatie 
 
 
 
Handtekening: __________________________ 
 
Datum: december 2005 
 
 
 
De Directie van het Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV is niet aansprakelijk voor gevolgschade, 
alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens 
verkregen van het Nederlands Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV; opdrachtgever vrijwaart het Nederlands 
Instituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) BV van aanspraken van derden in verband met deze toepassing. 
 
 
 
 
 
In verband met de 
verzelfstandiging van de 
Stichting DLO, waartoe tevens 
RIVO behoort, maken wij sinds 1 
juni 1999 geen deel meer uit van 
het Ministerie van Landbouw, 
Natuur en Voedselkwaliteit. Wij 
zijn geregistreerd in het 
 
 
Aantal exemplaren: 10 
Aantal pagina's: 13 
Aantal tabellen: - 
Aantal figuren: 7 
Aantal bijlagen: - 
Dit rapport is vervaardigd op verzoek van de opdrachtgever hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets van dit 
rapport mag weergegeven en/of gepubliceerd worden, gefotokopieerd of op enige andere manier zonder schriftelijke 
toestemming van de opdrachtgever. 
   
Handelsregister Amsterdam nr. 
34135929 
 BTW nr. NL 811383696B04. 
 
 
pagina 2 van 13 Rapport C082/05 
 
 
 
 
Inhoudsopgave 
Inhoudsopgave................................................................................................................... 2 
Samenvatting..................................................................................................................... 3 
1. Survey........................................................................................................................... 4 
2. Verspreidingskaarten...................................................................................................... 4 
3. Verspreiding per soort .................................................................................................... 4 
3.1 Sterrog (Amblyraja radiata) .................................................................................... 4 
3.2 Tarbot (Psetta maxima).......................................................................................... 4 
3.3 Tongschar (Microstomus kitt) ................................................................................. 5 
3.4 Bot (Platichthys flesus)........................................................................................... 5 
3.5 Schol (Pleuronectes platessa)................................................................................. 5 
3.6 Tong (Solea vulgaris) ............................................................................................. 5 
Conclusie........................................................................................................................... 6 
Literatuur........................................................................................................................... 6 
Figuren.............................................................................................................................. 7 
 
 
 
 
 
Rapport C082/05 pagina 3 van 13 
 
 
 
 
Samenvatting 
Het huidige rapport geeft een beknopte beschrijving van het ruimtelijk gebruik van de Noordzee 
door 5 platvisoorten en 1 roggensoort, te weten schol, tong, bot, tarbot, tongschar en sterrog. 
Dit wordt gedaan op basis van vangsten tijdens de Nederlandse Beam Trawl Survey (BTS) over 
de periode 1996-2005. Er worden kaarten getoond op Noordzee-schaal, alsmede op NCP-
schaal van de gemiddelde vangstaantallen per subkwadrant (1/9 ICES-kwadrant ~ 19x19km).  
 
Deze raportage sluit aan op het project “Systeembeschrijving Noordzee: Natuurwaardenkaarten 
vis” (ter Hofstede et al., 2005) welke onderdeel uitmaakt van het LNV programma 418 
“Noordzee en Kust” en voorziet in de behoefte van Directie Natuur aan natuurwaardenkaarten 
van het NCP, en op het EU-project “ICES-Fishmap”, onderdeel van het 6e kaderprogramma, 
waarin een opzet wordt gemaakt voor een interactieve, online atlas van Noordzee-vissoorten.  
 
De gegevens zijn afkomstig uit geïntegreerd internationaal onderzoek. Onderzoeksschepen van 
verscheidene landen verzamelen gegevens over de verspreiding van eieren, larven, juveniele en 
volwassen commerciële vissoorten. Dankzij dergelijke onderzoeksreizen is het mogelijk het 
ruimtelijk gebruik van de Noordzee door vispopulaties in kaart te brengen. 
 
 
 
 
 
pagina 4 van 13 Rapport C082/05 
 
 
 
 
1. Survey 
De verspreiding van de 6 genoemde vissoorten in de Noordzee wordt beschreven aan de hand 
van gegevens afkomstig uit de Nederlandse Beam Trawl Survey (BTS) (van Damme et al., 
2003). De BTS is primair bedoeld om een visserij-onafhankelijke schatting te leveren van de 
leeftijdssamenstelling van Noordzee tong en schol voor het uitvoeren van bestandschattingen in 
ICES-verband. Daarnaast levert de BTS waardevolle informatie voor het monitoren van de 
toestand van het Noordzee ecosysteem (EcoQOs), voor vis (met name platvis) en macro-
epibenthos. Tijdens deze survey wordt alle gevangen vis gedetermineerd, geteld en gemeten 
op soortniveau. Daarnaast worden enkele doelsoorten onderworpen aan biologische analyses.  
 
De BTS wordt sinds 1985 jaarlijks in augustus/september uitgevoerd met een 8m boomkor 
door de onderzoeksschepen Isis en Tridens. De Isis bevist de zuidoostelijke Noordzee, de 
Tridens dekt de zuidwestelijke, westelijke en centrale Noordzee. De inzet voor de Nederlandse 
kust is extra intensief, zodat het NCP in detail kan worden uitgelicht.  
 
2. Verspreidingskaarten 
De verspreidingskaarten zijn gebaseerd op een periode van 10 jaar, 1996 t/m 2005. De 
gekozen resolutie bedraagt 1/9 ICES-kwadrant (20° lengtegraad bij 10° breedtegraad; ≈10*10 
zeemijl). Deze resolutie waarborgt een goede spreiding van de trekken over de subkwadranten. 
Elke uitgevoerde trek werd toegekend aan een subkwadrant op basis van de beginpositie.  
 
De gegevens zijn per soort opgewerkt door eerst per jaar de gemiddelde vangstaantallen per 
trek in elk subkwadrant te berekenen. Getoond worden uiteindelijk de gemiddelde jaarlijkse 
vangsten per subkwadrant, onderverdeeld in klassen, zowel op Noordzee- als op NCP-schaal. 
Dit is geen indicatie voor de werkelijke dichtheden, maar laat de relatieve verhouding tussen 
gebieden zien. Gebieden die wel bemonsterd zijn, maar waar de betreffende soort niet is 
waargenomen worden weergegeven door middel van een kruisje. 
 
3. Verspreiding per soort 
3.1 Sterrog (Amblyraja radiata) 
Gedurende het gehele jaar bevindt het centrum van de verspreiding van de sterrog (Amblyraja 
radiata) zich in de centrale Noordzee (Figuur 2). De soort is nauwelijks aanwezig in de trekken 
die ten zuiden van de Doggersbank zijn uitgevoerd. Het Nederlands Continentaal Plat is van dan 
ook niet van betekenis voor de sterrog.  
 
3.2 Tarbot (Psetta maxima) 
De verspreiding van tarbot (Psetta maxima) in de Noordzee concentreert zich voor de 
Nederlandse, Duitse en Deense kust (Figuur 3). Binnen dit gebied, ligt in de zomer het 
zwaartepunt van deze verspreiding iets zuidelijker dan in de winter. Het Nederlands 
Continentaal Plat van groot belang voor tarbot in de Noordzee, en de gemiddelde aantallen zijn 
op het NCP het hoogst dicht onder de kust. 
  
 
 
Rapport C082/05 pagina 5 van 13 
 
 
 
 
3.3 Tongschar (Microstomus kitt) 
De verspreiding van tongschar strekt zich uit over de gehele Noordzee. Het centrum van de 
verspreiding bevindt zich gedurende het gehele jaar voor de Schotse kust en nabij de Orkney- 
en Shetlandeilanden (de laatsten vallen buiten het BTS-gebied). Hoewel er ook verhoogde 
dichtheden te vinden zijn voor de Engelse kust en in de Duitse Bocht, is het gebied hiertussen 
relatief arm aan tongschar (Figuur 4). De verspreiding van tongschar binnen het NCP 
concentreert zich in de noordelijke helft en in het uiterste zuiden. 
 
3.4 Bot (Platichthys flesus)
Bot vertoont een duidelijke seizoensmigratie binnen de Noordzee. In de winter komt de soort 
verspreid voor in de Zuidelijke en Duitse bocht, in de zomer beperkt de verspreiding zich tot de 
ondiepe kustwateren. Binnen het Nederlands Continentaal Plat is daarom vooral de Kustzee van 
belang voor bot (Figuur 5).  
 
3.5 Schol (Pleuronectes platessa) 
Schol bevindt zich in de Noordzee langs de kust van Schotland en Engeland, en vooral in het 
zuidoostelijke gedeelte, voor de Nederlandse kust en in de Duitse Bocht. De dichtheden in de 
centrale en noordelijke Noordzee zijn aanzienlijk lager (Figuur 6).  
Het Nederlands Continentaal Plat heeft een belangrijke rol voor schol, zeker ook als paai- en 
opgroeigebied. Naarmate men dichter onder de kust komt, neemt de dichtheid van (jonge) 
schol duidelijk toe. Oudere schol trekt naar dieper water. 
 
3.6 Tong (Solea vulgaris) 
De verspreiding van tong in de Noordzee beperkt zich tot de zuidelijke regionen, van de 
Engelse kust tot in de Duitse Bocht (Figuur 7). Het Nederlands Continentaal Plat vervult hiermee 
een belangrijke functie, vooral als kinderkamer voor jonge tong. De grootste hoeveelheden tong 
bevinden zich dicht onder de kust en de dichtheid wordt lager naarmate de afstand tot de kust 
toeneemt.  
 
 
 
pagina 6 van 13 Rapport C082/05 
 
 
 
 
Conclusie 
De beschreven soorten tonen grote individuele verschillen in hun gebruik van de Noordzee in 
termen van verspreiding. Niettemin is het evident dat binnen het Nederlands Continentaal Plat 
het kustwater (inclusief de estuariën en de Waddenzee) een belangrijke functie heeft, zowel als 
specifiek leefgebied voor een aantal soorten maar ook als kinderkamer. Duidelijke grenzen voor 
de verspreidingsgebieden van vissoorten bestaan niet en hebben dan ook geen relatie met de 
grenzen van het NCP of beschermde gebieden. Dit heeft te maken met de grote mobiliteit van 
vissen zelf en met de geleidelijke veranderingen in habitatkarakteristieken van de zee. 
 
 
Literatuur 
van Damme, C. H., Heessen, L. Bolle, I. de Boois, B. Couperus, W. Dekker, G. Eltink, R. Grift, 
M. Pastoors, G. Piet, J.J. Poos, L. Schaap., H. Wiegerinck, J. van Willigen, S. Ybema. 2003. 
Handboek bestandsopnamen en routinematige bemonsteringen op het water. Intern CVO-
rapport, CVO 03.011. 236 pp. 
 
ter Hofstede, R., H.J.L. Heessen, N. Daan. 2005. Systeembeschrijving Noordzee: 
Natuurwaardenkaarten vis. RIVO rapport, in prep.  54 pp. 
 
Lindeboom, H.J., A.J.M. Geurts van Kessel, A. Berkenbosch. 2005. Gebieden met bijzondere 
ecologische waarden op het Nederlands Continentaal Plat. Rapport RIKZ/2005.008; Alterra 
Rapport nr. 1109. 104 pp. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rapport C082/05 pagina 7 van 13 
 
 
 
 
Figuren 
 
 
Figuur 1: Gebieden met ecologische waarden op het NCP (naar: Lindeboom et al., 2005). 
 
 
 
 
 
pagina 8 van 13 Rapport C082/05 
 
 
 
 
 
Figuur 2: Gemiddelde jaarlijkse vangst (aantallen per uur) voor sterrog (Amblyraja radiata) 
tijdens de BTS-survey (3e kwartaal) over de periode 1996-2005, op Noordzeeschaal (boven) en 
ingezoomd op het NCP (onder). 
 
 
 
Rapport C082/05 pagina 9 van 13 
 
 
 
 
 
Figuur 3: Gemiddelde jaarlijkse vangst (aantallen per uur) voor tarbot (Psetta maxima) tijdens de 
BTS-survey (3e kwartaal) over de periode 1996-2005, op Noordzeeschaal (boven) en 
ingezoomd op het NCP (onder).  
 
 
 
pagina 10 van 13 Rapport C082/05 
 
 
 
 
 
 
Figuur 4: Gemiddelde jaarlijkse vangst (aantallen per uur) voor tongschar (Microstomus kitt) 
tijdens de BTS-survey (3e kwartaal) over de periode 1996-2005, op Noordzeeschaal (boven) en 
ingezoomd op het NCP (onder).  
 
 
Rapport C082/05 pagina 11 van 13 
 
 
 
 
 
Figuur 5: Gemiddelde jaarlijkse vangst (aantallen per uur) voor bot (Platichthys flesus) tijdens de 
BTS-survey (3e kwartaal) over de periode 1996-2005, op Noordzeeschaal (boven) en 
ingezoomd op het NCP (onder). 
 
 
pagina 12 van 13 Rapport C082/05 
 
 
 
 
 
Figuur 6: Gemiddelde jaarlijkse vangst (aantallen per uur) voor schol (Pleuronectes platessa) 
tijdens de BTS-survey (3e kwartaal) over de periode 1996-2005, op Noordzeeschaal (boven) en 
ingezoomd op het NCP (onder).  
 
 
Rapport C082/05 pagina 13 van 13 
 
 
 
 
 
 
Figuur 7: Gemiddelde jaarlijkse vangst (aantallen per uur) voor tong (Solea vulgaris) tijdens de 
BTS-survey (3e kwartaal) over de periode 1996-2005, op Noordzeeschaal (boven) en 
ingezoomd op het NCP (onder). 


De verspreiding van 5 platvissoorten en 1 roggensoort in de Noordzee

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available