In de biologische landbouw willen we naar 100% biologische mest. In een ideale situatie zijn de mineralenkringlopen gesloten en wordt voorkomen dat ongewenste stoffen op biologische bedrijven terecht komen. De ‘Werkgroep 100% biologische meststoffen’ heeft een praktisch voorstel gemaakt voor de toekomst. In dit Biokennisbericht wordt dit voorstel voorgelegd

Berg, C., ter

Prins, U.

Dutch

Wageningen Yield 

bioKennis 
bericht  januari 2009
#1 Bodemvruchtbaarheid
bioKennis bericht is een uitgave van Wageningen UR en het Louis Bolk Instituut
De biologische sector werkt toe naar het 
100% gebruik van meststoffen van bio-
logische herkomst. Hiervoor zijn verschil-
lende redenen:
•  Werken volgens biologische principes 
en uitgangspunten, het sluiten van 
kringlopen;
•  Biologische mest benutten binnen de 
sector;
•  Voorkomen van insleep van ongewenste 
stoffen en genetisch gemanipuleerd 
materiaal;
•  Voldoen aan de wensen en verwachtingen 
van de consument.
In 2007 is een eerste stap gezet. Op basis 
van uitgangspunten en stellingen is toen 
een discussie gevoerd met sectorvertegen-
woordigers. Dit heeft geresulteerd in een 
advies van de Vakgroep Biologische Land-
bouw LTO/Biologica aan het Overleg 
Biologische Regelgeving (OBR), waarin het 
gebruik van minimaal 45 kg N/ha/jaar uit 
biologische mest per 1-1-2008 verplicht
is gesteld.
Om verder te gaan is in alle sectoren draag-
vlak nodig. Dit vraagt om nauwe onderlinge 
samenwerking. In opdracht van de lande-
lijke Vakgroep Biologische Landbouw is een 
“Werkgroep 100% biologische meststoffen” 
aan de slag gegaan met plannen om te 
komen tot 100% gebruik van biologische 
meststoffen.
De werkgroep, bestaande uit vertegen-
woordigers van de biologische sector, 
heeft  gewerkt aan een goed gedragen 
voorstel, waarin zo veel mogelijk de knel-
punten uit de praktijk zijn meegenomen. 
Omdat het alle sectoren raakt zijn deze 
allemaal betrokken bij de voorbereiding
van het voorstel. Dit voorstel is de basis 
voor de discussie met biologische boeren 
en tuinders.
Nieuwe bemestingsnormen voor de biologische landbouw
Naar 100% biologische meststoffen en grondgebonden veehouderij
In de biologische landbouw willen we naar 100% biologische mest. In een ideale situatie zijn de mineralen- 
kringlopen gesloten en wordt voorkomen dat ongewenste stoffen op biologische bedrijven terecht komen. 
De ‘Werkgroep 100% biologische meststoffen’ heeft een praktisch voorstel gemaakt voor de toekomst. In dit 
Biokennisbericht wordt dit voorstel aan u voorgelegd. De komende maanden heeft u gelegenheid om uw mening 
hierover te geven. Uiteindelijk doel: nieuwe bemestingsnormen waar de gehele sector zich in kan vinden.
bioKennis 
bericht  januari 2009 
Werkgroep 100% biologische meststoffen
Achtergrond
De uitgangspunten van de EU-verordening Biologische Landbouw vormen het kader 
waarbinnen de werkgroep de discussie heeft gevoerd. Deze uitgangspunten zijn:
• Een gezonde vruchtwisseling en voldoende groenbemesters en vlinderbloemigen;
• De bodemvruchtbaarheid onderhouden met biologische meststoffen en compost;
• Aanvulling van gangbare meststoffen uit bijlage 1B alleen bij uitzondering;
• Grondgebonden veehouderij.
Aanpak
Deelnemers aan de Werkgroep 100% biologische meststoffen
Chris Bomers Melkveehouderij Fons Verbeek  Glastuinbouw
Joost van Strien Akkerbouw Sjors Willems Vakgroep LTO-Biologica
Dian Schrauwen Akkerbouw Udo Prins Louis Bolk Instituut
Jaap van Deelen Pluimveehouderij Coen ter Berg Louis Bolk Instituut
Joost van Alphen Varkenshouderij
Het voorstel biologische 
bemestingsnormen vanaf 2010
Hieronder treft u het voorstel en de toe-
lichting hierop zoals die door de werkgroep 
is ontwikkeld. De komende maanden is er 
gelegenheid om in bijeenkomsten de voor-
stellen te bespreken.
1. Indeling meststoffen
Er komt een nieuwe indeling van A-, B- en 
C–meststoffen. Deze heeft betrekking op 
dierlijke mest en alle overige organische 
meststoffen.
A-meststoffen: Dit zijn meststoffen die bij 
voorkeur moeten worden gebruikt in de 
biologische landbouw:
• Biologische dierlijke mest;
•  Overige organische meststoffen (zoals 
compost) van biologische herkomst. 
B-meststoffen: Dit zijn meststoffen die 
toegestaan worden in de biologische 
landbouw als aanvulling op de A-mest-
stoffen en waarvoor onvoldoende 
biologisch alternatief is:
• Gangbare dierlijke mest;
• Gangbare vinasse kali;
• Gangbare diermelen (bloedmeel etc.);
•  Gangbare plantmelen (ricinusschroot, 
sojaschroot etc.);
• Compostsoorten.
Zie verder bijlage 1 b EU verordening
C-meststoffen: Dit zijn meststoffen waar-
voor voldoende biologische alternatieven 
aanwezig zijn.
2.  Prioritering gebruik meststoffen
Het uitgangspunt is dat het onderhoud van 
bodemvruchtbaarheid vooral plaats vindt 
door een goede vruchtwisseling en met 
behulp van vlinderbloemigen en A-mest-
stoffen. Het gebruik van B-meststoffen 
wordt beperkt. Het gebruik van C-mest-
stoffen (zoals gangbare pluimveemest en 
varkensmest) wordt verboden.
Er wordt een minimum gesteld aan het 
gebruik van A-meststoffen. Dit minimum 
wordt gesteld als percentage stikstof 
afkomstig uit A-meststoffen ten opzichte 
van het totaal aan stikstof dat op het bedrijf 
voor bemesting wordt gebruikt. Voor alle 
duidelijkheid: Dit betreft alle meststoffen, 
de dierlijke mest en alle aanvullende 
meststoffen die op het bedrijf gebruikt 
worden. Het vereiste minimumpercentage 
wordt elk jaar hoger, tot we in 2020 tegen 
de 100% zitten.
Voor de berekening van het minimum-
percentage zie figuur 1.
Werkgroep
100% biologische
meststoffen
Bijeenkomsten
biologische boeren
Kennis- en
juridische vragen
LBI, LEI en LNV/SKAL
Landelijke
vertegenwoordigings
bijeenkomst
Landelijke
vakgroep biologische
landbouw
Eerste voorstel
Aandachtspunten
en verbeteringen
Aangescherpt,
gedragen voorstelMaart 2009 Juni 2009
Maart 2008
kg N uit A-meststoffen gebruikt op het bedrijf
kg N uit A- en B-meststoffen gebruikt op het bedrijf   x 100%
Figuur 1. Berekening van het minimumpercentage A-meststoffen
% A-meststoffen =
bioKennis 
bericht  januari 2009 #1 Bodemvruchtbaarheid
3.  Grondgebonden veehouderij: 
biologische mest op biologische grond
Biologische veehouderijbedrijven die een 
mestoverschot hebben dienen deze mest 
op biologische grond af te zetten. De ge-
faseerde toename van deze verplichting 
houdt in dat in 2010 in totaal 75% van de 
productie op biologische grond afgezet 
moet worden. Vanaf 2012 is dat 100%.
De veehouder toont aan op welk biologisch 
bedrijf zijn mest gebruikt wordt en de akker-
bouwer of tuinder toont aan van welk biolo-
gisch veehouderijbedrijf zijn mest komt.
Figuur 2. Tijdschema voor de gefaseerde 
invoering van een minimumpercentage
aan A-meststoffen en biologische mest op 
biologische grond
Jaar Minimum % Minimum %
 A-mest- biomest op
 stoffen biogrond
2008 (25%)* 
2010 50% 75%
2012 60% 100%
2014 70% 100%
2016 80% 100%
2018 90% 100%
2020 90/100% 100%
Expertgroep
Periodiek (jaarlijks of elke twee jaar) bepaalt 
een expertgroep, aan de hand van een 
inventarisatie van de markt en raadpleging 
van de achterban, of er wijzigingen nodig 
zijn in de indeling van meststoffen in cate-
gorie A, B en C. Tevens volgt de expert-
groep de haalbaarheid van de tweejaarlijkse 
stijging van het percentage A-meststoffen. 
De Vakgroep stelt deze expertgroep samen 
uit deskundigen van de verschillende sec-
toren in de biologische landbouw.
Toelichting op het voorstel
Hulpmeststoffen
Wanneer bij het aanscherpen van de 
mestregels geen aandacht wordt besteed 
aan hulpmeststoffen dan kunnen deze een 
belangrijke vervanging gaan vormen voor 
het gebruik van (biologische) dierlijke mest 
en andere biologische meststoffen. Daarom 
is gekozen voor een percentage A-mest-
stoffen van het totale stikstofgebruik.
Voorbeeld:
Een akkerbouwer gebruikt gemiddeld op 
iedere hectare dierlijk mest + hulpmest-
stoffen = 140 kg N.
In 2010 is 50% A meststoffen verplicht.
70 kg N moet dan gemiddeld per hectare 
bestaan uit A meststoffen en 70 kg N
mag bestaan uit B meststoffen.
 
Alleen de gebruikte 
meststoffen tellen
Zowel voor de veehouderij als voor de 
akker- en tuinbouw is deze regel hetzelfde. 
Voor de akkerbouwer of tuinder gaat het 
om de aangevoerde meststoffen en voor 
de veehouder om de zelf geproduceerde 
meststoffen. De veehouder kan een deel 
(het % B meststoffen) van zijn biologische 
mest verkopen en daarvoor in de plaats 
een gangbare mestsoort uit de 1B lijst 
aankopen. Dit moet een andere mestsoort 
zijn dan de mestsoort die hij zelf verkoopt.
Controle
Op basis van de verplichte registratie van 
de aankoop en gebruik van alle meststoffen 
zal Skal controleren op:
•  Het totale gebruik aan stikstof van alle 
meststoffen;
• Het percentage A meststoffen;
•  De herkomst van de meststoffen 
(verplicht Skalnr. van leverancier).
Waarom een 
percentageregeling?
Om meerdere redenen is gekozen voor
een percentageregeling in plaats van een 
kilo-regeling zoals die nu bestaat. Een per-
centageregeling werkt stimulerend voor
het gebruik van biologische meststoffen 
(oftewel A-meststoffen), en remt het ge-
bruik van B-meststoffen. Dit doet een kilo-
regeling niet. Het instellen van een apart 
maximum aan meststoffengebruik wordt op 
deze wijze overbodig. Wel dient een vast 
percentage A-meststoffen zijn. 
 
Stikstof versus fosfaat
Vanuit de studiegroep BD-Eko is de wens 
naar voren gekomen om de berekening
van het minimum percentage verplichte 
biologische meststoffen niet te berekenen 
op basis van stikstof maar op basis van 
fosfaat. Als belangrijkste argument werd 
daarbij aangevoerd dat met name bij 
pluimveemest het gehalte aan stikstof erg 
onvoorspelbaar is terwijl het gehalte aan 
fosfaat veel stabieler is. Dit maakt het 
plannen van de aan te voeren hoeveelheid 
mest erg lastig.
zbioKennis 
bericht  januari 2009 #1 Bodemvruchtbaarheid
Meer informatie
Sjef Staps, Louis Bolk Instituut
t 0343 523 860
e s.staps@louisbolk.nl
i  www.biokennis.nl
Sjors Willems, secretaris Vakgroep Biologische 
Landbouw LTO/Biologica
t 030 233 99 70
e willems@biologica.nl
i  www.biologica.nl/boerentuinder
Lopend onderzoek
- Paraplu 100% biologische mest
- Minder en anders bemesten
-  Organische stof voor duurzame 
bodemvruchtbaarheid / LevensCyclusAnalyse 
van compost en vaste mest
- Kippenmest en kringloop
-  Retourstromen van nutriënten naar de 
biologische landbouw
- Hulpmeststoffen
- Grondgebondenheid veehouderij 
- 100% biologische input – mestbenutting
Financiering en uitvoering
In Nederland vindt het meeste onderzoek
voor biologische landbouw en voeding plaats 
in grote, voornamelijk door het ministerie van 
LNV gefinancierde onderzoekprogramma’s. 
Aansturing hiervan gebeurt door Bioconnect,
het kennisnetwerk voor de Biologische 
Landbouw en Voeding in Nederland
(www.bioconnect.nl). Hoofduitvoerders van
het onderzoek zijn Wageningen UR en het
Louis Bolk Instituut. De resultaten vindt u op 
www.biokennis.nl. Vragen en/of opmerkingen 
over het onderzoek voor biologische land- 
bouw en voeding kunt u mailen aan:
info@biokennis.nl.
Colofon
- samenstelling en eindredactie
Wageningen UR
- tekst
Coen ter Berg en Udo Prins, Louis Bolk Instituut
- fotografie
Sjef Staps
- vormgeving
Wageningen UR, Communication Services
- druk
Drukkerij Modern, Bennekom
- redactieadres
Wageningen UR, Herman van Keulen
Postbus 409, 6700 AK Wageningen
t 0317 486 370
e h.vankeulen@wur.nl
Ondanks dit argument is toch gekozen voor 
het rekenen in N in plaats van P. De Werk-
groep had hiervoor de volgende redenen:
•  In de Europese wetgeving voor biologi-
sche landbouw wordt geen enkele ver-
melding van fosfaat gemaakt wanneer 
het gaat om het gebruik van meststoffen. 
Er zijn dus geen juridische aanknopings-
punten voor het rekenen in fosfaat.
•  Het gebruik van fosfaat wordt al beperkt 
door de landelijke wetgeving. Die is nu 
nog 85 kg P2O5/ha voor akkerbouw, 
maar zal over de jaren terug gebracht 
worden naar 65 kg P2O5/ha.
•  De regelgeving heeft mede als doel om 
excessief gebruik van hulpmeststoffen 
te voorkomen. Een belangrijk aandeel 
van deze hulpmeststoffen bevatten 
voornamelijk stikstof en weinig tot geen 
fosfaat.
 
Stijging grondgebonden 
veehouderij met toename 
biologische meststoffen
De mogelijkheden die biologische vee-
houderijbedrijven hebben om hun mest af
te kunnen zetten, hangen direct samen met 
de verplichting in de biologische open teelt 
om biologische meststoffen te gebruiken. 
Sectorvertegenwoordigers van de dierlijke 
sectoren hebben aangegeven dat 100% 
grondgebondenheid met name in de pluim-
veesector pas waargemaakt kan worden bij 
een verplichting van 60% biologische mest-
stoffen in de open teelt.
Dierlijke mest van biologische 
veehouder naar biologische 
teler
De veehouder toont aan bij welk biolo- 
gisch bedrijf zijn mest is afgezet. En de 
ontvangende akkerbouwer of tuinder laat 
zien van welk biologisch veehouderijbedrijf 
zijn mest afkomstig is. Omdat Skal geen 
mesthandel controleert, zal de biologische 
mestafzet en aankoop hoofdzakelijk tussen 
veehouders en akkerbouwers plaatsvinden. 
Op de afzetbon zal naast de naam van de 
leverancier ook het Skal registratienummer 
of buitenlandse registratienummer vermeld 
moeten worden.  
Geen verplichting of 
mestafzetcontracten
Volgens de werkgroep kunnen één op één 
contacten en vaste afspraken vooraf niet 
worden verplicht; wel kunnen ze sterk 
bevorderd worden. Na het aanscherpen
van de wetgeving wordt het voor de akker-
bouwers belangrijker om zaken van te 
voren te regelen, omdat anders alleen nog 
de tweede keus mest voorradig is.
Wat verandert er?
•  Indeling meststoffen in A, B en C 
meststoffen;
•  Van kilo naar percentage biologische 
bemesting;
•  Toename biologische bemesting tot 
90/100% in 2020 van het totale N 
gebruik op het bedrijf;
•  Biologische mest op biologische grond. 
Veehouderij wordt vanaf 2012 100% 
grondgebonden;
•  Alleen tussen geregistreerde biologische 
bedrijven vindt mesttransport van biolo-
gische mest plaats.
Het vervolg
In januari en februari 2009 wordt dit 
voorstel op diverse sectorale bijeen-
komsten verder toegelicht en worden 
knelpunten geïnventariseerd. In maart komt 
een uitgebreide landelijke focusgroep bij 
elkaar om het voorstel bij te schaven en op- 
en aanmerkingen uit het veld te verwerken. 
In juni wordt het aangescherpte voorstel 
aan de vakgroep voorgelegd.
U kunt met uw vragen terecht op de
bijeenkomsten in januari en februari.
Data van deze bijeenkomsten vindt u op 
www.biokennis.nl. Ook de resultaten van
de bijeenkomsten zullen op deze website 
verschijnen.


Nieuwe bemestingsnormen voor de biologische landbouw : naar 100% biologische meststoffen en grondgebonden veehouderij

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available