Geïmporteerde grondstoffen en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen bepalen een aanzienlijk deel van de totale milieubelasting van de Nederlandse melkveehouderij. Dit blijkt uit onderzoek aan groepen bedrijven in Koeien & Kansen en Bioveem. Mengvoer is een ‘hotspot’. Milieuvriendelijkere mengvoercomponenten met minder transport zijn een mogelijke oplossing

Boer, I.J.M., de

Iepema, G.

Smits, M.C.J.

Thomassen, M.A.

Wageningen Yield 

Milieumaatregelen in Nederland zijn vooral
gericht op de vermindering van nitraat- en fos-
faatuitspoeling en ammoniakemissie op
bedrijfsniveau. Ook de vermindering van broei-
kasgassen krijgt inmiddels meer aandacht. De
uitputting van natuurlijke hulpbronnen (energie
en land) en de afwenteling van de milieubelas-
ting van aangekochte producten (inclusief
transport) is tot nu toe onderbelicht. De onder-
zoekmethode levenscyclusanalyse (zie kader)
neemt deze effecten wel mee.
Minder land, meer energie
Koeien & Kansenbedrijven gebruiken min-
der land dan Bioveembedrijven, zie figuur 1.
Waarschijnlijk is de productiviteit van de
eigen en de externe hectares hoger dan die
van de biologische bedrijven. Deze laatste
gebruiken immers geen kunstmest en synthe-
tische pesticiden en herbiciden.
De productie en het transport van kunst-
mest en pesticiden kost energie. Het totale
energieverbruik van de Koeien &
Kansenbedrijven komt dan ook zo’n 20 %
hoger uit als het energieverbruik van de bio-
logische bedrijven. Het hogere mengvoerge-
bruik speelt hierbij eveneens een rol.
Emissies slechts ten dele verschillend
De totale verzuring (ammoniak, stiksto-
foxiden en zwaveldioxide) per kg meetmelk is
in beide groepen gelijk. Het totale broeikasef-
fect (koolstofdioxide, methaan en lachgas)
van de bedrijfsgroepen is eveneens vergelijk-
baar.
Wel is de vermesting (voornamelijk
nitraat, fosfaat en ammoniak) van Koeien &
Kansenbedrijven hoger dan die van de
Bioveembedrijven. De grotere mengvoeraan-
koop op de Koeien & Kansenbedrijven gaat
niet alleen gepaard met een groter nutriën-
tenoverschot op het bedrijf; ook bij de externe
productie van mengvoercomponenten vindt al
nitraat- en fosfaatuitspoeling plaats.
Mengvoer is rode draad
Het onderzoek toont aan dat de aankoop
van mengvoer een grote rol speelt in de
berekende milieubelasting. Figuur 2 toont
voor de verschillende milieueffecten welk
aandeel afkomstig is van mengvoer. Vooral
de grote invloed op energieverbruik springt
eruit, direct gevolgd door de invloed op land-
gebruik en het broeikaseffect.
Gangbare melkproductie op de Koeien &
Kansenbedrijven resulteert in een lager land-
gebruik en een lager broeikaseffect op
bedrijfsniveau in vergelijking met de biologi-
sche bedrijven. Mengvoer is de ‘hotspot’ als
het gaat om milieubelasting. Er valt daar nog
veel milieuwinst te halen. Denk dan vooral
aan milieuvriendelijkere mengvoercomponen-
ten met kortere transportafstanden.
Betekenis voor brede melkveehouderij-
praktijk
In 2002 werkten de Koeien & Kansen-
bedrijven al vier jaar aan een ver doorge-
voerd mineralenmanagement. Uit de vele ver-
gelijkingen blijkt dat de deelnemers op
bedrijfsniveau betere milieuresultaten boeken
dan een groot aantal andere melkveehouders
in Nederland. Het is dus aannemelijk dat de
mondiale effecten van een meer doordacht
mengvoergebruik in de Nederlandse melk-
veehouderij groter zijn dan uit dit onderzoek
blijkt.
Marlies Thomassen, Imke de Boer en Michel
Smits, ASG van Wageningen UR
Goaitske Iepema, Louis Bolk Instituut
Een uitvoerig artikel over dit onderzoek 
verschijnt in V-focus van februari 2007
(www.V-focus.nl).
3
Milieubelasting melkveebedrijf stopt niet bij de erfgrens
Geïmporteerde grondstoffen en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen bepalen een  aanzienlijk deel van de totale milieubelasting van
de Nederlandse melkveehouderij. Dit blijkt uit onderzoek aan groepen bedrijven in Koeien & Kansen en Bioveem. Mengvoer is een ‘hot-
spot’. Milieuvriendelijkere mengvoercomponenten met minder transport zijn een mogelijke oplossing.
0
1
2
3
4
5
Koeien & Kansen Bioveem
Totaal landgebruik (m2/kg meetmelk)
Totaal energieverbruik (MJ/kg meetmelk)
Figuur 1. Land- en energiegebruik van de
verschillende melkproductiesystemen;
referentiejaar 2002/2003.
0
10
20
30
40
50
60
70
Landgebruik Energieverbruik Verzuring Vermesting Broeikaseffect
Percentage (%) van totaal
Koeien & Kansen Bioveem
Figuur 2. Aandeel van mengvoer in een aantal milieueffecten van de verschillende melkproduc-
tiesystemen; referentiejaar 2002/2003.
Levenscyclusanalyse
Een levenscyclusanalyse (LCA) berekent
de werkelijke totale milieubelasting van
een bedrijf en drukt die – in ons geval –
uit per kilogram meetmelk. LCA houdt,
naast emissies en uitspoelingen op
bedrijfsniveau, rekening met de teelt,
bewerking en het transport van ruwvoer,
stro en mengvoeders, de productie en het
transport van kunstmest en pesticiden,
het transport van dierlijke mest en de
opfok van aangekochte dieren.
Voor het onderzoek zijn 12 bedrijven van
Koeien & en Kansen en 11 bedrijven van
Bioveem II (biologische melkveehouderij)
geanalyseerd, met referentiejaar
2002/2003. Er is gekeken naar landge-
bruik, energieverbruik, verzuring, vermes-
ting en broeikaseffect.
LCA vereist veel gedetailleerde gegevens.
We zijn Bioveem en Koeien & Kansen en
de toenmalige studenten Leonie ‘s
Gravendijk en Roelien Werkman zeer
erkentelijk voor hun bijdragen aan deze
LCA-studie.
Import van mengvoergrondstoffen levert een grote bijdrage aan de totale berekende milieubelas-
ting van Nederlandse melkveebedrijven.
Ook het transport van mengvoergrondstoffen heeft invloed op de uitstoot van broeikasgassen.


Milieubelasting melkveebedrijf stopt niet bij de erfgrens

Geïmporteerde grondstoffen en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen bepalen een aanzienlijk deel van de totale milieubelasting van de Nederlandse melkveehouderij. Dit blijkt uit onderzoek aan groepen bedrijven in Koeien &amp; Kansen en Bioveem. Mengvoer is een ‘hotspot’. Milieuvriendelijkere mengvoercomponenten met minder transport zijn een mogelijke oplossing

Milieubelasting melkveebedrijf stopt niet bij de erfgrens

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available