Een oudere veestapel blijkt economisch gunstig te zijn. Wat moet er gebeuren om de leeftijd van de melkkoe omhoog te krijgen

Bokma, S.

Bos, A.P.

Gosselink, J.M.J.

Groot Koerkamp, P.W.G.

Dutch

De gemiddelde Nederlandse melkkoe leeft 5 à 6 jaar en dat is nog niet de helft van de 14 jaar die zij kan bereiken. Zelfs op oudere leeftijd is de productie van koeien hoog, dus ‘ouderdom’ mag geen reden zijn van afvoer. Een oudere veestapel is economisch zelfs gunstig. Wat moet er gebeuren om de leeftijd van de melkkoe omhoog te krijgen

Gosselink, J.

Bos, B.

Groot Koerkamp, P.

International Migration, Integration and Social Cohesion online publications

Oudere koeien voor een duurzame houderij

NARCIS 

Name not available

Wageningen Yield 

V-focus  augustus  200830
R U N D V E E
a
c
h
te
rg
ro
n
d
Onderzoek	 Leeftijd		 Afgevoerde	 Afvoerreden	(%)	 Afvoerreden	(%)	 Afvoerreden	(%)	 Afvoerreden	(%)	 Afvoerreden	(%)	 Afvoerreden	(%)	
	 melkvee	 koeien	 Gedwongen,	 Gedwongen,	 Gedwongen,	 Gedwongen,	 Gedwongen,	 Vrijwillig,
	 (mnd)	 	(%)	 vruchtbaarheid	 uier	 klauw	 sterfte	 overig	 te	lage	productie
11 50 31 41 19 17 3 10 11
11 56 27 29 31 16 4 23 2
11 67 25 20 37 7 6 20 13
22   28 20 18 – 14 20
33   23 (16 à 36) 15 (5 à 16) 4 à 10 4 à 21 14 à 354 12 à 16
    
 
1  Van der Kolk en Van Laarhoven, 2005: onderzoek in NL.
2  Mulder, 1999: onderzoek in NL.
3  Smith et al. 2000: onderzoek in de VS.
4  verkoop als melkkoe, andere ziektes en overige.
Redenen van afvoer van melkkoeien ingedeeld naar productieve leeftijd.
dr. Jules Gosselink,  
dr. Bram Bos,  
ir. Sjoerd Bokma en  
prof. dr. ir. Peter Groot Koerkamp 
(ASG – Animal Sciences Group van Wageningen Universiteit 
& Researchcentrum, Lelystad)
	D
e levensduur van de Nederlandse 
melkkoe wordt al decennia 
bepaald door de gedwongen 
afvoer vanwege diergezondheids-
redenen. En die afvoer lijkt eer-
der toe dan af te nemen (zie tabel 1). In dit artikel 
gaan we op zoek naar redenen die het percentage 
gedwongen afvoer van melkkoeien structureel 
hoog houden. Wij willen doorbraken vinden die 
leiden tot een strategie die oude, gezonde koeien 
kansen biedt voor de melkveehouderij. 
Koeien	sterven	jong
Sinds de tweede wereldoorlog worden koeien in 
houderijsystemen gemiddeld 3,2 tot 3,5 lactaties 
gemolken en dan afgevoerd (NRS, 2006 en 
2007). Dat terwijl de melkproductie met de jaren 
stijgt en een piek bereikt rond de zesde à zevende 
lactatie. In de jaren daarna blijft de productie op 
een hoog peil.
Verschillende wetenschappelijke studies laten 
zien dat 50 tot 70 procent van de koeien rond 
het vierde of vijfde levensjaar gedwongen wordt 
afgevoerd. De drie belangrijkste redenen zijn:  
verminderde vruchtbaarheid, klauwproblemen 
en problemen met de uier(gezondheid). Het zijn 
drie wijdverbreide problemen in de melkvee-
houderij. 55 tot 80 procent van de Nederlandse 
melkkoeien heeft één of meer klauwaandoeningen 
en circa 25 procent van alle koeien kampt jaar-
lijks met (sub-)klinische mastitis. 
In tabel 1 zijn de cijfers van gedwongen en vrij-
willige afvoer op een rij gezet: 10 tot 20 procent 
van de koeien wordt vrijwillig afgevoerd en de 
rest gedwongen.  
Oudere	koeien	voor	een	
duurzame	houderij
De gemiddelde Nederlandse melkkoe leeft 5 à 6 jaar en dat is nog niet de helft van de 14 jaar die zij kan 
bereiken. Zelfs op oudere leeftijd is de productie van koeien hoog, dus ‘ouderdom’  mag geen reden zijn 
van afvoer. Een oudere veestapel is economisch zelfs gunstig. Wat moet er gebeuren om de leeftijd van  
de melkkoe omhoog te krijgen?
Tabel	1	
V-focus  augustus  2008 31
R U N D V E E
a
c
h
te
rg
ro
n
d
Redenen beperkte levensduur
Structurele eigenschappen van de sector staan een 
hogere leeftijd in de weg. Het gaat dan om:
1.  Productiestijging per generatie. Nieuwe gene­
raties zijn steeds productiever. De verwach­
ting dat een nieuwe koe meer produceert dan 
een koe van de vorige generatie, zal snelle 
vervanging stimuleren. Maar puur afgaand 
op de productie, heeft dat weinig zin. De 
genetische verbetering maakt namelijk maar 
40 procent (40 kg) uit van de totale produc­
tiestijging per generatie. Dat weegt niet op 
tegen de kilo’s melk die een oudere koe meer 
produceert: 8.158 en 9.272 kg melk gemid­
deld per jaar voor een vaars en een 2e kalfs­
koe, ver sus 9.600 kg melk en meer voor een 
3e kalfskoe en oudere koe (NRS, 2006).
2.  Hoge productie, gezondheid en manage­
ment. Op zich kunnen koeien een productie 
van 10.000 kg per jaar prima aan, maar dan 
moeten de omstandigheden wel in orde zijn. 
Als het management van een bedrijf niet op 
topniveau is, hebben hoge producties een 
negatieve invloed op de vruchtbaarheid en 
gezondheid van koeien. 
3.  De ligboxenstal. Ongeveer 90 procent van  
het Nederlandse melkvee wordt gehuisvest  
in (varianten van) een ligboxenstal. Klauw­
problemen (55 tot 80 procent), mastitis (25 
procent), en de moeite om koeien tochtig te 
zien, kunnen voor een deel op het conto  
worden geschreven van deze stal. De oorzaak 
ligt in de beperkte ruimte en slechte vloeren. 
4.  De herfstkalverstrategie. De zuivelcoöperaties 
bieden een premie op wintermelk omdat in 
die periode normaliter het aanbod aan melk 
daalt. De herfstkalverstrategie stimuleert  
dat koeien in de herfst en winter maximaal 
produceren. Dit betekent dat koeien in de 
voor hun uiergezondheid ongunstige warme 
zomerperiode moeten afkalven en dat koeien 
drachtig moeten worden in de ongunstige 
donkere periode van de herfst en winter. 
Winnen met oude koeien
Maakt het een betekenisvol verschil – voor de 
kosten en de opbrengsten, voor de koe, voor het 
milieu – als koeien ouder worden? Wij denken 
van wel. De voordelen zijn: lagere vervangings­
kosten, meer inkomen door een groter aandeel 
volwassen koeien, meer bedrijfsmiddelen zijn 
beschikbaar voor melkkoeien in plaats van  
jongvee, meer ruimte om koeien te vervangen 
op economische basis, voordelen van een  
gezondere veestapel.
De economisch optimale leeftijd van koeien  
met een gemiddelde melkproductie en zonder 
ziektes ligt volgens berekening tussen de 10 en 
14 lactaties. Dus ver boven de drie lactaties van 
nu. Het voordeel ligt met name in de hogere 
productie van oudere koeien en de substantieel 
kleinere behoefte aan opfok van jongvee. Elk  
kalf dat niet tot koe hoeft te worden opgefokt 
bespaart circa 1.000 euro, veel arbeid en men 
kan het kalf verkopen. Het voordeel loopt op  
tot ruim 1,65 euro per 100 kg melk, als het  
vervangingspercentage terug wordt gebracht  
van 35 naar 25 procent en de afkalfleeftijd van  
27 naar 24 maanden. Daarnaast betekent min­
der jongvee minder uitstoot van ammoniak en 
broeikasgassen, minder gebruik van krachtvoer 
en minder overschotten op de mineralenbalans. 
Hoe bereiken we dit? 
Vier structurele eigenschappen van de melkvee­
houderij zitten een toekomststrategie met 
‘gezonde oude koeien’ dus in de weg. Zonder 
een aantal wezenlijke veranderingen is het 
onwaarschijnlijk dat de levensduur van melkvee 
flink toeneemt. Natuurlijk: een betere huis­
vesting helpt al een stuk. Maar ook in de afkalf­
strategie en in de verhouding tussen productie­
niveau per koe en management van de 
melkveehouder zouden andere keuzes gemaakt 
moeten worden. Het mooie van het verhogen 
van de levensduur en de vrijwillige afvoer is dat 
het zichzelf op meerdere fronten belooft terug te 
betalen. Hiervoor is het wel nodig om de struc­
turele redenen van gedwongen afvoer onder de 
loep te nemen.
K o E i E N  m E t 
p o W E R
Leeftijd kan geen reden zijn 
om koeien af te voeren. Koeien 
kunnen vele jaren lang op 
topniveau presteren, als zij 
daarvoor de kans krijgen.  
Een oudere melkveestapel is 
ook economisch interessant.
Illustratie: ASG


Search4Dev

Oudere koeien voor een duurzame houderij

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

International Migration, Integration and Social Cohesion online publications

International Migration, Integration and Social Cohesion online publications

NARCIS

Name not available

Wageningen Yield

International Migration, Integration and Social Cohesion online publications

Search4Dev

NARCIS