verspreiden van de belangrijkste ziekteverwekkers (pathogenen) van tomaat tegen gaan. Denk aan: pepinomozaïekvirus (PepMV), Verticillium spp. en Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis. Het is belangrijk dat u een goed plan van aanpak opstelt en de juiste maatregelen uitvoert om problemen te voorkomen

Dorresteijn, W.

Stijger, C.C.M.M.

Zwinkels, J.

Dutch

Wageningen Yield 

Maatregelen
Het verwijderen van een infectie 
van uw bedrijf en het voorkomen 
van een nieuwe infectie vereist een 
weloverwogen en goed doordachte 
aanpak. Dat begint met een duide-
lijke instructie aan het personeel en 
controle op het juist handhaven van 
de verschillende maatregelen. Het is 
van groot belang dat voor ieder indi-
vidueel bedrijf een goed plan wordt 
opgesteld, waarbij niets wordt ver-
geten en alle maatregelen in de juis-
te volgorde worden genomen. 
Ziekteverwekkers
Voor het effectief verwijderen van 
deze ziekteverwekkers na afloop 
van een teeltperiode wordt het ge-
bruik van reinigings- en ontsmet-
tingsmiddelen aanbevolen. Deze 
middelen belasten echter het milieu 
en dienen alleen ingezet te wor-
den wanneer ze ook daadwerkelijk 
nodig zijn. Om de juiste maatrege-
len te nemen om een aantasting te 
voorkomen of verspreiding tegen 
te gaan volgt hieronder informatie 
over de ziekteverwekkers.
Pepinomozaïekvirus
Dit virus is sinds begin 1999 in West-
Europa in tomaat aangetroffen en 
sindsdien heeft het virus zich zeer 
snel en wijd verspreid. Pepinomo-
zaïekvirus is een mechanisch over-
draagbaar virus. De overdracht van 
dit virus vindt met name plaats bij 
gewashandelingen als dieven, draai-
en en oogsten. Maar ook via besmet 
materiaal zoals mesjes, scharen, kle-
ding, sieraden en fust is verspreiding 
mogelijk. Het virus kan overblijven 
in gewasresten zoals bladeren wor-
tels en vruchten. De symptomen van 
dit virus kunnen verschillend zijn en 
Goede hygiëne bij tomaat
V o o r k o m  v e r s p r e i d i n g  v a n  z i e k t e v e r w e k k e r s
Praktijkbericht gewasbescherming glastuinbouw
afhankelijk van de cultivar, leeftijd 
van de plant, leeftijd van de plant op 
moment van infectie en de omstan-
digheden waarbij de planten staan. 
Verticillium spp
Verticillium spp. is een voornamelijk 
grond/substraat gebonden schim-
mel die vooral wordt verspreid via 
grond, substraat, aangetast plant-
materiaal, stofdeeltjes en inciden-
teel ook door de lucht en en via het 
uitgangswater. Verticillium spp. kan 
overblijven als rustmycelium in plan-
tenresten. Deze schimmel kent zeer 
veel waardplanten.
Tijdens de teelt zijn hygiënemaatregelen noodzakelijk om het optreden en 
verspreiden van de belangrijkste ziekteverwekkers (pathogenen) van to-
maat tegen gaan. Denk aan: pepinomozaïekvirus (PepMV), Verticillium spp. 
en Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis. Het is belangrijk dat u 
een goed plan van aanpak opstelt en de juiste maatregelen uitvoert om 
problemen te voorkomen.
voorjaar 2008
Clavibacter michiganensis
subsp. michiganensis
Clavibacter michiganensis subsp. mi-
chiganensis is een mechanisch over-
draagbare bacterie. De verspreiding 
van deze bacterie vindt plaats bij 
gewashandelingen, via het water, bij 
het uitvoeren van bespuitingen en 
via zaad. Deze bacterie is zeer droog-
teresistent en kan drie tot vier jaar 
in plantresten in de grond overle-
ven. Waardplanten zijn voornamelijk 
Solanaceae. Deze bacterie heeft een 
quarantaine status en dat wil zeg-
gen dat het voorkomen van versprei-
ding van deze bacterie in de gehele 
Europese Unie een zaak is van de na-
tionale plantenziektenkundige dien-
sten. Voor de Nederlandse situatie 
betekent dit dat een aantasting door 
deze bacterie gemeld moet worden 
bij de PD. Door het nemen van de 
juiste maatregelen kan over het al-
gemeen een teelt worden voortgezet 
en afgerond.
Tips  
Individueel plan
Het verwijderen van een infectie met 
de genoemde pathogenen van uw 
bedrijf en het voorkomen van een 
nieuwe infectie vereist een welover-
wogen en goed doordachte aanpak. 
Het is van groot belang dat er voor 
ieder individueel bedrijf een goed 
plan van aanpak wordt opgesteld, 
waarbij er niets wordt vergeten en 
alle maatregelen in de juiste volgor-
de worden genomen
Verwijderen oude gewas
Verwijder alle plantaardige resten. 
Maak het erf goed schoon, onmid-
Colofon:
Productie Telen met toekomst
Auteurs: Ineke Stijger (Wageningen UR 
Glastuinbouw), Jeroen Zwinkels 
(DLV Plant)
Eindredactie: Wilco Dorresteijn 
(DLV Plant)
Vormgeving & druk: Graphiset, Uden
Nico Duijvestijn, pruimtomaten-
teler in Honselersdijk
“Pepinomozaïekvirus zorgt op 
veel tomatenbedrijven voor grote 
problemen. Wij doen er daarom 
alles aan om een virusinfec-
tie tegen te gaan. Om Pepino-
mozaïekvirus buiten de deur te 
houden is een goede hygiëne zeer 
belangrijk. Bij ons op het bedrijf 
begint dat al bij binnenkomst. 
Bezoekers mogen alleen de kas 
in als ze de voeten ontsmetten en 
gastenoverals, -laarzen en hand-
schoenen aan doen. De bezoekers 
mogen alleen op het middenpad 
blijven en mogen de planten niet 
aanraken. We willen op deze ma-
nier voorkomen dat er een infec-
tie van buitenaf op ons bedrijf 
terecht komt. Tijdens de teeltwis-
seling wordt er alles aan gedaan 
om ziektevrij te worden en te blij-
ven, dan zou het zonde zijn als een 
bezoeker een infectie veroorzaakt.
Mochten er tijdens de teelt toch 
virusplanten worden gevonden, 
dan wordt er alles aan gedaan om 
verspreiding op het bedrijf te voor-
komen. De paden waar zieke plan-
ten zijn gevonden worden direct 
gemarkeerd. Deze paden worden 
pas als laatste geoogst en als laat-
ste tijdens gewaswerkzaamheden 
gedaan. Op deze manier kunnen 
we de meeste problemen goed be-
heersbaar houden.”
Praktijknetwerk Telen met toekomst werkt aan een breed gedragen duurzame teelt in de plantaardige sectoren. Ruim 400 ondernemers testen en beoordelen duurzame teeltmaatregelen, ‘Best 
 Practices,’ op de praktische  toepasbaarheid en haalbaarheid. Dit gebeurt zoveel mogelijk in samenwerking met diverse partijen die het boerenerf cq. de tuin betreden.
Deze folder is met grote zorg samengesteld. De samenstellers zijn echter niet aansprakelijk voor eventuele schadelijke gevolgen die kunnen ontstaan bij gebruik van gegevens.
dellijk nadat de container is weg-
gehaald. Verwijder plastic, substraat 
en CO2 -darmen zorgvuldig. In geval 
van een aantasting door genoemde 
ziekteverwekkers is het belangrijk 
het substraat niet her te gebruiken
Schoonmaken teeltruimte
Spuit de binnenkant van de kas 
schoon met een krachtige straal wa-
ter. Gebruik nooit oppervlaktewater. 
Zet de leidingen na de teelt geduren-
de 24 uur vol met een oplossing van 
7 liter salpeterzuur 38% per 100 liter 
water (pH 1).
Opkweek en teelt
Gebruik altijd ontsmet zaad. Poot 
geënte planten op een resistente on-
derstam. Doe tijdens de teelt de deur 
op slot en voer een streng beleid uit 
wie op het bedrijf naar binnen mag. 
Ontsmet het drainwater (UV of ver-
hitting). Stop zieke planten ter plekke 
in een plastic zak en verwijder deze 
van het bedrijf. Kies steeds dezelfde 
werkrichting (let op linkshandige 
werknemers). Markeer de paden met 
aangetaste planten en voer bedrijfs-
hygiëne strikt door.
Ervaringen uit de praktijk
Meer informatie:
• www.telenmettoekomst.nl 
  technische infoleaflets over ge-
integreerde gewasbescherming 


Goede hygiëne bij tomaat : voorkom verspreiding van ziekteverwekkers

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS