Het vertrouwen van boeren en tuinders in de toekomst van hun bedrijf is een graadmeter voor de economische gesteldheid van de agrarische sector. Een groot deel van de agrariërs ziet de toekomst op korte termijn optimistisch tegemoet. Op lange termijn hebben ondernemers op grotere bedrijven meer vertrouwen in de toekomst dan die op kleinere bedrijve

Galen, M.A., van

Knijff, A., van der

Lugt, J., van der

Name not available

Kleine bedrijven hebben weinig vertrouwen in de toekomst van het bedrijf

van Galen, M.A.

van der Knijff, A.

van der Lugt, J.

NARCIS 

Wageningen Yield 

 
Actuele informatie over land- en tuinbouw 
 
 
KLEINE BEDRIJVEN HEBBEN WEINIG VERTROUWEN IN DE TOEKOMST VAN HET BEDRIJF 
Michiel van Galen, Anita van der Knijff, Jan van der Lugt 
 
Al geruime tijd woedt in Nederland het debat over de toekomst van de land- en tuinbouw. Boeren en tuinders 
ondervinden druk vanuit beleid en maatschappelijke partijen. Afbouw van EU-steunmaatregelen, strenger 
milieubeleid en ruimtelijke ordeningsvraagstukken maken het mede noodzakelijk over te gaan tot 
herstructurering van sectoren. Bedrijven worden steeds groter, waarbij kleine bedrijven over worden 
genomen door grotere bedrijven. Hoe denken boeren en tuinders zelf over de toekomst van hun bedrijf? 
Hoeveel vertrouwen hebben zij dat hun bedrijf over 10 jaar nog goed presteert ondanks alle 
maatschappelijke druk en concurrentie? In de LEI-Innovatiemonitor zijn in 2006 twee vragen gesteld over het 
vertrouwen in de toekomst van het bedrijf: 
1.  Hoeveel vertrouwen heeft u in de nabije toekomst van uw bedrijf? 
2.  Hoeveel vertrouwen heeft u op lange termijn (over tien jaar) in uw bedrijf? 
Deze vragen zijn beantwoord door ruim 660 respondenten. 
 
Vertrouwen van boeren en tuinders 
Uit de enquête blijkt dat de meeste agrariërs de korte termijn toekomst zonnig inzien. Driekwart van alle 
ondervraagde ondernemers zegt veel of heel veel vertrouwen te hebben in de nabije toekomst van het 
bedrijf. Daartegenover staat dat ruim 20% van de bedrijven niet veel vertrouwen heeft in de toekomst, zelfs 
op korte termijn. Over de lange termijn zijn de agrariërs minder optimistisch. Ongeveer 63% van de 
bedrijven heeft veel tot heel veel vertrouwen in de toekomst van het bedrijf over tien jaar. De akkerbouwers 
hebben zowel op korte als op lange termijn het minste vertrouwen in de toekomst. Slechts 44% van de 
akkerbouwers heeft veel tot heel veel vertrouwen in de lange termijn van het bedrijf (tabel 1). 
 
Tabel 1 Vertrouwen in korte en lange termijn toekomst van het bedrijf in % per sector (2006) 
⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 
   Heel weinig Weinig Veel Heel veel Geen mening  N 
 ⎯⎯⎯⎯⎯⎯ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯ ⎯ 
 korte lange korte lange korte lange korte lange korte    lange 
 termijn  termijn termijn termijn termijn termijn termijn termijn termijn termijn 
⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 
Akkerbouw 0,5 0,8 31,2 41,2 47,9 37,5 7,4 6,2 13,0 14,3 66 
Glastuinbouw 5,7 13,4 24,8 20,4 52,6 44,1 12,8 10,0 4,1 12,1 79 
Opengrond tuinbouw  - 1,3 23,6 22,7 67,4 64,1 4,0 1,1 5,0 10,9 76 
Graasdieren 4,0 8,7 9,7 16,4 70,6 60,6 10,0 7,6 5,7 6,8 302 
Hokdieren 8,1 10,3 12,3 15,9 67,8 60,3 8,9 7,6 3,1 5,9 72 
Combinaties  - 6,0 22,3 32,1 69,0 54,8 5,2 4,0 3,5 3,1 67 
Totaal 3,4 7,5 16,8 21,6 65,3 56,1 8,8 6,6 5,6 8,2 664 
⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 
Bron: LEI-Innovatiemonitor 2005, Bedrijven-Informatienet van het LEI. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Vooral in de graasdier- en tuinbouwsectoren valt een tweedeling op tussen optimistische en pessimistische 
bedrijven. Deze tweedeling blijkt gerelateerd aan de bedrijfsomvang. Drie redenen domineren en worden 
vaak in samenhang met elkaar genoemd: 
1. het bedrijf is te klein; 
2. het bedrijf kan niet uitbreiden door beperkingen van ruimtelijke ordening; 
3. het bedrijf heeft geen opvolger. 
In de glastuinbouw speelt bovendien het probleem van de hoge gasprijzen, dat in de hele sector, maar 
vooral in energie-intensieve teelt (bijvoorbeeld de rozenteelt), voor pessimisme lijkt te zorgen.  
 
Relatie met bedrijfsomvang 
Hoe groter het bedrijf (gemeten in Nederlandse grootte-eenheden, nge), hoe meer vertrouwen de 
ondernemers hebben in de toekomst. Dit verband geldt, in meer of mindere mate, voor alle sectoren. 
LEI, Agri-Monitor, Januari 2007 pagina  1
 
Actuele informatie over land- en tuinbouw 
 
 
Voornamelijk het verschil tussen de bedrijven die 'veel' vertrouwen hebben en de bedrijven die 'weinig' 
vertrouwen hebben is vaak significant. Deze relatie is sterker voor de lange termijn dan voor de nabije 
toekomst. Dat houdt in dat niet alleen de huidige concurrentiepositie van kleine bedrijven minder is dan van 
grote bedrijven, maar dat ondernemers met kleine bedrijven vooral het continuïteitsperspectief lager 
schatten (Figuur 1).  
 
Heel weinig Weinig Veel Heel veel Geen mening
Vertrouwen in toekomst
50
100
150
200
korte termijn
lange termijn
Bedrijfsomvang in nge (95% CI)
 
Figuur 1  Vertrouwen boeren en tuinders op korte en lange termijn (10 jaar) naar omvang in nge 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Op basis van de resultaten is te verwachten dat schaalvergroting in alle sectoren van de Nederlandse land- 
en tuinbouw de komende jaren zal doorzetten. Bedrijven met een positief toekomstbeeld zijn in sommige 
sectoren meer dan twee keer zo groot als bedrijven die negatief ingesteld zijn over de toekomst. Dit geldt 
met name voor de akkerbouwsector.  
 
Akkerbouwers zijn het minst positief 
Van alle sectoren hebben de ondernemers in de akkerbouw het minste vertrouwen, zowel op korte termijn 
als op de lange termijn (tabel 1). Onder andere door de hervorming van de Europese suikermarktordening 
en toenemende internationale concurrentie dreigt het inkomen van de Nederlandse akkerbouwer op lange 
termijn onder druk komen te staan. Door de grondschaarste zijn ook de uitbreidingsmogelijkheden van de 
akkerbouwbedrijven beperkt. Mede daarom verloopt schaalvergroting trager in vergelijking met andere 
landen en heeft de Nederlandse akkerbouwer een ongunstige (vaste) kostenstructuur. Deze ontwikkelingen 
schetsten een weinig rooskleurig toekomstperspectief voor de Nederlandse akkerbouwsector. Toch zijn er 
ook mogelijkheden, zoals verbreding (bijvoorbeeld recreatie of zorg) of het telen van gewassen voor andere 
doeleinden (bijvoorbeeld energiegewassen). Op dit moment is er veel discussie over de richting die de 
Nederlandse akkerbouw zal (moeten) kiezen. Deze onzekerheid zal waarschijnlijk mede een verklaring zijn 
voor het geringe vertrouwen van de Nederlandse akkerbouwer.  
 
Driedeling toekomstperspectief glastuinbouw 
In de glastuinbouwsector is een driedeling zichtbaar met betrekking tot vertrouwen in de toekomst van het 
bedrijf. Ten eerste is er een groep bedrijven die geen of weinig vertrouwen heeft in de toekomst. Een 
tweede groep bedrijven heeft veel tot heel veel vertrouwen in de toekomst. De derde groep bedrijven is nog 
zoekende. In de glastuinbouwsector valt op dat het percentage ondernemers dat op lange termijn weinig of 
heel weinig vertrouwen in de toekomst heeft (33,8%) nauwelijks groter is dan het deel van de ondernemers 
met weinig tot heel weinig vertrouwen op korte termijn (30,5%). Het verschil tussen de korte en lange 
termijn wordt vooral veroorzaakt doordat een grotere groep geen mening heeft over de toekomst op 
LEI, Agri-Monitor, Januari 2007 pagina  2
 
Actuele informatie over land- en tuinbouw 
 
 
LEI, Agri-Monitor, Januari 2007 pagina  3
langere termijn. Naast onzekerheid over bijvoorbeeld bedrijfsopvolging wijst dit erop dat een groep 
glastuinders zoekende is naar de toekomst van hun bedrijf. Dit beeld wordt ook bevestigd door gesprekken 
met tuinders. Op korte termijn denken veel ondernemers met hun bedrijf nog wel mee te kunnen, op lange 
termijn zal echter een duidelijke koerswijziging noodzakelijk zijn. Velen associëren deze koerswijziging met 
schaalvergroting. Daar zit vaak juist het probleem. Naast het feit dat er ter plekke geregeld weinig 
uitbreidingsruimte is, worstelen telers ook dikwijls met vragen als: wil ik wel uitbreiden, ben ik wel in staat 
om een groot bedrijf te managen en hoe vind ik een geschikte samenwerkingspartner? Dergelijke 
vraagstukken kunnen ertoe leiden dat tuinders die de teelt goed in de vingers hebben en een redelijk 
modern bedrijf hebben met relatief lage financieringslasten, de lange termijn toch met minder vertrouwen 
tegemoet zien. 
 


Kleine bedrijven hebben weinig vertrouwen in de toekomst van het bedrijf

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

NARCIS

Wageningen Yield