Vroeg of laat krijgt elke ondernemer er mee te maken: de bedrijfsbeëindiging. Voor sommigen is het een strategisch genomen beslissing, anderen worden er toe gedwongen. Een deel van de ondernemers heeft moeite met het accepteren er van. Een goede planning en bewustwording van het proces in financieel, sociaal en emotioneel opzicht kan vaak een problematisch einde voorkome

Geerling-Eiff, F.A.

Meulen, H.A.B., van der

Dutch

Name not available

Bedrijfsbeëindiging in de land- en tuinbouw

van der Meulen, H.A.B.

NARCIS 

Wageningen Yield 

  
LEI, Agri-Monitor, juli 2008 pagina  1
 
 
 
 
 
Bedrijfsbeëindiging in de land- en tuinbouw 
Harold van der Meulen en Floor Geerling-Eiff 
 
Iedere ondernemer die een bedrijf start zal zijn werk op een dag neer moeten leggen. Dit kan een 
strategisch genomen of een gedwongen beslissing zijn, afhankelijk van de omstandigheden. Een goede 
planning voor bedrijfsbeëindiging kan het proces in financieel opzicht en belangrijker nog, in sociaal en 
emotioneel opzicht in goede banen leiden. Bewustwording rondom bedrijfsbeëindiging is belangrijk om een 
problematisch einde te voorkomen. Het onderzoek, dat is gefinancierd door het ministerie van LNV, wijst uit 
dat de grootste groep ondernemers, circa 85%, bewust koerst richting bedrijfsbeëindiging. Deze 
ondernemers zijn zelf in staat keuzes te maken in de faciliteiten die door accountants, adviesorganisaties en 
banken beschikbaar worden gesteld. Naar schatting 10 tot 15% van de ondernemers heeft moeite met het 
accepteren van beëindiging.  
 
Onvoldoende bedrijfsperspectief 
Jaarlijks beëindigt ongeveer 3 à 3,5% van de ondernemers zijn/haar bedrijf. De bedrijfsomvang van de 
stoppers was kleiner dan van het gemiddelde land- en tuinbouwbedrijf. In 2005 was ongeveer 35% van de 
beëindigende ondernemers ouder dan 65 jaar en circa 40% jonger dan 55 jaar. Een aanmerkelijk deel van 
de huidige bedrijven heeft onvoldoende perspectief. Op basis van de gemiddelde inkomenssituatie in de 
periode 2003-2005 blijkt dat van de 50.000 bedrijven met een bedrijfshoofd jonger dan 55 jaar 30% 
(14.500) moet rondkomen van een gemiddeld totaal inkomen van minder dan 25.000 euro. Deze groep 
heeft gemiddeld een kleinere bedrijfsomvang, een lager investeringsniveau en minder eigen vermogen dan 
de bedrijven boven die grens. Vanuit economisch perspectief kunnen deze bedrijven tot de groep van 
potentiële voortijdige bedrijfsbeëindigers c.q. heroriënteerders gerekend worden.  
 
Belemmeringen in bewustwording 
Volgens ervaringen van geïnterviewden, verkeert naar schatting 10 tot 15% van de ondernemers in een 
non-acceptatiefase ten aanzien van de beëindiging. Belemmeringen voor bewustwording en acceptatie 
van eigen problemen zijn volgens intermediairs: 
- een naaste omgeving (inclusief dominante ouders) en/of leefgemeenschap die negatief reageert;  
- angst voor de toekomst;  
- schaamte voor eigen falen en; 
- onvoldoende (steun zoeken bij) bewustwording. 
Het probleem van deze groep ondernemers is dat er te laat wordt gestart met gesprekken over de ontstane 
problematiek waardoor er weinig mogelijkheden meer zijn om het bedrijf te redden of tot een goed 
beëindigingplan te komen.  
 
Mogelijkheden tot verbetering van bewustwording 
De bewustwording kan verbeterd worden door een goede ondersteuning en communicatie. Hierbij is het van 
belang dat niet alleen aandacht wordt geschonken aan het bewustwordingsproces van de ondernemer zelf 
maar dat ook zijn directe omgeving wordt betrokken in dit proces. De ervaring leert dat het thema 
beëindiging weinig aantrekkingskracht heeft. Om de bewustwording te verbeteren is het belangrijk dat wordt 
aangesloten bij activiteiten die gericht zijn op thema's met betrekking tot de toekomst van het bedrijf in zijn 
  
LEI, Agri-Monitor, juli 2008 pagina  2
algemeenheid. Alle ondernemers (dus niet enkel de ondernemers die voor de beslissing rondom 
bedrijfsbeëindiging staan) dienen regelmatig stil te staan bij de ontwikkeling van zichzelf, het bedrijf en het 
gezin. Goede coaching is belangrijk om dit goed te doen. Diverse partijen, zoals  banken, adviseurs en 
belangenbehartigers kunnen bij deze taak een faciliterende rol op zich nemen. Tegenwoordig worden 
jongeren beter begeleid dan vroeger in het maken van rationele afwegingen over de levensvatbaarheid van 
het bedrijf. Dit gebeurt zowel op school als door adviseurs. Als voortijdige bedrijfsbeëindiging in beeld komt 
is een heroriënteringtraject behulpzaam. In deze fase is het delen van ervaringen met collega's en feedback 
van deskundige ondersteuners van belang. Een vertrouwensband met ondersteunende instanties is hierbij 
belangrijk. Er bestaat een duidelijke behoefte aan kort en bondig geformuleerde 
communicatieboodschappen met een helder overzicht van contactpersonen en contactgegevens van 
ondersteunende instanties. Hoe vaker het onderwerp bedrijfsbeëindiging aandacht krijgt, hoe lager de 
drempel wordt om zelf actie te ondernemen. In de communicatieboodschappen zou, last but zeker not least, 
ook aandacht besteed moeten worden aan het proces van heroriëntatie (en eventueel herintreding). 
Doelgroep van deze communicatie is niet alleen de groep ondernemers maar zeker ook personen uit hun 
naaste omgeving (partners, vrienden en familie). 
 
Faciliteiten 
Het ministerie van LNV faciliteert het project KANS!. Het project richt zich zowel op ondersteuning van 
individuen die in crisissituaties dreigen te belanden als op het in groepsverband bespreken van heroriëntatie. 
Een belangrijke randvoorwaarde om te kunnen blijven functioneren is het hebben van voldoende financiële 
middelen. In de projectuitvoering zijn de volgende organisaties opgenomen: Telefonische Hulpdienst 
Agrariërs (THD-A), Zorg om Boer en tuinder (ZOB), LTO Noord Advies, ZLTO, Arvalis, DLV plant en dier en 
STIGAS. Sinds kort kunnen glastuinders die met vragen en problemen zitten ook gebruik maken de diensten 
die worden aangeboden door de Stichting Ondernemersklankbord waarin ervaren oud-ondernemers en 
gepensioneerde managers fungeren als klankbord en coaches. 
 
Hoe verder? 
Een faciliteit als KANS! voorziet duidelijk in een behoefte. Voor de toekomst is het belangrijk dat 
accountantskantoren en banken, vanwege hun inzage in de financiële situatie van de ondernemers, een 
(nog) prominentere rol in het netwerk gaan vervullen. Door betere samenwerking kan een breed, herkenbaar 
(vang)netwerk ontstaan tussen professionals en naasten van de ondernemer. Belangrijk in zo'n netwerk is 
dat er een gezamenlijke visie is op ondersteuning, dat men van elkaar weet en leert hoe je elkaar kan 
aanvullen, er in een open cultuur met elkaar samengewerkt wordt en de betrokken ondersteuners voldoende 
ondersteuning in capaciteit en middelen hebben om de gewenste en nodige ondersteuning te kunnen 
bieden. Voor elke ondernemer is immers de route naar bewustwording verschillend. 
 
Meer informatie: 
Rapport 2008-020 Bedrijfsbeëindiging in de land- en tuinbouw: Op een kruispunt en dan? 
 
 


Bedrijfsbeëindiging in de land- en tuinbouw

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

NARCIS

Wageningen Yield