Cederhout, H.G.

Dalen-Sanders, L., van

Slootweg, G.

Wubben, J.P.

Name not available

Effectiviteit van middelen tegen echte meeldauw in zomerbloemen

van Dalen-Sanders, L.

NARCIS 

Wageningen Yield 

 Jos Wubben, Casper Slootweg, Henk Cederhout, Linda van Dalen 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Concept Vertrouwelijk 
 
Effectiviteit van middelen tegen echte meeldauw 
in zomerbloemen 
 
 
 
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V.  
Glastuinbouw PPO nr. 41111085
Februari 2006  
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 2
© 2005 Wageningen, Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd 
gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door 
fotokopieën, opnamen of enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Praktijkonderzoek 
Plant & Omgeving. 
 
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. is niet aansprakelijk voor eventuele schadelijke gevolgen die kunnen ontstaan 
bij gebruik van gegevens uit deze uitgave. 
 
PPO Vertrouwelijk rapport 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dit onderzoek is gefinancierd door het Productschap Tuinbouw. 
 
 
 
PPO projectnummer: 41111085  
PT projectnummer: 12252 
 
 
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 
Glastuinbouw 
Adres : Linnaeuslaan 2a, 1431 JV Aalsmeer 
Tel.  : 0297-352525 
Fax : 0297-352270 
E-mail : jos.wubben@wur.nl 
Internet : www.ppo.wur.nl  
    
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 3
Inhoudsopgave 
 pagina 
 
 
SAMENVATTING................................................................................................................................... 5 
1 INLEIDING .................................................................................................................................... 6 
2 MATERIAAL EN METHODE ............................................................................................................. 7 
3 RESULTATEN ............................................................................................................................... 9 
4 CONCLUSIE................................................................................................................................ 13 
BIJLAGE PROEFVELDINDELING ........................................................................................................... 14 
BIJLAGE SPUITDATA EN VERSPOTEN HOEVEELHEDEN......................................................................... 15 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 4
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 5
Samenvatting 
In de zomer van 2005 is een proef uitgevoerd, waarin de bestrijding van echte meeldauw in Delphinium en 
Phlox is onderzocht. Er zijn 5 middelen met elkaar vergeleken: Spuitzwavel, en vier niet toegelaten middelen 
B, C, D en E. De plantdatum was 15 mei en de middelen zijn vanaf 1 augustus viermaal wekelijks toegepast. 
Vanaf 19 juli t/m 6 september is wekelijks de aantasting waargenomen. 
De echte meeldauwaantasting in percentage aangetast bladoppervlak was in Phlox veel minder dan in 
Delphinium, met maxima van 1% voor Phlox tot meer dan 20% voor Delphinium. 
In Phlox kon geen significant verschil tussen de gebruikte middelen aangetoond worden. 
Bij Delphinium liet een behandeling met middel B of met middel C in eerste instantie de minste 
meeldauwaantasting zien en gedurende de gehele proef scoorden deze producten beter dan de standaard. 
Een behandeling met middel E had minder effect op de vroege aantasting maar na de laatste bespuiting 
was dit middel het meest effectief. De behandelingen met spuitzwavel of middel D verschillenden onderling 
niet.  
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 6
 
1 Inleiding 
Bestrijding van echte meeldauw is een knelpunt in de teelt van een aantal zomerbloemen waaronder 
Delphinium. Regelmatige inzet van chemische middelen en optimale spuittechniek zijn noodzakelijk om 
schade te beperken. Er is slechts een beperkt aantal bruikbare middelen toegelaten. In overleg met de 
landelijke commissie zomerbloemen is gebleken dat het middelenpakket ontoereikend is en dat men graag 
uitbreiding wil van het middelenpakket tegen echte meeldauw. Zeker in gewassen als delphinium moet bijna 
wekelijks gespoten worden tegen echte meeldauw. Met financiering van het Fonds Kleine Toepassingen kan 
het middelenpakket worden aangevuld. Daarvoor zijn reeds enkele middelen in beeld. De toelatinghouders 
reageren over het algemeen positief over de uitbreidingsmogelijkheid in de zomerbloemen. Zij stellen echter 
wel de voorwaarden dat het middel voldoende werkzaam moet zijn en dat het middel geen negatieve 
(gewasschade) bijeffecten heeft op het gewas. Aangezien deze twee voorwaarden voor de sector ook 
belangrijk zijn, is het verstandig om te starten met een screeningsproef waarin enkele middelen getest 
worden op hun werking (en eventuele bijeffecten). Deze screeningsproef is in de zomer van 2005 in 
samenspraak met Saskia Stricker (LTO Groeiservice) en de landelijke commissie zomerbloemen van LTO 
Groeiservice opgezet. Verwacht wordt dat deze screeningsproef kennis over de werking van de middelen 
tegen echte meeldauw en de gewasschade in deze gewassen zal opleveren. Voor een middel met een 
goede werking zal vervolgens een traject gestart worden om een toelating te bewerkstelligen (dat valt 
buiten dit onderzoek). Resultaten van een screeningsproef welke door PPO op de proeflocatie van PPO 
Bollen en Bomen in Lisse is uitgevoerd staan in dit rapport beschreven. De uitvoering van dit onderzoek is 
mogelijk gemaakt na financiering door het Productschap Tuinbouw. 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 7
2 Materiaal en methode 
Het experiment is opgezet volgens onderstaand proefplan. 
De spuitdata met de gerealiseerde hoeveelheden spuitvloeistof per behandeling staan in bijlage 5.2. 
Proefplan  
 
Projectleider : Jos Wubben 
Proefleider : Henk Cederhout  
Vervanger proefleider : Linda van Dalen 
Projectnummer : 4111 1085 
Kasnummer : Proef PPO Bollen en Bomen Lisse 
Datum opstellen proefplan : 03-06-2005 
Werktitel : Effectiviteitsonderzoek middelen echte meeldauw zomerbloemen 
Proeflocatie* : PPO Business Unit Bollen en Bomen,  
Prof. van Slogterenweg 2, 2161 DW, Lisse 
Proeftype : Effectiviteitsproef 
Looptijd proef : mei-oktober 2005 
EPPO richtlijnen : EPPO 152 ”Guideline on design and analysis of efficacy evaluation 
trials” 
EPPO 221 “Foliar disease of non-woody ornamentals. 
  
Plot grootte 
 bruto plot  : 1m *  3m =   3m2 
 netto plot : 1m *  3m =   3m2 
Aantal herhalingen/blokken : 4 
Aantal bufferrijen :  
Aantal randrijen :  
Padbreedte : 0.8m 
Oppervlakte per behandeling (bruto) : 3 m2 
Proef lay out* : blokkenproef 5 behandelingen 4 herhalingen 
Watergeefsysteem* : geen / regen 
Gewas  : Delphinium 'Volkenfrieden'  
Phlox “David” 
Aantal planten : 
 bruto plot : 3 m2 
 netto plot : 3 m2 
Zaaidatum/plantdatum : 15 mei 2005 
Ziekte of plaag : echte meeldauw 
Kunstmatige infectie : nee 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 8
Behandelingen :  
code behandeling form. fabrikant werkzame 
stof 
dosering 
/ha  
(ml/ha of 
kg/ha) 
Dosering 
(conc) 
Hoeveelheid af te 
wegen/meten 
middel voor 2 liter 
spuitvloeistof 
A Spuitzwavel    zwavel  zwavel 170 g 
/ 100 liter 
zonder 
uitvloeier 
3.4 g  
B Middel B       
C Middel C       
D Middel D       
E Middel E       
 
Bereiding spuitvloeistof : spuitvloeistof wordt per behandeling klaargemaakt. 
Spuiten per veld of per behandeling* : spuitvloeistof wordt per behandeling afgemeten en gespoten 
Afwijkende bespuiting : n.v.t.  
Restvloeistof terugmeten : ja 
Datum eerste bespuiting  : 1 augustus (afhankelijk van gewasstand en meeldauwdruk) 
Aantal bespuitingen :  4 
Interval tussen bespuitingen :  7 dagen 
Spuitapparatuur* : AZO-proefspuit  
Spuitvolume per ha : 1000 l/ha = 100 ml/m2 
Spuitvolume per behandeling : 1500 ml  
Spuitvolume per plot : 375 ml 
Overmaat spuitvloeistof : 500 ml 
Totaal te bereiden spuitvloeistof : 2000ml 
Spuitdruk : bar 
Dopgrootte/ -type :  
Omstandigheden tijdens spuiten* : zie registratieformulier voor gewas/bodemtoepassingen 
Persoonlijke bescherming* : beschermende kleding, handschoenen, volgelaatsmasker, laarzen 
Waarnemingen : waarnemingen worden genoteerd op een waarnemingsformulier.  
beginwaarneming (omschrijving) : Vlak voor eerste bespuiting  
In overleg aantal planten per veld en deel van de plant. 
Percentage aangetast bladoppervlak (schatten) 
• gedurende de proef : frequentie + soort beoordeling (+ beschrijving) 
wekelijks identiek als beginwaarneming 
• Fytotoxiciteit : Per veld code geven op schaal van 1(extreme fytotoxiciteit, 
gewas dood) tot 10 (geen fytotoxiciteit), symptomen omschrijven 
op waarnemingsformulier 
• Gewasstand : waardering van de gewasstand per veldje op schaal van 1 tot 10 
met 1= gewas dood, 10= excellent gewas. 
• Effecten op natuurlijke vijanden : n.v.t.  
• residu : indien aanwezig wordt dit genoteerd op het waarnemingsformulier 
• eindbeoordeling : laatste waarneming vindt plaats twee weken na de laatste 
bespuiting. Eindbeoordeling is identiek als de tussentijdse 
beoordelingen. 
• klimaatregistratie : Met behulp van een weerstation dat zich binnen een straal van 5 
km van het proefveld bevindt.  
Omstandigheden tijdens bespuitingen worden genoteerd op 
registratieformulier gewastoepassingen 
Statistische analyse : ANOVA m.b.v. statistische verwerkingsprogramma Genstat 
release 8  (PC Windows XP) 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 9
3 Resultaten 
De meeldauwaantasting van het gewas staat in de figuren 1 en 2. 
 
0
5
10
15
20
25
19
-07
-2
00
5
26
-07
-2
00
5
02
-08
-2
00
5
09
-08
-2
00
5
16
-08
-2
00
5
23
-08
-2
00
5
30
-08
-2
00
5
06
-09
-2
00
5
%
 a
an
ta
st
in
g A
B
C
D
E
 
Figuur 1. Delphinium. Het gemiddelde percentage door echte meeldauw aangetaste bladoppervlak van de 
verschillende behandelingen. 
0
0.5
1
1.5
19
-07
-20
05
26
-07
-20
05
02
-08
-20
05
09
-08
-20
05
16
-08
-20
05
23
-08
-20
05
30
-08
-20
05
06
-09
-20
05
%
 a
an
ta
st
in
g A
B
C
D
E
 
Figuur 2. Phlox. Het gemiddelde percentage door echte meeldauw aangetaste bladoppervlak van de 
verschillende behandelingen. 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 10
Uit de figuren 1 en 2 blijkt dat de aantasting bij Phlox veel geringer was dan bij Delphinium. Bij Delphinium 
zien we een snelle toename van meeldauwaantasting vanaf 26 juli. De eerste bespuiting is uitgevoerd op 1 
augustus. De zichtbare snelle toename van de aantasting is zeker een gevolg van het later starten van de 
bespuitingen dan oorspronkelijk gepland. De verschillende middelen laten wel een verminderde toename van 
de aantasting zien ten opzichte van de standaard (zwavel). Met name de reactie op middel B en middel C is 
zichtbaar. Vanaf 16 augustus treedt een daadwerkelijke daling van de meeldauwaantasting in als gevolg van 
de behandelingen. Middel C en vooral Middel E laten op 23 augustus al een duidelijk mindere aantasting 
zien dan bijvoorbeeld de standaard (zwavel). Op 6 september is de laatste waarneming uitgevoerd. Dit is 
twee weken na de laatste bespuiting. Hierbij zien we dat Middel E de minste aantasting geeft. Overige 
middelen scoren overeenkomstig de standaard.  
 
De aantasting bij Phlox is te laag om uitspraken over effectiviteit te kunnen doen. 
 
De gemiddelden per waarnemingsdatum (van 2 augustus t/m 6 september) staan in tabel 1 en 2. 
Statistische analyse per waarnemingsdatum geeft aan of waargenomen verschillen betrouwbaar zijn voor 
Delphinium. Door het grillige verloop van de aantasting is de rangorde van de effectiviteit per 
waarnemingsmoment nogal verschillend. Met name aan het einde van de teeltperiode zien we dat vooral 
Middel E er in positieve zin uitspringt. Dit middel geeft zowel op 23 augustus als op 6 september een 
betrouwbaar betere effectiviteit dan de standaard Zwavel.  
 
De resultaten van Phlox laten onvoldoende aantasting zien om betrouwbare verschillen aan te tonen. 
 
 02-08-2005 09-08-2005 15-08-2005 23-08-2005 06-09-2005
A 9.2c 14.2b 20.2cd 7.7c 5.6b
B 2.5a 4.0a 7.0a 6.1bc 6.2b
C 5.8b 7.8a 9.5ab 0.9a 5.2b
D 8.5bc 13.0b 22.7d 8.9c 6.1b
E 10.3c 13.1b 15.3bc 3.3ab 1.9a
Tabel 1. Delphinium. Het gemiddelde percentage, door echte meeldauw,  aangetaste bladoppervlak per 
waarnemingsdatum. De behandelingen verschillen betrouwbaar (p=0.05) bij verschillende letters. 
 
 
 02-08-2005 09-08-2005 15-08-2005 23-08-2005 06-09-2005
A 0.2a 0.4a 0.7a 0.8a 0.3a
B 0.1a 0.2a 0.3a 0.3a 0.5a
C 0.0a 0.3a 0.5a 0.6a 0.4a
D 0.3a 0.6a 1.0a 0.9a 0.5a
E 0.7b 0.6a 0.6a 0.7a 0.4a
Tabel 2. Phlox. Het gemiddelde percentage, door echte meeldauw,  aangetaste bladoppervlak per 
waarnemingsdatum. De behandelingen verschillen betrouwbaar (p=0.05) bij verschillende letters. 
 
 
Op 31 augustus is nog een beschrijvende waarneming uitgevoerd (niet kwantitatief) het beeld dat toen 
heerste was als volgt: 
 
A.  Meeldauwbestrijding goed. Mogelijk iets minder bloemen. 
B. Bestrijding minder. Er zat meer meeldauw hoger op de stengel en op de bladeren. 
C.  Meeldauwbestrijding goed maar de gewasstand was wel iets minder. Bleker gewas. Er was 
meer bloemaantasting. 
D.  Meeldauw bestrijding redelijk tot goed. Stelen onderin hadden nog wel wat meeldauw maar het 
blad was schoon.  
E.  Meeldauwbestrijding goed. Gewas stond mooi vol. 
 
Met name de effectiviteit van middel E, onderschrijft deze beschrijvende waarneming. 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 11
 
De cumulatieve aantasting gedurende de waarnemingsperiode (oppervlak onder de grafiek), met de 
statistische betrouwbaarheid staat in figuur 3 en 4. 
 
 
b
c
aa
bc
0
10
20
30
40
50
60
70
A B C D E
behandeling
cu
m
ul
at
ie
f p
er
ce
nt
ag
e 
aa
nt
as
tin
g
 
Figuur 3. Delphinium. Het gemiddelde percentage, door echte meeldauw,  aangetaste bladoppervlak over 
de waarnemingsperiode (cumulatief). De behandelingen verschillen betrouwbaar (p=0.05) bij verschillende 
letters boven de kolommen. 
 
Uitgaande van de oppervlakte onder de aantastingscurve dan laten behandeling met middel B en middel C 
een verbeterde bestrijding van meeldauw zien in vergelijking met de standaard (A=zwavel). Deze 
verbetering wordt met name veroorzaakt door de verminderde toename aan het begin van de epidemie. 
Middel E en middel D geven voor de totale teeltperiode geen verbetering ten opzichte van de standaard 
maar de gewaswaarnemingen lieten zien dat middel E met name in het oogstrijpe gewas (laatste 
waarneming) een goede effectiviteit gaf. 
 
a
a
a
a
a
0
1
2
3
4
5
A B C D E
behandeling
cu
m
ul
at
ie
f p
er
ce
nt
ag
e 
aa
nt
as
tin
g
 
Figuur 4. Phlox. Het gemiddelde percentage, door echte meeldauw,  aangetaste bladoppervlak over de 
waarnemingsperiode (cumulatief). De behandelingen verschillen betrouwbaar (p=0.05) bij verschillende 
letters boven de kolommen. 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 12
 
De oppervlakte onder de infectiecurve voor Phlox laat zien dat er geen betrouwbare verschillen tussen de 
behandelingen waargenomen zijn. 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 13
 
 
 
4 Conclusie 
Op basis van de resultaten bij Delphinium kan geconcludeerd worden dat een aantal nieuwe 
gewasbeschermingsmiddelen een goede aanvulling op het schaarse middelenpakket zouden geven tegen 
echte meeldauw in zomerbloemen. Wanneer uitgegaan wordt van de eindwaarneming op het oogstbare 
gewas dan is middel E een zeer goede kandidaat. Wanneer we naar het totale verloop van de infectie kijken 
dan zouden juist middel B of middel C goede bestrijders zijn. Deze laatste waarnemingen (grafiek 3) worden 
echter niet volledig ondersteund door een gewaswaarneming die op 30 augustus uitgevoerd is. Hierbij viel 
vooral middel E in positieve zin op. Opgemerkt moet worden dat de eerste bespuitingen in de proef relatief 
laat uitgevoerd zijn. Omdat echte meeldauw in Delphinium lastig te bestrijden is zal deze eerste bespuiting 
in de praktijk uitgevoerd worden voordat de eerste meeldauw waargenomen wordt. Dit is bij deze proef niet 
het geval geweest. Opvallend is dan wel dat middelen als middel B en middel C een snelle respons laten 
zien terwijl middel E een wat tragere werking geeft maar uiteindelijk wel het beste resultaat in vergelijking 
met de standaard.  
 
Uitgaande van de eindwaarneming op het oogstbare product en op de algemene indrukken van een 
proefveldbezichtiging door de Begeleidingsgroep van de landelijke commissie zomerbloemen van LTO 
groeiservice wordt geconcludeerd dat een aantal van de middelen die in dit onderzoek getoetst zijn een 
goede aanvulling op het middelenpakket zouden geven maar dat vooral middel E hier in positieve zin 
uitsprong. 
 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 14
Bijlage Proefveldindeling 
gewas: Delphinium gewas: Phlox
veldnr. behandeling veldnr. behandeling veldnr. behandeling veldnr. behandeling
rand rand rand rand rand rand rand rand
1 E2 11 D2 21 D2 31 B2
2 D4 12 C2 22 C2 32 A4
3 A2 13 C3 23 E1 33 D1
4 E4 14 E3 24 B3 34 B4
5 A4 15 B4 25 A2 35 C3
6 A1 16 B1 26 B1 36 C4
7 D1 17 D3 27 D3 37 D4
8 B3 18 B2 28 A1 38 E2
9 C1 19 E1 29 E3 39 C1
10 C4 20 A3 30 E4 40 A3
rand rand rand rand rand rand rand rand  
 
 
 
 © Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. 15
Bijlage Spuitdata en verspoten hoeveelheden 
 
Delphinium week 1 week2 week 3 week 4
Beh. 01-08-2005 08-08-2005 18-08-2005 25-08-2005
A 1400 1600 1300 1650
B 1400 1800 1400 1700
C 1300 1600 1250 1450
D 800 1700 1300 1500
E 620 1900 1350 1600
Phlox week 1 week2 week 3 week 4
Beh. 01-08-2005 08-08-2005 18-08-2005 25-08-2005
A 1400 1600 1300 1650
B 1400 1800 1400 1700
C 1300 1600 1250 1450
D 800 1700 1300 1500
E 620 1900 1350 1600  
 
 
 
 


Effectiviteit van middelen tegen echte meeldauw in zomerbloemen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

NARCIS

Wageningen Yield