Hofland-Zijlstra, J.D.

Dutch

Name not available

Toepassing van moleculaire technieken voor monitoring van bodemschimmels in de glastuinbouw: van droom naar werkelijkheid

Wageningen Yield 

Pagina 8 S Gewasbescherming  jaargang 39, Supplement Gewasbeschermingsmanifestatie 22 mei 2008
[V
O
O
R
D
R
A
C
H
T
E
N
Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging
1.3.3 
Toepassing van moleculaire 
technieken voor monitoring 
van bodemschimmels in de 
glastuinbouw: van droom 
naar werkelijkheid
Jantineke Hofland-Zijlstra
WUR Glastuinbouw, Violierenweg , Bleiswijk; e-mail: 
jantineke.hofland-zijlstra@wur.nl
De laatste paar jaar is het gebruik van molecu-
laire technieken om schimmels in substraatwa-
ter van kasteelten op te sporen ten behoeve van 
monitoring sterk in de belangstelling komen te 
staan. De verwachtingen waren hooggespannen. 
Met de nieuwe beschikbare DNA-technieken zijn 
er nieuwe mogelijkheden om kleine hoeveelhe-
den ziekteverwekkers op te sporen in water zon-
der schade toe te brengen aan plantmateriaal. 
Daarnaast kan met moleculaire detectie sneller 
en specifieker de hoeveelheid en identiteit van 
een ziekteverwekker bepaald worden in verge-
lijking met de eerder toegepaste uitplaattech-
nieken. Omdat een aantal belangrijke ziektever-
wekkers zich in de kas via het recirculatiewater 
verspreidt, is de gedachte dat door een regelma-
tige (wekelijkse) detectie ook eerder aantasting 
kan worden voorkomen. Door het volgen van 
de opbouw van sporendruk in de tijd en deze 
vervolgens tijdig te beperken door teeltmaatre-
gelen of beschikbare bestrijdingsmiddelen, hoeft 
de aanwezigheid van een ziekteverwekker niet 
noodzakelijkerwijs meer te leiden tot aantasting 
van plantenweefsel en productieverlies. Ook is 
de afgelopen jaren kritisch gevolgd in hoeverre 
de nieuwe monitoringstechniek een bijdrage 
kan leveren aan de reductie van het gebruik van 
bestrijdingsmiddelen in de glastuinbouw. 
Samenwerking binnen Europees project 
Een aantal commerciële laboratoria heeft zich 
inmiddels op het monitoren van bodemschim-
mels met behulp van moleculaire technieken 
toegelegd. Ook is er in de afgelopen drie jaar in 
een samenwerkingsverband binnen een Euro-
pees project (CEPE) veel ervaring opgedaan met 
het opsporen van schimmels in recirculatiewater 
van kassen. Het CEPE-project werd uitgevoerd 
door WUR Glastuinbouw (Bleiswijk) als pro-
jectleider, de laboratoria Groen Agro Control en 
Blgg voor het meten van ziekteverwekkers en 
chemische analyses, en het adviesbureau LUCEL 
voor de teelttechnische ondersteuning. Doel van 
dit project was om het gebruik van bestrijdings-
middelen terug te dringen door een intensieve 
monitoring van ziekteverwekkers en hoeveelhe-
den van bestrijdingsmiddelen in het substraat 
en het verstrekken van een bestrijdingsadvies 
op maat. Om dit te realiseren is gewerkt aan 
een CEPE-adviessysteem waar informatie van 
gemeten ziekteverwekkers en chemische analy-
ses werd gekoppeld aan informatie die bekend 
is over schadedrempels van schimmels. Hieruit 
volgt dan een advies aan de teler om nu al of nog 
niet te bestrijden. 
Ervaringen tot nu toe
•	 	Telers van deelnemende bedrijven die de 
kennis van het CEPE-adviessysteem toepas-
ten, gaan bewuster om met het toedienen 
van bestrijdingsmiddelen. Door adviezen met 
informatie over aanwezige ziekteverwekkers 
te ontvangen, voerden zij minder vaak een 
bestrijding uit dan zonder advies het geval 
zou zijn geweest. 
•	 	Regelmatige monitoring is alleen zinvol voor 
economisch belangrijke plant-pathogeen-
combinaties, zoals Pythium aphaniderma-
tum in komkommer of Phytophthora in roos.
•	 	Regelmatige monitoring is vooral nuttig in 
specifieke perioden als planten onder stress 
komen te staan. Bijvoorbeeld door het ge-
bruik van koud gietwater in het voorjaar en 
hoge plantbelasting.
•	 	De tijd van monstername tot uitgebracht 
advies moet verkort worden om efficiënter 
snelgroeiende schimmels zoals Pythium-
soorten te monitoren. 
•	 	Door de ervaring met monitoring in demon-
stratieteelten waarin ziekteverwekkers wer-
den toegediend zijn enkele schadedrempels 
bijgesteld. De schadedrempel zoals die voor 
Pythium aphanidermatum in komkommer 
werd gehanteerd is bijvoorbeeld naar bene-
den toe bijgesteld, omdat er na het traceren 
van de schimmel al snel zichtbare schade aan 
de plant optrad. 
Conclusie
De hoge verwachtingen van een paar jaar terug 
ten aanzien van monitoring van bodemziekten 
kunnen niet worden waargemaakt. Bodemziek-
ten zijn alleen in bepaalde glastuinbouwteelten 
een regelmatig terugkerend probleem, zodat 
monitoring ervan in het substraat zinvol is. De 
toepassing van moleculaire technieken voor 
regelmatige monitoring van bodemziekten en 
Pagina 9 SGewasbescherming  jaargang 39, Supplement Gewasbeschermingsmanifestatie 22 mei 2008
Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging
[V
O
O
R
D
R
A
C
H
T
E
N
de kennis over meetbare aanwezigheid van 
schimmels in het substraat staat nog te veel in de 
kinderschoenen om een bredere toepassing in 
de tuinbouwsector mogelijk te maken. 
1.3.4 
Pepinomozaïekvirus: 
epidemiologie, economisch 
belang en risico analyse 
(PEPEIRA)
René van der Vlugt
Plant Research International, Postbus , 00 AA 
Wageningen; e-mail: rene.vandervlugt@wur.nl
PEPEIRA is een binnen het EU-Kaderprogramma 
6 gefinancierd onderzoeksproject dat de ont-
wikkeling van een EU-brede Pest Risk Assess-
ment (PRA) voor Pepinomozaïekvirus (PepMV) 
beoogt. Het project wordt gecoördineerd door 
Plant Research International, Wageningen, en er 
zijn twintig partners uit zeventien verschillende 
EU-landen bij betrokken.
PepMV is nog steeds een belangrijk probleem 
in de tomatenteelt en met de komst van nieuwe 
virusstammen naar Europa is het probleem 
zeker niet kleiner geworden. Er is nog steeds 
veel onduidelijkheid over de eigenschappen 
van het virus, de gevolgen voor de teelt, zoals 
voor opbrengst en vruchtkwaliteit, en de be-
langrijkste manieren van verspreiding. Daarom 
concentreert het PEPEIRA-project zich vooral 
op de epidemiologie van PepMV en het zo goed 
mogelijk vaststellen van de economische im-
pact van infecties met Pepinomozaïekvirus. Dit 
wetenschappelijk onderzoek moet dan vervol-
gens de basis vormen voor de inschatting van 
het werkelijke gevaar dat dit virus vormt voor de 
Europese tomatenteelt.
Het project onderzoekt de directe gevolgen van 
virusinfectie op de teelt door de uitvoering van 
veldproeven in vier verschillende landen (Hon-
garije, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Neder-
land) onder de daar geldende teeltregimes en 
met goed gekarakteriseerde virusisolaten. Door 
middel van gestandaardiseerde protocollen wor-
den vruchtkwaliteiten en opbrengsten bepaald 
en onderling vergeleken.
Daarnaast onderzoekt het project de versprei-
ding van het virus over de verschillende Euro-
pese landen en het voorkomen van verschillende 
stammen en isolaten. De eigenschappen van 
die verschillende stammen en isolaten worden 
onderzocht en gezocht wordt naar de beste en 
meest betrouwbare methoden om het virus te 
detecteren.
Een controversieel punt is de mogelijke ver-
spreiding van het virus via besmet zaad. Of dit 
plaatsvindt zal binnen het project door een 
grootschalige proef vastgesteld worden.
PEPEIRA is op 1 februari 2007 van start gegaan 
en zal op 31 januari 2010 afgerond worden. Het 
eerste jaar van onderzoeken is inmiddels succes-
vol afgesloten en de resultaten tot nu toe zullen 
gerapporteerd en toegelicht worden. 
1.3.5 
Botrytis bestrijden en 
energie besparen bij gerbera
Leo Marcelis, Jan Benninga2, Jantineke Hofland-
Zijlstra, Oliver Körner, Erik van Os, Casper 
Slootweg en Eelke Westra3
 WUR Glastuinbouw, Wageningen/Bleiswijk, Postbus , 00 
AA Wageningen; e-mail: Leo.Marcelis@wur.nl
2 WUR, LEI, Postbus 2903, 202 LS Den Haag 
3 WUR, AFSG, Postbus , 00 AA Wageningen 
Botrytis cinerea is het belangrijkste kwaliteits-
probleem in de gerberaketen. Hoewel de be-
smetting vooral in de teeltfase ontstaat, spelen 
alle schakels een belangrijke rol bij dit pro-
bleem: veredeling is belangrijk in verband met 
rasgevoeligheid, terwijl bij de handel, veiling 
en retail de schimmel zich verder ontwikkelt en 
zich in deze na-oogst schakels veelal pas open-
baart. Het relatieve belang van de verschillende 
schakels in het optreden van Botrytis wordt 
grofweg geschat op 30% veredeling, 40% teelt 
en 30% na-oogst. 
Hoewel de ideale klimaatregeling niet bekend 
is, is wel bekend dat Botrytis-aantasting sterk 
beïnvloed kan worden door het kasklimaat. 
Om Botrytis-aantasting te verminderen wordt 
er door telers relatief veel gebruik gemaakt 
van minimumbuis, veel gelucht en vaak een 
schermkier aangehouden. Al deze maatregelen 
leiden tot een hoger energiegebruik, terwijl 
onvoldoende bekend is hoe effectief deze maat-
regelen zijn. Botrytis-beheersing en energiege-
bruik zijn daarmee sterk verbonden zaken.


Toepassing van moleculaire technieken voor monitoring van bodemschimmels in de glastuinbouw: van droom naar werkelijkheid

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS