In juli kondigde de ministerraad aan de natuurwetgeving te willen vereenvoudigen. Wellicht is er nu het moment voor een gezamenlijke wet en vooral ook een toets voor zowel natuur, landschap als cultuurhistorie, dus zowel voor het natuurlijk als cultuurhistorisch erfgoe

Kistenkas, F.H.

Dutch

Wageningen Yield 

14
‘Groen’ in het 
waterschaps-
bestuur   
— Marjel Neefjes
Harm Meek, lijsttrekker bij de wa-
terschapsverkiezingen voor de nieuwe 
partij Water Natuurlijk, is wel groen, 
maar zeker geen groentje. Verstand 
van de natuur heeft hij, maar ook een 
schat aan ervaring. Hij is al bijna 10 
jaar lid van het Dagelijks Bestuur 
(zeg maar het College van B&W) van 
het Overijsselse Waterschap Regge en 
Dinkel, en sinds een jaar zelfs plaatsver-
vangend watergraaf (vergelijkbaar met 
loco-burgemeester). 
Tot nu toe werden bij waterschapsverkiezin-
gen mensen op persoonlijke titel gekozen, en 
was Meek dan ook zelfstandig kandidaat ‘na-
mens de groene organisaties’. Bij de komende 
verkiezingen, die lopen van 13 tot en met 25 
november, gaat het anders en komt er een lijs-
tenstelsel. Voor de groene organisaties reden 
om een partij op te richten: Water Natuurlijk. 
Opvallend is dat daarin naast de traditionele 
groene clubs ook watersportorganisaties deel-
nemen, zoals de sportvissers en de duikers (zie 
kader). 
“We zijn in het waterschap een functioneel 
bestuur, dus het is goed als je weet waar het 
over gaat”, vindt Meek, die onder andere het 
landgoed Singraven op natuurwaarden on-
derzoekt en daarover adviseert. “Natura 2000 
bijvoorbeeld is in ons waterschap een moeilijk 
dossier. We omvatten 15 Natura 2000-gebie-
den, maar het zijn allemaal kleintjes, vaak inge-
klemd in landbouwgebied. Bijvoorbeeld in de 
Lemselermaten, een klein Natura 2000-gebied 
van 56 hectare, dat is helemaal omringd door 
gronden die door de provincie zijn aangewezen 
als landbouw klasse I (zonder beperkingen). 
Juridica
Erfgoedtoets  
Onlangs kondigde het kabinet aan de na-
tuurwetgeving te willen vereenvoudigen: 
Natuurbeschermingswet, Boswet en Flora- en 
faunawet zouden daartoe geïntegreerd moeten 
worden in één groene omgevingswet (persbericht 
ministerraad van 11 juli 2008, ook terug te vinden 
op www.minlnv.nl). Ik denk dat er op dit terrein 
nog wel meer te integreren valt. Wellicht is er nu 
het momentum voor een gezamenlijke wet en 
vooral ook één gezamenlijke toets voor zowel na-
tuur, landschap als cultuurhistorie, dus zowel voor 
het natuurlijk als cultuurhistorisch erfgoed.
Vaak wordt gedacht dat de befaamde habitat-
toets uit de Natuurbeschermingswet  en de 
Habitatrichtlijn alleen maar door ecologen 
voor Europese natuurgebieden is uitgedacht en 
slechts op Natura 2000 kan worden losgelaten, 
maar volgens mij is het eigenlijk een universele 
juridische toets die je ook op andere waarde-
volle doch weerloze gebieden en monumenten 
probleemloos kunt toepassen. 
Bij significante effecten van een voorgenomen 
project op de instandhoudingsdoelstellingen 
van het gebied of monument moet er nader on-
derzoek (passende beoordeling) volgen, moet 
je op zoek naar alternatieven, moeten er dwin-
gende redenen van groot openbaar belang voor 
het (bouw)plan zijn en zal gekeken moeten 
worden naar kansrijke compensatiemogelijkhe-
den. Anders krijg je geen toestemming van het 
bevoegd gezag. Dit is een algemene juridische 
toets die de overheid meteen ook een tijdige en 
belangrijke onderhandelingspositie geeft aan 
het begin van de bouwplanontwikkeling.
Momenteel stelt de huidige wetgeving deze 
habitattoets alleen verplicht voor Natura 
2000-gebieden, maar volgens mij zou nieuwe 
wetgeving ook zo’n toets verplicht kunnen 
voorschrijven voor gebiedscategorieën die nu 
nog geen enkele of slechts weinig juridische 
bescherming hebben. Wat te denken van bij-
voorbeeld een wet op het natuurlijk en cultuur-
historisch erfgoed? Die zouden we kortweg de 
Erfgoedwet kunnen noemen. Ik hoef hier niet uit 
te leggen dat natuurlijk en cultuurhistorisch 
erfgoed vaak geruisloos in elkaar overgaan. 
Natuur en cultuurhistorie is allebei gewoon 
heritage zoals de Engelsen in hun Dikke Van 
Dale (Concise Oxford Dictionary) zeggen. 
Je zou de onderdelen uit de habitattoets als 
voorbeeld kunnen nemen voor een bredere 
erfgoedtoets die bijvoorbeeld ook geldt voor 
Nationale Landschappen, Nationale Parken, 
cultuurhistorische Belvedere-gebieden, en de 
ecologische hoofdstructuur (EHS). Deze gebie-
den kennen wel allerlei vormen van zachtere 
sturing zoals financiële sturing (subsidies), pla-
nologische sturing (streekplannen) en commu-
nicatieve sturing, maar ze kennen nog steeds 
geen harde juridische sturing middels een wet-
telijk verplichte toets. Met zo’n erfgoedtoets is 
dat juridisch tekort in één klap opgeheven.
We zouden de natuurwetgeving wellicht teza-
men met de monumentenwetgeving kunnen 
integreren tot een algemene erfgoedwet met 
naast de habitattoets voor Natura 2000 ook een 
naar het voorbeeld van die habitattoets gemo-
delleerde erfgoedtoets voor de EHS, Nationale 
Parken, Nationale Landschappen en cultuurhis-
torische gebieden en monumenten. Wel zullen 
er voor die gebieden en monumenten instand-
houdingsdoelstellingen (natuur- en cultuur-
waarden) geformuleerd moeten worden, want 
de toetsing begint immers met een onderzoek 
naar significante gevolgen voor deze doelstel-
lingen. Daarna komen alternatieventoets, 
dwingende redenen en eventueel compensatie 
in beeld.
Mij lijkt dat een nuttige en universeel bruik-
bare toets waarvan het eigenlijk zonde is dat 
hij alleen nog maar op Natura 2000-gebieden 
wordt losgelaten. Volgens mij zou er in de 
Natuurbalans veel minder te mopperen zijn 
over de tegenvallende beleidsprestaties van tot 
nog toe zachte(re) beleidsvelden als landschap, 
EHS en cultuurhistorie wanneer zij een rug-
gensteuntje zouden krijgen in de vorm van een 
dwingende wettelijke toetsing.
Fred Kistenkas
Wageningen Universiteit
fred.kistenkas@wur.nl


Juridica; Erfgoedtoets

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS