De 1e Europese loopkeverovereenkomst werd in 1969 in Wijster georganiseerd. 40 jaar erna wordt in 2009 het jubileumcongres weer in Nederland georganiseerd. Deze bijdrage belicht de bijzondere relatie tussen Nederland en de European Carabidologist Meeting (ECM

Boer, P.J., den

Noordijk, J.

Turin, H.

Vermeulen, R.

Dutch

Wageningen Yield 

227 entomologische berichten
 68(6) 2008
Europees loopkevercongres 
jubileert in Nederland
Rikjan Vermeulen
Hans Turin
Piet den Boer
Jinze Noordijk
TREFWOORDEN
Carabidae, congres, geschiedenis
Entomologische Berichten 68 (6): 227-230
De eerste Europese loopkeverbijeenkomst werd in 1969 in Wijster 
georganiseerd en vloeide voort uit het werk dat aan het Biologisch Station 
aldaar werd verricht. Sindsdien zijn er, met wisselende tussenpozen en 
verspreid over Oost- en West-Europa, vele loopkevercongressen geweest. 
De proceedings van deze congressen weerspiegelen de grote variatie aan 
onderzoeksonderwerpen. Veertig jaar na het congres in Wijster wordt 
volgend jaar het jubileumcongres weer in Nederland georganiseerd.  
Deze bijdrage belicht de bijzondere relatie tussen Nederland en de 
European Carabidologist Meeting (ECM).
De eerste vier congressen in Wijster en Duitsland 
In 1959 werden door Piet den Boer, zoöloog op het Biologisch 
Station in Wijster, voor het eerst vangblikken geplaatst om met 
behulp van loopkevers het idee van Andrewartha en Birch (1954) 
te toetsen, dat een natuurlijke populatie in een groot gebied be-
staat uit vele locale populaties of kolonies (wat later aangeduid 
zou gaan worden als het ‘metapopulatie’-concept). De wissel- 
ende aantallen in ruimte en tijd waarin loopkeversoorten wer-
den gevangen in het Nederlandse onderzoeksgebied leidden tot 
de theorie van de risicospreiding (Den Boer 1968). Ruwweg komt 
deze erop neer dat in een groot gebied soorten makkelijker  
kunnen overleven, omdat ze zich op verschillende plaatsen in 
verschillende mate voortplanten. Plekken waar het ene jaar een 
overschot aan nakomenlingen ontstond compenseerden de 
plaatsen met een tekort: het uitsterf-risico is gespreid. Onder  
de steeds weer wisselende omstandigheden waren deze plaat-
sen van jaar tot jaar op verschillende plekken in zo’n gebied te 
vinden en zou er dus steeds migratie van de ene naar de andere 
plek moeten plaatsvinden. Hiermee leek dispersie dus in het  
algemeen een belangrijke rol te spelen bij het overleven en het 
vestigen van populaties (Den Boer 1970). Piet den Boer wilde  
deze bevindingen graag met enkele andere onderzoekers aan 
loopkevers bespreken, met name met Carl Lindroth uit Zweden, 
die zich destijds veelvuldig met dispersie bezig hield, en met 
Hans-Ulrich Thiele uit Duitsland, die vooral onderzoek deed aan 
het kweken van deze dieren.
In 1969 ging professor Venema, het toenmalige hoofd van 
het Biologisch Station, met pensioen. Deze gelegenheid werd 
door Piet aangegrepen om de bekende carabidologen samen te 
brengen in Wijster; er werd een European Carabidologist Meeting 
1. Deelnemers aan het eerste Europese 
loopkevercongres in Wijster, 1969. Van links 
naar rechts: Vlijm, Van der Aart, Lindroth, 
Stein, Wijmans, Hengeveld, Palmén, Van Dijk, 
Richter, Venema, Mook, Thiele, Tjallingii,  
Den Boer (met hoed), Haeck, Neumann, 
Meijer. Foto: onbekend, overgenomen uit  
Den Boer 1971.
1. Participants of the first European Cara- 
bidologist Meeting in Wijster, 1969. From 
left to right: Vlijm, Van der Aart, Lindroth, 
Stein, Wijmans, Hengeveld, Palmén, Van Dijk, 
Richter, Venema, Mook, Thiele, Tjallingii,  
Den Boer (with hat), Haeck, Neumann, Meijer.
228 entomologische berichten
 68(6) 2008
(ECM) georganiseerd ter ere van Venema. Een select gezelschap 
van onderzoekers werd uitgenodigd (figuur 1) en het thema lag 
voor de hand: verbreidingsprocessen en verbreidingsvermogen 
bij loopkevers (Den Boer 1971).
Het vervolg op deze bijeenkomst vond plaats in 1973, toen 
Thiele een aantal carabidologen opriep om naar zijn laborato- 
rium in Grietherbush (bij Kalkar) te komen. Deze tweede ECM 
bleek informeel te zijn, en er is dan ook geen congresboek van 
verschenen. Een officiële derde bijeenkomst volgde in 1978, die 
eveneens in Grietherbush werd georganiseerd door Thiele en 
Friedrich Weber. Hoewel de bijeenkomsten aanvankelijk Duits-
Nederlandse onderonsjes leken te worden, bepaalden deze  
keer een Italiaan (Brandmayr) en een Fransman (Jubertie)  
het Europese karakter. Het congresboek, ‘On the evolution of  
behaviour in Carabid beetles’, werd uitgegeven door de Land-
bouw Hogeschool Wageningen in 1979, opgedragen aan de net 
in 1979 overleden Lindroth. Weber had inmiddels het stokje he-
lemaal overgenomen van Thiele en organiseerde in 1981 in 
‘Haus Rothenberge’ te Münster de vierde ECM met als thema 
‘The synthesis of field study and laboratory experiments’. Thiele 
hield hier nog wel een voordracht, maar schreef geen stuk meer 
voor de proceedings, die na zijn dood in 1983 uitkwamen en aan 
hem werden opgedragen.
Toename in aandacht voor loopkevers
Na de eerste vier congressen werden de volgende verspreid over 
Europa georganiseerd. De aandacht voor en het onderzoek naar 
loopkevers was behoorlijk populair geworden (figuur 2). Zo ble-
ken loopkevers, als groep vaak aangeduid met de term ‘polyfage 
predatoren’, heel goed bruikbaar te zijn in het natuurbeheer en 
de agrarische ecologie of plaagbestrijding. Ze kunnen doorgaans 
goed worden ingedeeld naar de mate van gebondenheid aan 
een bepaalde biotoop of naar voedselstrategie (carnivoor,  
polyfaag of overwegend herbivoor). De verschillende soorten 
hebben een rijke variatie aan verbreidingsmogelijkheden, van 
Tabel 1. Jaar, locatie en proceedings (met jaar van uitgave, titel en redacteuren) van de Europese loopkevercongressen.
Table 1. Year, location and proceedings (with year of publication, title and editors) of the European Carabidologist Meetings.
Jaar Locatie Proceedings
1969 Wijster, Nederland (ECM 1) 1971. Dispersal and Dispersal power of carabid beetles (Den Boer PJ ed)
1973 Rees-Grietherbush, Duitsland (ECM 2) Geen
1978 Rees-Grietherbush, Duitsland (ECM 3) 1979. On the evolution of behaviour in Carabid beetles (Den Boer PJ, Thiele H-U & Weber F eds)
1981 Münster, Duitsland (ECM 4) 1983. The synthesis of field study and laboratory experiments (Brandmayr P, Den Boer PJ & 
   Weber F eds)
1982 Stara Brda Pilska, Polen (ECM 5) 1986. Feeding behaviour and accessibility of food for Carabid beetles (Den Boer PJ, Grüm L & 
   Szyszko J eds)
1984 Hamburg, Duitsland  1986. Carabid Beetles, their adaptations and dynamics (Den Boer PJ, Luff ML, Mossakowski D
 (17e Internationaal Entomologisch Congres) & Weber F eds)
1986 Balatonalmadi, Hongarije (ECM 6) 1987. Proceedings of the 6th ECM (Den Boer PJ, Lövei GL, Stork NE & Sunderland KD eds)
1989 London, Verenigd Koninkrijk (ECM 7) 1990. The Role of Ground Beetles in Ecological and Environmental Studies (Stork NE ed)
1992 Louvain la Neuve, België (ECM 8) 1994. Carabid Beetles, ecology and evolution (Desender K, Dufrêne M, Loreau M, Luff ML & 
   Maelfait J-P eds)
1995 Kauniainen, Finland  1996. Population biology and conservation of carabid beetles (Niemelä J ed)
 (3e Internationaal Carabidologisch Congres) 
1998 Camigliatello, Italy (ECM 9) 2000. Natural History and Applied Ecology of Carabid Beetles (Brandmayr P, Lövei GL, 
   Zetto-Brandmayr T, Casale A & Vigno-Taglianti A eds)
2001 Tuczno, Polen (ECM 10) 2002. How to protect or what we know about Carabid Beetles (Szyszko J, Den Boer P & 
   Bauer Th eds)
2003 Århus, Denemarken (ECM 11) 2005. European Carabidology 2003 (Lövei GL & Toft S eds)
2005 Murcia, Spanje (ECM 12) 2006. Proceedings of the XII ECM; Ground beetles as a key group for biodiversity conservation 
   studies in Europe (Serrano J, Koivula M & Lövei GL eds)
2007 Blagoevgrad, Bulgarije (ECM 13) 2008. Back to the Roots and Back to the Future. Towards a New Synthesis between Taxonomic, 
   Ecological and Biogeographical Approaches in Carabidology (Penev L, Erwin T & Assmann T eds)
2. Loopkevers vormen een populaire 
onderzoeksgroep. Op de foto is Cicindela 
campestris afgebeeld. Foto: Th. Heijerman.
2. Ground beetles are a popular study 
object. The photo shows Cicindela campe-
stris.
229 entomologische berichten
 68(6) 2008
uitstekende vliegers tot ongevleugelde bewoners van stabiele  
milieus. Verder tellen de grote taxonomische verscheidenheid 
(veel genera, veel soorten), het feit dat de groep taxonomisch 
goed is onderzocht (zowel adulten als larven) en het voor- 
handen zijn van goede determinatietabellen. Loopkevers zijn 
relatief eenvoudig op systematische wijze te bemonsteren,  
onder andere met bodem-, raam- en lichtvallen. Ook kunnen 
veel soorten goed worden gekweekt. Bovendien zijn in veel  
Europese landen historische databanken opgebouwd met loop-
kevergegevens die inzicht kunnen geven in faunistische veran-
deringen, al dan niet door toedoen van de mens. Dit alles maakt 
loopkevers een uitermate geschikte groep voor onderzoek in het 
veld en het laboratorium.
Hoewel in een groot deel van Europa de belangstelling aan-
vankelijk vooral taxonomisch, faunistisch en biogeografisch  
gericht was, verschoof dit onder invloed van het onderzoek  
van Lindroth, Den Boer en de Duitse scholen geleidelijk naar 
(populatie)biologisch en verspreidingsecologisch onderzoek. De 
resultaten van de loopkeveronderzoeken bleken in toenemende 
mate bruikbaar voor het praktische natuurbeheer en het be-
houd van biodiversiteit.
Europese bijeenkomsten
Door de politieke verandering in Oost-Europa werden de con-
gressen vanaf ongeveer 1990 steeds meer ‘echt’ Europees. Hier-
naast valt op dat voornamelijk tijdens de laatste twee congressen 
er ook steeds meer loopkeveronderzoekers van andere regio’s 
participeren, zowel van net buiten Europa (Israël, Algerije) als 
van verder weg (VS, Canada). Het ziet ernaar uit dat de ECM’s 
een steeds breder publiek gaan krijgen.
Inmiddels zijn er al veel loopkevercongressen in Europa  
gehouden (tabel 1). Twee daarvan hebben niet de aanduiding 
ECM gekregen (1984, Hamburg en 1995, Kauniainen), maar  
omdat de deelnemers grotendeels overlapten met die van de 
ECM’s en omdat beide resulteerden in congresbundels met uit-
sluitend loopkeverartikelen, noemen we ze hier wel. De veertien 
proceedings die in boekvorm of als themanummer in een tijd-
schrift uitkwamen  tellen samen ruim 400 publicaties (figuur 3). 
Deze geven aan dat de bijeenkomsten zonder uitzondering een 
grote verscheidenheid aan onderwerpen boden (kader). Het ligt 
in de bedoeling om bij de proceedings van het congres van 2009, 
in een uitgebreid algemeen hoofdstuk terug te blikken op de re-
sultaten van de afgelopen 40 jaar.
Jubileumcongres
Veertig jaar na de eerste bijeenkomst zal in 2009 het Europese 
loopkevercongres weer plaatsvinden in Nederland. Zelfs vier 
van de allereerste deelnemers zullen op verschillende manieren 
bij het congres betrokken zijn, te weten Piet den Boer, Jaap  
Haeck, Rob Hengeveld en Theo van Dijk. Het Biologisch Station 
Wijster bestaat sinds 1998 niet meer, maar er werd een ge-
schikte locatie in de directe omgeving gevonden: Westerbork. 
De Stichting Willem Beijerinck Biologisch Station (WBBS) uit 
Loon, opgericht door oud-medewerkers van het Biologisch  
Station te Wijster, beheert de gegevens die vanaf 1959 verza-
meld zijn en bemonstert nog steeds door. De stichting is feitelijk 
een voortzetting van het Biologisch Station en heeft daarom de 
organisatie van het congres op zich genomen. Het congres krijgt 
de titel ‘Carabid beetles as bioindicators - The use of ground 
beetles in ecological and environmental studies; the usefulness 
and threats of methods used for monitoring species and popu-
lations’. We hopen op veel bijdragen over de voor- en nadelen 
van het gebruik van bodemvallen (ook wel vangpotten, potval-
len of pitfall traps genoemd). Aangezien veel loopkeveronderzoe-
kers al sinds ongeveer 1950 veelvuldig gebruikmaken van aller-
lei potvaltypen in het veld, willen we tijdens het congres van 
Kader
Inhoud van de proceedings
Er zijn veertien loopkevercongresbundels verschenen. Een  
(ruwe) classificatie van de onderwerpen van de artikelen leidt 
tot de volgende aantallen:
Habitatvoorkeur, levensgemeenschappen – 84
Biologie (ontwikkeling, voorkeur etc.) – 55
Populatiebiologie – 46
Natuurbescherming – 35
Agrarische ecologie – 34
Verbreidingsecologie – 33
Evolutiebiologie, fylogenie – 22
Morfologie – 15
Ecologie algemeen – 13
Genetica – 13
Biogeografie – 11 
Taxonomie – 11
Methode–ontwikkeling – 10
Overige – 10
Faunistiek – 9
Paleontologie – 2
3. Alle congresbundels beginnende met het groene boek bovenaan en 
vervolgens met de klok mee. Foto: Tim Opsteeg.
3. All proceedings of the meetings so far, starting with the green book 
at the top and then in clockwise direction.
230 entomologische berichten
 68(6) 2008
Summary
The European Carabidologist Meeting after 40 years back in The Netherlands
Research on ground beetles (Carabidae) at the Biological Station in Wijster, The Nether-
lands, started in 1959, resulting in Piet den Boer’s theory of ‘Spreading of Risk’. According to 
this theory large populations are stabilized by a high number of local populations. In these 
local populations the numbers of individuals heterogeneously fluctuate through time and 
individuals disperse between these populations. The wish for discussion with colleagues on 
this theme resulted in the first European Carabidologist Meeting (ECM) at Wijster in 1969. 
As the exchange of knowledge in the field of carabidology was considered very useful, ma-
ny meetings followed. Starting as more or less a German-Dutch discussion group, nowadays 
the ECM is visited by people from more than 20 nationalities and, despite its name, it is no 
longer restricted to Europeans. In 2009, after 40 years, the meeting will be held again in its 
country of origin, The Netherlands. The 14th ECM takes place in Westerbork, close to Wijs-
ter, from 13-18 September. The central theme will be: ‘Carabid beetles as bioindicators’ and 
will focus on the use of ground beetles in ecological and environmental studies, and on the 
usefulness and threats of methods used for monitoring species and populations. All sorts of 
contributions on carabidology are welcome, but we hope especially for presentations dea-
ling with: the role and usefulness of (various types of) pitfall trapping, what to learn from 
the presence/absence of certain species in different area types, and how to apply know-
ledge based on long-term samplings regarding environmental change and management. 
During the field excursion, the permanent sampling sites at the Dwingelderveld will be  
visited. Registration can be done via the website www.biological-station.com/ecm/.
Rikjan Vermeulen, Hans Turin, Piet den Boer & Jinze Noordijk
p/a Stichting Willem Beijerinck Biologisch Station
Kanaaldijk 36
9409 TV Loon
secretariaat@biological-station.com
Literatuur
Andrewartha HG & Birch LC 1954. The distri-
bution and abundance of animals. Chicago 
University Press.
Den Boer PJ 1968. Spreading of risk and  
stabilization of animal numbers. Acta  
Biotheoretica 18: 165-194.
Den Boer PJ 1970. On the significance of  
dispersal power for populations of carabid 
beetles (Coleoptera, Carabidae). Oecologia 
4: 1-28.
Den Boer (ed) PJ 1971. Dispersal and dispersal 
power of carabid beetles. Miscellaneous 
Papers 8 Landbouwhogeschool, Wage- 
ningen.
Prins D, Van Vliet A & Vermeulen R 2007. In-
vloed van klimaatverandering op de feno-
logie en populatiegrootte van loopkevers. 
Een onderzoek op basis van de langst- 
lopende continue meetreeks aan loop- 
kevers ter wereld. Rapport Stichting WBBS, 
Loon 1-83. 
Ontvangen: 24 september 2008
Geaccepteerd: 15 oktober 2008
2009 eens uitgebreid stilstaan bij deze methode. Verder zal  
er worden besproken wat de aan- dan wel afwezigheid van  
bepaalde loopkeversoorten in terreinen zegt over de kwaliteit 
van die terreinen en over de invloed van de verschillende vor-
men van beheer op de soortensamenstelling. Ook willen we na-
gaan wat we van langdurige bemonsteringsreeksen kunnen le-
ren voor het beheer op de langere termijn, en of veranderingen 
in die reeksen veranderingen in de kwaliteit van leefomgeving 
en klimaat weerspiegelen (Prins et al. 2007).
Het congres vindt plaats van 13 tot 18 september en aanmel-
den hiervoor kan via www.biological-station.com/ecm/. Tijdens 
deze week zal er ook een excursie worden georganiseerd naar 
het Dwingelderveld, vlakbij Westerbork. Dit gebied is uniek voor 
het loopkeveronderzoek; er vindt hier door middel van perma-
nente vangblikken namelijk al 50 jaar onderzoek plaats naar de 
loopkeverfauna. Tijdens de veldexcursie zijn deze locaties te  
bezichtigen en in het bezoekerscentrum zal een tentoonstelling 
over bodemfauna en met name loopkevers worden ingericht 
door Natuurmonumenten in samenwerking met stichting WBBS. 
Wij hopen op een hoge opkomst bij deze voor Nederland zeer 
bijzondere entomologische bijeenkomst.


Europees Loopkevercongres jubileert in Nederland

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available