Akker, J.J.H., van den

Hoving, I.E.

van den Akker, J.J.H.

NARCIS 

Onderwaterdrains perspectiefvol voor beperking bodemdaling

Name not available

Wageningen Yield 

Figuur 1. Relatie tussen de gemiddeld diepste
grondwaterstand (GLG) en de maaivelddaling
(ongepubliceerde data Jan v.d. Akker,
Alterra). Zegveld heeft een bovengrond van
kleiig veen. De diepste grondwaterstand
treedt i.h.a. in de eerste helft van september
op. Vooral grondwaterstanden dieper dan ca.
50 cm -mv bevorderen de veenafbraak sterk.
34 Veenweide 25x belicht
Onderwaterdrains perspectiefvol voor beperking bodemdaling
Idse Hoving en Jan van den Akker
Door het gebruik van onderwaterdrains is het
grondwaterpeil afgelopen zomer minder gedaald dan
normaal het geval is. Hierdoor wordt de veenafbraak
geremd en zal de bodemdalingdaling aanzienlijk
afnemen. Dit is de conclusie na één jaar onderzoek op
Praktijkcentrum Zegveld.
De zakking van veengronden zonder kleidek ligt
afhankelijk van het slootpeil tussen de 5 en 12
millimeter per jaar. In de zomer zakt de grondwater-
stand in het veenweidegebied vaak enkele decimeters
onder het slootpeil, waardoor veel veen aan zuurstof
wordt blootgesteld. Omdat bovendien in de zomer de
bodemtemperatuur het hoogst is, vindt meer dan 80 %
van de veenafbraak (oxidatie) in de zomer plaats.
Om bodemdaling te voorkomen wordt vaak
voorgesteld om slootpeilen te verhogen. Daardoor
neemt echter de draagkracht en de graskwaliteit af en
wordt een rendabele landbouw onmogelijk. Daarnaast
helpt de slootpeilverhoging maar half om de grond-
waterstand te verhogen door de hoge infiltratie-
weerstand van veenslootwanden. Slootpeilverhoging is
daarom een onaantrekkelijke oplossing voor de
maaiveldalingproblematiek. 
Uit Figuur 1 volgt dat een geringe grondwater-
standverhoging de maaivelddaling al sterk kan
beperken. De gedachte ontstond om via onder-
waterdrains slootwater in de ondergrond te infiltreren
om zo de grondwaterstand in de richting van het
slootpeil te verhogen en daarmee het veen te
conserveren. De onderwaterdrains liggen daarbij onder
het slootpeil en niet zoals gebruikelijk erboven.
Om de effectiviteit van deze oplossing te onderzoeken
is in oktober 2003 op het praktijkcentrum Zegveld een
proef aangelegd op proefpercelen met een hoog en een
laag slootpeil met drainagebuizen en moldrains op
afstanden van 4, 8 en 12 meter. De relatief goedkope
moldrain is een 'mollengang' die met een kegel in de
grond wordt getrokken. De moldrains stellen wat teleur.
De buisdrainage blijkt dit eerste jaar goed te werken.
In Figuur 2 zijn de gemiddeld hoogste en laagste
grondwaterstanden weergegeven van de winter van
2003/2004 en de zomer van 2004 bij een laag
slootpeil bij een drainafstand van 8 meter. In de zomer
verschilde de grondwaterstand tussen de drainafstand
van 8 meter en de situatie zonder drains ongeveer 10
centimeter bij hoge en lage slootpeilen. Bij de
drainafstand van 4 meter was dit ongeveer 15
centimeter en bij de drainafstand 12 meter ongeveer
13   
25
20
15
10
5
0
0.00 0.20 0.40 0.60 0.80 1.00 1.20
m
m
/j
aa
r
GLG m - mv
veen en kleiig veen
venige klei en zwaarder
Lineair (veen en kleiig veen)
Lineair (venige klei en zwaarder)
Q-140 inhoud 21-06 -2005.qxp  22-6-2005  17:27  Pagina 34
35Veenweide 25x belicht
Aansluitend op dit experiment zal in het project
Waarheen met het veen? worden onderzocht wat het
effect is van onderwaterdrainage op de oppervlakte-
waterkwaliteit en de aan- en afvoer van oppervlakte-
water. Bedacht moet worden dat de proef op het
Praktijkcentrum Zegveld een experimentele opzet
heeft, waarbij met de huidige hoge en lage peilen wordt
gewerkt. Door onderwaterdrainage zijn in de praktijk
hoge peilen niet nodig en kan het lage peil wat hoger
worden. Daarnaast geeft de drainerende werking van
onderwaterdrainage aan-vullende mogelijkheden om de
bedrijfsvoering te verbeteren, zoals het dempen van
greppels en zelfs sloten en het egaliseren van het land.
Het experiment is te beperkt om een dergelijke
bedrijfs-voering te onderzoeken. Bedrijfsberekeningen
bij optimale drainafstand, draindiepte en slootpeil
kunnen inzicht geven in het effect op het bedrijfs-
inkomen en de rendabiliteit van een investering in
onderwaterdrains.
Voor een investering in onderwaterdrains is, gezien de
slechte inkomenspositie van melkveehouders in het
veenweidegebied, overheidssteun verdedigbaar,
omdat onderwaterdrains op meerdere manieren een
algemeen belang dienen, namelijk beperking van de
bodemdaling, vermindering van de CO2-emissie door
veenafbraak en vermindering van de afspoeling van
drijfmest naar het oppervlaktewater in het vroege
voorjaar door het dempen van greppels,
bodemegalisatie en een drogere bovengrond. De
beperking van de CO2-emissie zou te gelde kunnen
worden gemaakt via 'CO2 emissierechten' (zie ook de
artikelen van Wösten en Ritzema en Kuikman en Van
den Akker). Hoewel nog veel onderzoek nodig is om de
duurzaamheid van het systeem te testen en de
verwachte voordelen te kwantificeren, lijkt het
perspectief voor onderwaterdrains goed te zijn.
Figuur 2. Schets van een dwarsdoorsnede van een
veenbodem met daarin het grond-
waterstandsverloop in de winter 2003/2004
en in de zomer 2004 bij een laag slootpeil op
Praktijkcentrum Zegveld. Het betreft de
gemiddeld hoogste en laagste grond-
waterstanden halverwege tussen de drains bij
een buisdrainage met een tussenafstand van
8 meter. NB: boven de drains is het effect
veel sterker en kruipt de grond-waterstand
nog meer naar de sloot-waterstand. 
5 centimeter. De benodigde drainafstand hangt
natuurlijk sterk af van de doorlatendheid van het veen.
Deze is op Zegveld 'matig' (ca 30 cm/d).
Door infiltratie is de laagste grondwaterstand in de
afgelopen relatief natte zomer dus al zo'n 10 tot 15
centimeter hoger dan in de gangbare situatie zonder
drains (zie Figuur 2). Hierdoor neemt naar verwachting
de maaivelddaling met 4 tot 6 millimeter 
Dit zijn de eerste resultaten. Het experiment duurt nog
vier jaar, waarbij ook wordt onderzocht of de werking
van de onderwaterdrainage in de loop van de tijd niet
achteruit loopt. Daarnaast worden ook de
grasproduktie (kwaliteit en kwantiteit) en de
draagkracht onderzocht. Dit innovatieve experiment
wordt uitgevoerd door het Praktijkonderzoek van de
Animal Sciences Group en Alterra en is gefinancierd
door het Productschap Zuivel.
Q-140 inhoud 21-06 -2005.qxp  22-6-2005  17:28  Pagina 35


Onderwaterdrains perspectiefvol voor beperking bodemdaling

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Name not available

Wageningen Yield