Het rapport voor fase II van het project "Risico op insleep van zoönosen via import van kippenvlees uit derde landen" is een samenvattende visie op een kwantitatief risico assessment over dit risico op insleep zonder de praktische uitvoering ervan. Dit rapport is een aanvulling op het rapport voor fase I van het gemeenschappelijke project, waarbij fase I de handelsstromen van pluimveevlees in beeld gebracht heef

Bolder, N.M.

Dopfer, D.D.V.

Dutch

Wageningen Yield 

Samenvattend rapport voor Fase II van het project: 
Risico op insleep van zoönosen via import van kippenvlees uit derde landen 
Project nummer (ASG-WUR): 2042151000 
 
Auteur: Dörte Döpfer(1) en Nico Bolder(2)    
 
(1) Quantitative Veterinary Epidemiology Group 
(2) Ketenkwaliteit and Zoönosen 
Animal Sciences Group of Wageningen UR 
P.O. Box 65 
8200 AB Lelystad 
 
Samenvattend rapport voor Fase II als aanvulling op het rapport van fase I: 
Handelsstromen van pluimveevlees door G.M.L. Tacken en P.L.M. van Horne bij het LEI 
Project nummer (LEI): 30424 
 
Opdrachtgever: LNV, contactpersoon: Wieke Galama 
Begeleidingscommissie: Inge Stoelhorst en Marc Hoenders van PVE 
 
I Inleiding 
Het rapport voor fase II van het project “Risico op insleep van zoönosen via import van 
kippenvlees uit derde landen” is een samenvattende visie op een kwantitatief risico 
assessment over dit risico op insleep zonder de praktische uitvoering ervan. Dit rapport is 
een aanvulling op het rapport voor fase I van het gemeenschappelijke  project, waarbij 
fase I de handelsstromen van pluimveevlees in beeld gebracht heeft. 
 
Uit het rapport van fase I komt naar voren dat volgens informatie uit steekproefsgewijze  
interviews gehouden bij importeurs, slachterijen en de supermarkten het 
besmettingsrisico van de Nederlandse consument op Campylobacter en Salmonella spp. 
infecties waarschijnlijk niet afkomstig is van rauw kippenvlees geïmporteerd uit derde 
landen het zog. “verre buitenland”, zo als b.v. Brazilïe en Thailand. Ook is het niet duidelijk 
of het vanuit EU landen naar Nederland geïmporteerde kippenvlees afkomstig is van het 
land van oorsprong of dat het hierbij om doorvoer vanuit een derde land gaat nadat een 
“bewerking” heeft plaats gevonden. Dat bemoeilijkt de uitvoering van een risico 
assessment ten zeerste. Het gebrek aan kwantitatieve data over de besmettingsgraad 
van kippenvlees is dermate nijpend dat het huidige project een richting kan geven aan hoe 
een toekomstig risico assessment uitgevoerd zou kunnen worden maar op dit moment is 
het verre van mogelijk om het assessment ook tot uitvoering te brengen. Vandaar dat dit 
samenvattende rapport van fase II beperkt zal zijn tot de beschrijving van het te 
bewandelen risico pad met commentaren over de samenhangen en de beschrijving van 
aanwezige en benodigde data voor de toekomst. Het antwoord op de tweede vraag van 
de doelstelling van het project (zie ook rapport fase I, blz. 4) zijnde: “hoe verhouden zich 
de risico’s bij consumptie van buitenlands rauw kippenvlees tot de risico’s van Nederlands 
product?” blijft dan ook onbeantwoord.  
 
II Het risico pad, commentaren, aanwezige data en gebrek aan data 
Figuur 1 laat het risicopad zien dat rauw kippenvlees en bereidingen ervan samen met 
zoönose verwekkers doorlopen voordat ze in rauwe vorm of als bereid product aan de 
Nederlandse consument aangeboden worden en daar een besmettingsrisico vormen.  
De nummers 1 t/m 9 geven de stations in het pad aan waar zoönosen overgedragen 
kunnen worden, kruisbesmettingen tussen de partijen vlees of de omgeving plaats kunnen 
vinden en waar controles en maatregelen aan kunnen grijpen om het risico voor de 
overdracht op de mens in te perken. Vanuit de landen van oorsprong wordt het rauwe 
kippenvlees via handelaren en importeurs over de Nederlandse grens gebracht en door 
uitsnijderijen in Nederland of de ons omringende landen verwerkt. Vervolgens wordt het 
als rauw kippenvlees aan de retail, instellingen zoals ziekenhuizen en bejaardenhuizen, 
aan de horeca en de verwerkende industrie aangeboden voor consumptie, verwerking en 
bereiding. In het vervolg zullen enkele samenhangen tussen de stations nader worden 
belicht en commentaren over aanwezige en benodigde data ten behoeve van een 
kwantitatief risico assessment beschreven worden. 
 
Ad 1: 
Landen van oorsprong: derde landen, m.n. Brazilië, Thailand, de Verenigde 
Staten van Amerika, Argentinië, Chili en Roemenië 
Uit de interviews tijdens fase I komt naar voren dat het rauwe kippenvlees uit derde 
landen uitsluitend aan de Horeca en de verwerkende industrie geleverd wordt. Het zou 
dus niet als rauw vlees aan de Nederlandse consument aangeboden worden.  
Brazilië voert rauw kippenvlees alleen bevroren uit en er zijn geen gegevens over de 
besmettingsgraad met zoönose verwekkers bekend. Deze kwaliteitsdata zijn 
bedrijfsgeheimen van de Braziliaanse industrie en er wordt bij import in NL niet centraal 
door de overheid op gecontroleerd. Het is onduidelijk hoeveel van het bevroren 
Braziliaanse product in Nederland of in de ons omringende EU landen ontdooid wordt, een 
bewerking ondergaat en vervolgens onder een EU label als rauw kippenvlees of een 
bereiding ervan in Nederlandse supermarkten en dus bij de Nederlandse consument 
terechtkomt. Berichten over zulke processen langs het risico pad waarbij 
vleesbereidingen uit derde landen in Nederlandse supermarkten terecht zijn gekomen zijn 
b.v. bij de VWA gesignaleerd. Veelal wordt gezegd dat men er de “hand niet voor in het 
vuur wil steken” dat geen rauw kippenvlees uit derde landen in Nederlandse supermarkten 
verkocht wordt. Hier zijn op dit moment geen feiten of cijfers aan vast te knopen, alleen 
de herhalingen van deze anekdotes bij de meest verschillende instanties in de sector in 
tegenstelling tot de geïnterviewde partijen zijn opvallend. Een systematische tracering van 
de micro organismen in kwestie per land van oorsprong zou hier meer opheldering 
kunnen leveren. 
 
Documentencheck, overeenstemmings onderzoek en materiaalonderzoek aangevuld door 
systematische monstername en bacteriologisch onderzoek op statistisch verantwoorde 
steekproefgroottes van partijen rauw kippenvlees aan de buitengrens inspectieposten 
(BIP’s) zouden informatie over de herkomst en de besmettingsgraad kunnen verstrekken. 
In Februari 2006 wordt in opdracht van LNV (contactpersoon: Dhr. Max Siemelink) een 
rapport verwacht over de kwaliteit van rauw kippenvlees dat door de RVV gecontroleerd is 
aan de BIP’s in 2005. Tijdens deze studie is in naast het screenen op antibioticaresiduen 
aanvullend bacteriologisch onderzoek aan kippenvlees is gedaan. Het is onbekend wat de 
steekproefgroottes en resultaten van de bemonstering en de landen van oorsprong van 
de monsters zijn en of deze data van nut zijn voor een risico assessment. Een dergelijke 
studie bestaande uit een statistische verantwoorde bemonstering samen met de (geno-
)typering en tracering van de gevonden micro organismen is voor een vergelijkend risico 
assessment tussen binnenlands en buitenlands product aan te bevelen. De zich 
veranderende handelsstromen van rauw kippenvlees ten gevolge van marktafhankelijke 
doorvoer uit de EU-25 en derde landen moet onderwerp van continue aandacht zijn voor 
een actueel risicobeleid. 
 
Ad 2:  
Landen van oorsprong: EU landen, m.n. de naaste buren: Duitsland, België, 
Verenigd Koningrijk en Frankrijk 
Deze landen verhandelen het grootste deel van het in Nederland geïmporteerde en 
geconsumeerde rauwe kippenvlees. Frankrijk levert daarin toenemende hoeveelheden 
rauw kippenvlees voor de biologische markt. Men mag ervan uitgaan dat de slachterijen 
en uitsnijderijen die het kippenvlees leveren volgens de Nederlandse regels voor hygiëne 
(IKB, Aktieplan Salmonella en Campylobacter van PVE) werken en dat daardoor de 
besmettingsgraad van het product vergelijkbaar is met het Nederlandse product. 
Onduidelijk blijft welk percentage van het product doorvoer is uit derde landen en er zijn 
bovendien op dit moment geen gegevens over de besmettingsgraad van rauw 
kippenvlees uit derde landen (z. ook hierboven, ad 1). De kwaliteitscontroledata zijn 
bedrijfsgeheimen van de bedrijven, maar microbiologische controle data en de gegevens 
over de oorsprong van de ingaande en uitgaande partijen kippenvlees worden door de 
bedrijven zelf verzameld  en zouden gebruikt kunnen worden voor de kwantificering en 
tracering van de partijen rauw kippenvlees die in de Nederlandse retail terechtkomen.  
 
Tot slot, gezien de ontwikkeling van handelsstromen in de Nieuwe EU Lidstaten is het 
mogelijk dat de invoer van rauw kippenvlees uit de oostelijke EU landen zal toenemen. De 
kwaliteit van het kippenvlees moet in overeenstemming zijn met de EU regelgeving maar 
het blijft onbekend welk percentage hiervan doorvoer uit derde landen is en of de 
besmettingsgraad van het EU-25 product van het Nederlandse product afwijkt. De 
marktgedreven veranderingen in de handelsstromen moeten onderwerp van aandacht 
voor de kwaliteitscontrole van rauw kippenvlees blijven, als men het zoönose risico dat 
deze producten vormen, in beeld wil (blijven) brengen. 
 
Ad 3: de handelaren en importeurs,  
Handelaren en importeurs spelen een grote rol in de logistiek van rauw kippenvlees omdat 
zij prijsgerichte afspraken over het verblijf van het product in binnen- en buitenland maken. 
Daardoor zouden ze een waardevolle schakel in de controle op de kwaliteit van het 
kippenvlees kunnen zijn mits er in samenwerking risico gebaseerde en markt 
georiënteerde afspraken gemaakt kunnen worden over de stromen kippenvlees die 
Nederland bereiken. Stel dat men vanuit de overheid en de sector op de prijs van 
kwalitatief hoogstaand rauw kippenvlees zou kunnen inspelen, b.v. via risico gebaseerde 
premies voor hoge kwaliteit met een laag risico op besmetting met zoönose verwekkers 
van het product dan zouden de handelaren de handelsstromen voor kippenvlees risico 
afhankelijk kunnen polariseren. 
 
 
 
Ad 4:  
De grens met derde landen, zijnde de buitengrens inspectieposten (BIP’s), want 
de EU binnengrens bestaat als deze niet meer 
Wanneer men in Nederland controles op de binnenkomende stromen rauw kippenvlees uit 
derde landen zou willen uitvoeren dan zouden de BIP’s de aangewezen stations zijn voor 
deze controles. Een alternatief zouden de kwaliteitscontrole data uit de landen van 
oorsprong zijn. Documentencheck, overeenstemmings onderzoek en materiaalonderzoek 
aangevuld door systematische monstername en bacteriologisch onderzoek op statistisch 
verantwoorde steekproefgroottes van partijen rauw kippenvlees aan de buitengrens 
inspectieposten (BIP’s) zouden informatie over de afkomst en de besmettingsgraad 
kunnen verstrekken. 
 
Ad 5:  
De uitsnijderijen, inclusief de zgn. “tumble” bedrijven;  
Bij de uitsnijderijen bestaat informatie over de hoeveelheid en herkomst van het ingaande 
en uitgaande product en de microbiologische kwaliteitscontroles op alle niveaus van het 
“cutting” proces. De bemonstering in de industrie zelf komt zeer vaak boven de intensiteit 
van de bemonstering voor het koppelmonitoring zo als uitgevoerd door PVE uit. De 
kwaliteitscontrole van de uitsnijderijen en ook slachterijen bestaat in Nederland uit 
monitoring op aanwezigheid van Salmonella en Campylobacter spp.  
De PVE koppelmonitoringsdata zijn een goede indicatie voor de besmettingsgraad van 
kippenvlees maar het is duidelijk dat de steekproefgroottes en frequenties van 
bemonsteringen niet ideaal zijn voor het inschatten van een risico op besmetting met 
zoönose verwekkers. De samenwerking met de industrie om aan de bedrijfsinterne 
databronnen te komen of om onafhankelijke bemonsteringen uit te voeren zijn heel 
belangrijk voor de uitvoering van een gericht risico assessment. 
 
Er moet op gewezen worden dat in de uitsnijderijen bewerkingen uitgevoerd kunnen 
worden waardoor stromen rauw kippenvlees ontstaan die o.a. bij de Nederlandse 
consument als vers kippenvlees aan kunnen komen. Hierover bestaan geen kwantitatieve 
data net zo als er ook gebrek is aan data over b.v. het vervaardigen van bereidingen uit 
bevroren kippenvlees en het ontdooien (tumbelen), afsproeien en opnieuw verpakken van 
vers kippenvlees uit derde landen. De data van de consumentenbond over de afkomst van 
het rauwe kippenvlees in Nederlandse supermarkten maken duidelijk dat de hoeveelheid 
rauw kippenvlees dat via tumbelaren bij de Nederlandse consument terechtkomt relatief 
klein is vergeleken met de andere bronnen. Hierop zit in die gevallen een Nederlands 
stempel, maar het kan theoretisch dus gaan over geïmporteerd, ontdooid etc. vlees). 
Deze stroom getumbeld rauw kippenvlees vormt alleen een risico op zoönose in het geval 
dat de besmettingsgraad van dit product duidelijk hoger is dan de hoofdstroom. 
Informatie over de besmettingsgraad van de stromen rauw kippenvlees uit de hand van 
tumbelaren is op dit moment niet beschikbaar en tumbelaren zijn tijdens fase I van het 
project niet geïnterviewd. 
 
Ad 6:  
De retail inclusief de supermarkten  
Op dit moment hebben we geen informatie over de herkomst van de stromen rauw 
kippenvlees die bij poeliers en specialzaken belanden en dus ook geen informatie over het 
risico op zoönose verwekkers in deze winkels. De consumentenbond heeft waardevolle 
informatie over de afkomst van het rauwe kippenvlees in Nederlandse supermarkten 
geleverd en het “Jaarverslag” van de Keuringsdienst voor Waren rapporteert over de 
besmettingsgraad van het aangeboden rauwe kippenvlees (zeer waarschijnlijk is het 
aangeboden vlees alleen borstvlees). De data van de consumentenbond en de 
Keuringsdienst van Waren (VWA) zijn dan ook uiteraard waardevol voor de uitvoering van 
een risico assessment. Toekomstig risico assessment zou in samenwerking met deze 
instanties uitgevoerd moeten worden. 
 
Ad 7: 
De Horeca 
Tijdens de interviews van fase I is naar voren gekomen dat rauw vlees uit derde landen 
aan de Horeca geleverd wordt. Gezien het feit dat de Horeca voor de bereiding van rauw 
kippenvlees hygiëne codes na moet leven zou een controle hierop afdoende moeten zijn 
om het risico op besmetting met zoönose verwekkers via deze route in beeld te brengen. 
Onbekend blijft de afkomst en de besmettingsgraad van het uitgangsproduct en de 
hoeveelheden die geleverd worden aan de Horeca. 
 
Ad 8:  
Instellingen zoals keukens van ziekenhuizen en bejaardenhuizen 
Het is niet duidelijk wat de herkomst, hoeveelheid en besmettingsgraad van rauw 
kippenvlees is dat in de keukens van instellingen terechtkomt. Deze instellingen moeten 
speciale regels voor de bereiding van kippenvlees volgen en op deze manier zou eigenlijk 
geen zoönose risico voor de bijzonder kwetsbare bewoners van zulke instellingen te 
verwachten zijn. Controles op naleving van deze regels zijn echter van groot belang. 
 
Ad 9: 
De verwerkende industrie,  
In de verwerkende industrie worden o.a. samengestelde producten van kippenvlees 
volgens een hygiëne code (HACCP) geproduceerd, maar is het verwerkingsproces 
afdoende om een mogelijke besmetting en kruisbesmetting van samengestelde producten 
met zoönose verwekkers in te dammen? Deze zorg wordt versterkt doordat de kans op 
kruisbesmettingen tijdens het verwerkingsproces hoog is omdat er veel vermenging en 
bewerking van potentieel besmette partijen kippenvlees plaatsvindt. Het toezicht op de 
naleving van de regels voor de verwerking is dan ook van essentieel belang. Onbekend 
blijft de hoeveelheid, afkomst en besmettinggraad van rauw kippenvlees uit derde landen 
dat aan de verwerkende industrie geleverd wordt.  
  
land van oorsprong:
EU: NL, D, B, UK, F
handelaren/
importeurs:
“grens”
uitsnijderij
retail: b.v. 
supermarkt
poelier
speciaalwinkel
Horeca
instellingen:
kantines
(ziekenhuis, 
bejaardenhuis)
verwerkende 
industrie
bereidingen
rauw kippenvlees
land van oorsprong:
derde landen: 
BrazilÏe, 
Thailand
VS
Argentina
Chili
Roemenië
samengestelde 
producten
1
2
4 5
6
7
8
9
3
risico paden:
 
 
Figuur 1: het risicopad dat rauw kippenvlees en bereidingen ervan samen met zoönose 
verwekkers doorlopen voordat ze in rauwe vorm of als bereiding aan de Nederlandse 
consument aangeboden worden (volgens mij hoort NL ook in het vakje land van 
oorsprong EU) 
 
III Conclusies 
Fase II van het project heeft een risicopad geschetst waarvan gebruik kan worden 
gemaakt voor de uitvoering van een kwantitatief risico assessment over het risico op 
insleep van zoönosen via import van kippenvlees uit het buitenland. Het is duidelijk dat de 
stromen rauw kippenvlees afkomstig uit de EU-25 en derde landen innig verweven en nog 
steeds ondoorzichtig zijn. Daaruit volgt dat de besmettingsgraad van het binnen- en 
buitenlands product met zoönose verwekkers onduidelijk blijft en een afsluitend risico 
assessment niet met de bestaande data uitgevoerd kan worden. Onafhankelijke metingen 
van de hoeveelheden kippenvlees met documentatie van de landen van oorsprong en 
bacteriologisch onderzoek na gerichte bemonstering in de landen van oorsprong of aan 
de BIP’s samen met gegevens over het verblijf van de stromen kippenvlees zijn 
noodzakelijk als men het verschil in risico tussen binnenlands en buitenlands product wil 
kunnen vergelijken. De mogelijkheid tot moleculaire epidemiologische tracering van 
specifieke genotypes van zoönose verwekkers per land van oorsprong zou in overweging 
genomen kunnen worden. 
 
Deze gegevens zouden in samenwerking met de handelaren, de kwaliteitscontroles van 
de uitsnijderijen en verwerkende industrie, de Consumentenbond en de VWA verzameld 
kunnen worden. Een risico gebaseerd premiesysteem voor de kwalitatief hoogstaande en 
risico arme stromen van rauw kippenvlees zou de motivatie tot een dergelijke 
samenwerking kunnen bevorderen. Verder zouden de marktgedreven veranderingen in de 
handelsstromen onderwerp van aandacht voor de kwaliteitscontrole van rauw kippenvlees 
moeten blijven wil men het zoönose risico uitgaande van dit product in beeld kunnen 
(blijven) brengen. Uiteindelijk zou de koppeling van het risico op insleep aan het risico op 
besmetting van de Nederlandse consument de schade voor de volksgezondheid in beeld 
kunnen brengen. 
 


Samenvattend rapport voor fase II van het project: risico op insleep van zoönosen via import van kippenvlees uit derde landen

Name not available

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/41748

Samenvattend rapport voor fase II van het project: risico op insleep van zoönosen via import van kippenvlees uit derde landen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available