Onderzoek naar de mogelijkheid om ammoniakemissie te verminderen door gedeeltelijk zelfregulering toe te passen. Ook werd gekeken naar de wijze waarop dit dan het beste kon gebeuren. Het blijkt dat zelfregulering het beste te realiseren is via bedrijfsplanne

Ham, A., van den

Dutch

Wageningen Yield 

Informatieblad Mineralen en Milieukwaliteit
Kan de ammoniakemissie worden verminderd door, gedeeltelijk, zelfregulering 
toe te passen? In een onderzoek van LEI-Wageningen UR zijn melkveehouders 
aangesproken op hun bedrijfsdoelen, hun ambities, drijfveren en sterke punten. 
Het melkureumgehalte is als indicator gekozen. Deze indicator is zowel vanuit 
oogpunt van milieu als bedrijfsmanagement interessant. Uit door melkveehouders 
zelf gemaakte en uit-gevoerde bedrijfsplannen die zowel vooraf als na een jaar zijn 
geëvalueerd, bleek dat robuuste plannen en goede resultaten mogelijk zijn om, via 
bedrijfsdoelen, een deel van de melkveehouders te motiveren de ammoniakemissie 
te verminderen.
Melkveehouders vanuit de eigen drijfveren motiveren
‘Vermindering van de ammoniakemissie is niet mijn drijfveer, wel dat het melkvee 
gezond is en goed presteert’ zo verwoordde een van de deelnemers zijn motiva-
tie. Melkveehouders aanspreken op het milieubelang alléén, werkt blijkbaar niet. 
Daarom is er voor gekozen om melkveehouders, ieder voor het eigen bedrijf maar 
wel met en van elkaar lerend, een bedrijfsplan te laten maken en daarbij zelf maat-
regelen door te laten rekenen. Een goede eiwitbenutting leidt tot lagere 
melkureumgehalten, te laag kan gevolgen hebben voor de melkproductie, te hoog 
kan de diergezondheid benadelen. De deelnemers werd gevraagd in hun bedrijfs-
plan een laag melkureumgehalte te kiezen maar wel zo dat ze naar verwachting 
toch goede resultaten kunnen halen. Ook werd gevraagd aan te geven hoe de 
melkveehouder dat lagere melkureumgehalte wilde realiseren. 
Gedurende een jaar werden de melkureumgehalten verzameld en uitgewisseld 
alsmede de ervaringen die de melkveehouders hadden opgedaan. LEI Wageningen 
UR voerde intussen een ex ante evaluatie uit op de door de melkveehouders 
gekozen bedrijfsplannen op robuustheid en resultaat. In het rapport ‘Ammoniak-
emissie via zelfregulering; melkureumgehalte als case’ is dit onderzoek 
beschreven.
Melkveehouders zijn via bedrijfsdoelen te 
motiveren tot milieubewust handelen
Voor meer informatie:  
Aart van den Ham  
LEI-Wageningen UR  
Tel.: 0317 - 484678    
e-mail: aart.vandenham@wur.nl 
 
BO-05-infoblad-33, Cluster BO-05 Mineralen en Milieukwaliteit, Gefinancierd door ministerie LNV, http://www.kennisonline.wur.nl/BO/BO-05, augustus 2009
Duidelijk gesteld doel en zelf de ‘lead’ nemen zijn 
belangrijk
Bij de evaluatie van deze aanpak bleek dat melkveehouders 
die zich vooraf een duidelijk ureumdoel hadden gesteld een 
aanzienlijke verlaging van het melkureumgehalte realiseerden. 
Melkveehouders die deze motivatie voor een groot deel misten 
of bij wie het aan de noodzakelijke kennis ontbrak om voor de 
eigen situatie voldoende mogelijkheden te creëren, waren minder 
succesvol. Er was op dat punt geen verschil tussen veen, klei 
of zand, wel is het aantal mogelijkheden op veen beperkter 
en anders. Opvallend was dat bij de melkveehouders die een 
aanzienlijke verlaging van het melkureumgehalte realiseerden het 
‘verlagen van de ammoniak-emissie’ nooit het motiverende doel 
was, wel de mening dat een lager melkureumgehalte ‘goed was 
voor het melkvee’. Melkveehouders hebben door deze aanpak 
het gevoel dat ze de regie over hun bedrijfsvoering en bedrijfs-
resultaten houden en zijn daardoor gemotiveerder om naar 
mogelijkheden te zoeken. De overheid heeft het voordeel dat ze 
de milieukar niet alleen hoeft te trekken maar ook de motivatie 
van de veehouders kan benutten.
Tweesporenbeleid
Dit project is een vervolg op een onderzoek naar de mogelijk-
heden van een tweesporenbeleid zoals dat is omschreven in het 
rapport ‘Reductie van de ammoniakemissie, opties en condities 
voor zelfregulering’. Daarin wordt gesproken over het hiërar-
chisch sturingsmodel en het governance sturingsmodel. Bij 
het hiërarchisch sturingsmodel schrijft de overheid niet alleen 
de milieudoelen voor (doelvoorschriften) maar ook de maat-
regelen (middelvoorschriften). Dit werkt goed bij een eenduidige, 
gemakkelijk stuurbare doelgroep die volledig vertrouwt op door 
derden gegenereerde kennis. De huidige situatie is echter niet zo 
eenduidig. Bij een deel van de doelgroep kan de overheid 
gebruik maken van de trekkracht en motivatie van die doelgroep 
via gedeeltelijke zelfsturing (het ‘governance’ model). Werken 
via het ‘governance’ model betekent dat veehouders zelf zoeken 
naar maatregelen die, via indicatoren, aantonen dat de milieu-
doelen (doelvoorschriften) van de overheid inderdaad worden 
gerealiseerd. Ziet een veehouder hiervoor geen mogelijkheden, 
dan kan hij/zij, via het hiërarchisch sturingsmodel, met door de 
overheid voorgeschreven maatregelen (middelvoorschriften) 
werken. Zo is sprake van een tweesporenbeleid dat 
kansen biedt voor realisatie van overheidsdoelen.
De uitdaging is nu om, door een gezamenlijk leerproces van 
overheid en doelgroep, bovenstaande gedachte zodanig te ver-
volmaken dat voor zowel de overheid als de doelgroep een goed 
werkbaar geheel ontstaat.
De vier stappen in het leer- en onderzoekszoekproces, toegepast voor 
de aspecten van beleidsvorming tot monitoren van de resultaten. Zowel 
de ondernemer als de beleidsmedewerker staan in het leer- en zoekpro-
ces centraal, zij vormen vanuit ieders verantwoordelijkheid het hoe, wie 
en wat in de samenwerking
 
17,00
21,00
25,00
29,00 
1 2 3 4 5 6 7 8
Deelnemersnummer per regio
Ur
eu
m
ge
ha
lte
 (m
g/
10
0 
gr
 m
el
k)
 
 
Noord
West
Zuidoost 
 
20,0 
25,0 
30,0 
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Jaar
Ur
eu
m
ge
ha
le
 (m
g/
10
0 
gr
 m
el
k)
 gemiddeld
Nederland
deeln. Koeien &
Kansen
doelst. Noord'
+ Zuid-oost
niet-doelst.
Nrd + Zuidoost
doelstellers
West
niet-doelst.
West
 
Beleids- 
medew. 
Ideeën  
genereren  
Uitwerken/ 
vervolmaken 
Simuleren / testen 
Leren (analyseren testresultaten) 
 Beleidsvorm
ing 
 Beleidsim
plem
entatie 
 Technische/m
anagem
entoplossingen 
 M
onitoring 
………
…
…
………..… 
Onder-
nemer 
Gemiddelde ureumgehalten in melkmonsters voor Nederland gemiddeld, 
voor de deelnemers aan het project Koeien & Kansen en voor de deel-
nemers aan ‘De toekomst van uw bedrijf’
Gemiddeld melkureumgehalte over 2003 van de deelnemers aan het 
praktijknetwerk ‘De toekomst van uw bedrijf’


Melkveehouders zijn via bedrijfsdoelen te motiveren tot milieubewust handelen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS