In april 2009 werden in Californië (VS) twee kinderen ziek met wat later een nieuw type griepvirus (influenza) zou blijken te zijn. Influenzaachtige verschijnselen waren in de maand daarvoor al opvallend veel waargenomen in Mexico. Deze bleken te zijn veroorzaakt door hetzelfde type griepvirus. Al snel werd deze influenzavariant bekend onder de naam Mexicaanse grie

Loeffen, W.L.A.

Dutch

Name not available

Varkensgriep en Mexicaanse griep

Wageningen Yield 

november 2009Veehouder  Dierenarts16
Achtergrond
17Veehouder  Dierenartsnovember 2009
D e uitbraak van de nieuwe griep­variant kenmerkte zich door een snelle verspreiding en deze werd 
al snel gezien in landen over de hele wereld. 
Op 11 juni jongstleden verklaarde de 
WHO de wereldwijde influenza­epidemie 
(pandemie) dan ook officieel als een feit, 
de eerste sinds 1968. Het virus kreeg de 
officiële naam ‘pandemische (H1N1) 
2009’. 
Geschiedenis van griep bij varkens 
Om de oorsprong van deze nieuwe griep­
epidemie beter te begrijpen, is het goed  
om even terug te gaan in de tijd. Om te 
beginnen naar 1918, de tijd van de 
Spaanse griep. Tegelijk met de wereldwijde 
epidemie bij de mens werden in Noord­
Amerika ook griepachtige verschijnselen 
gezien bij varkens. Een verband tussen 
beide ziekten werd toen al wel vermoed, 
maar pas in 1930 werd het virus bij 
varkens voor het eerst geïsoleerd. Het 
bleek een H1N1­variant te zijn. Hoewel 
dat virus op dat moment al twaalf jaar 
aanpassing aan varkens achter de rug had, 
wordt het wel gezien als een afstammeling 
van de Spaanse griep. In Noord­Amerika 
bleef dit zogenoemde klassieke varkens­
griepvirus in de varkenspopulatie 
aanwezig. Pas in 1998 kwam er een geheel 
nieuw virustype (H3N2) in de Noord­
Amerikaanse varkenspopulatie terecht.  
De gelijktijdige aanwezigheid van twee 
verschillende griepvirussen bij varkens 
leidde vervolgens tot een heel palet van 
nieuwe virusvarianten die zich met meer  
of minder succes in de varkenspopulatie 
handhaafden. Griepvirussen kunnen 
namelijk onderling genetisch materiaal 
uitwisselen. Opvallend was in die tijd ook 
een toename van menselijke infecties met 
deze nieuwe varkensgriepstammen. 
De geschiedenis van influenza bij het 
varken in Europa verliep vreemd genoeg 
volstrekt anders. Het klassieke varkens­
griepvirus uit Amerika heeft hier nooit voet 
aan de grond gekregen. In Europa was het 
de Hong Kong­griep uit 1968 die zorgde 
voor het eerste influenzavirus (H3N2) dat 
zich kon handhaven in de varkenspopu­
latie. In 1979 werden varkens in West­
Europa vervolgens massaal slachtoffer  
van een H1N1­griepvirus afkomstig van 
vogels. Dit virus bleek zo succesvol dat het 
Varkensgriep en 
Mexicaanse griep
In april 2009 werden in Californië (VS) twee kinderen ziek met wat later 
een nieuw type griepvirus (influenza) zou blijken te zijn. Influenza-
achtige verschijnselen waren in de maand daarvoor al opvallend veel 
waargenomen in Mexico. Deze bleken te zijn veroorzaakt door hetzelfde 
type griepvirus. Al snel werd deze influenzavariant bekend onder de 
naam Mexicaanse griep. 
WIllIe loeffen, DIerenArtS en VIroloog bIj het CentrAAl VeterInAIr InStItuut VAn WAgenIngen ur
Varkensgriep? Zolang het virus geen grote 
veranderingen ondergaat, blijft het 
varken een heel beperkte rol spelen.
het Centraal Veterinair Instituut van 
Wageningen ur (CVI) werkt in experimenten 
bij varkens aan het evalueren van commerci-
eel verkrijgbare en experimentele vaccins 
tegen varkensgriep. De onderzoekers kijken 
of de vermenigvuldiging en uitscheiding van 
het virus bij varkens op deze manier kunnen 
worden afgeremd. Stel dat er een epidemische 
uitbraak bij varkens zou komen en deze een 
relevante rol in de humane epidemie zouden 
gaan spelen, dan zou vaccinatie een optie 
zijn om de blootstelling van mensen die in 
contact staan met de varkens te verminderen. 
Over het CVI
Zeer kleine rol 
voor varken
fo
to
: t
W
An
 W
Ie
rM
An
S
november 2009Veehouder  Dierenarts18
tot op heden nog steeds de ronde doet. In 
het midden van de jaren tachtig werd er uit 
het ‘Hong Kong’­virus en dit laatste virus 
een nieuwe variant van het H3N2­virus 
gevormd. Ook dit virus circuleert tot op 
heden in de Europese varkenspopulatie. 
Het heeft het oorspronkelijke H3N2­
griepvirus zelfs volledig doen verdwijnen. 
In het begin van de jaren negentig trad 
opnieuw een uitwisseling op van genetisch 
materiaal, met een menselijk griepvirus. 
Dit leidde tot het inmiddels wijd verspreide 
H1N2­virustype. Deze drie stammen 
blijken tot op heden behoorlijk stabiel  
in de Europese varkenspopulatie. 
Geschiedenis ‘Mexicaanse griep’
Vrij snel na de ontdekking van de nieuwe 
H1N1­griep in het voorjaar van 2009 
bleek dat het genetische materiaal van dit 
virus grote gelijkenis vertoonde met dat 
van varkensgriepvirussen. Twee van de 
genen leken op die van Europese varkens­
griepvirussen en de overige zes genen meer 
op die van Noord­Amerikaanse varkens­
griepvirussen. Deze variant was nooit 
eerder waargenomen. Dit was de reden  
dat het virus de naam ‘varkensgriep’ kreeg, 
maar let wel: het virus was nog nooit 
geïsoleerd uit een varken en werd alleen  
bij mensen aangetroffen. Toch bleken  
de zaken niet zo eenvoudig te liggen. De 
overeenkomst van het nieuwe virus met de 
bekende genen van griepvirussen bedroeg 
namelijk niet meer dan 92 tot 97 procent. 
Er moest dus een tijd lang een onafhanke­
lijke ontwikkeling van het virus hebben 
plaatsgevonden. Deze zomer bleek uit 
wetenschappelijk onderzoek dat virus­
stammen uit Zuidoost­Azië nauwer 
verwant waren met de ‘Mexicaanse griep’ 
dan alle andere bekende varkensgriep­
stammen. Het lijkt erop dat de voorouders 
van de ‘Mexicaanse griep’ ongeveer twaalf 
jaar onopgemerkt hebben gecirculeerd 
onder varkens in Azië. Pas aan het einde 
van 2008 of zelfs het begin van 2009 vond 
er een uitwisseling plaats van genetisch 
materiaal en ontstond het huidige virus  
dat vrij snel daarna, en slechts één keer,  
de sprong van varken naar mens heeft 
gemaakt. Deze variant bleek zich zo 
succesvol te kunnen verspreiden onder 
mensen, dat hij binnen de kortste keren  
de eerste wereldwijde griepepidemie sinds 
veertig jaar veroorzaakte.
De Mexicaanse griep bij het varken
Inmiddels (15 september 2009) is deze 
griepvariant ook al op meerdere varkens­
bedrijven aangetroffen, onder andere in 
Canada, Argentinië en Australië. Het virus 
werd in Singapore aangetroffen in varkens 
die vanuit Indonesië waren geïmporteerd. 
In al deze gevallen verliep de infectie bij de 
varkens als een milde griep en herstelden 
de dieren snel en volledig. Elke keer was 
het virus waarschijnlijk door contact met 
besmette mensen op de bedrijven terecht­
gekomen. In het eerste Canadese geval 
(begin mei) werden nog quarantaine­
maatregelen opgelegd. De dag voordat  
het tweede geval in Canada in het nieuws 
kwam, maakte de Canadese overheid 
bekend dat besmette varkensbedrijven  
niet meer in quarantaine zouden worden 
geplaatst. Er hoefden geen andere maat­
regelen te worden genomen dan bij een 
uitbraak van de gebruikelijke varkens­
griep. Onlangs werd bekend dat twee 
inspecteurs die monsters hadden genomen 
op het eerste besmette bedrijf, kort daarna 
ziek werden door de ‘Mexicaanse griep’. 
Dit suggereert dat het virus makkelijk  
van varken naar mens terugspringt.
Ook bij enkele proeven in het laborato­
rium bleek dat het virus bij varkens leidt 
tot een redelijk milde griep. Het verloop 
van de ziekte en de uitscheidingspatronen 
waren vergelijkbaar met die van het ‘klas­
sieke’ H1N1­griepvirus. Ook de versprei­
ding van varken op varken werd gedurende 
ten minste vier generaties aangetoond. In 
bloed, spieren en andere organen dan de 
luchtwegen werd het virus zoals verwacht 
niet aangetroffen. Dit bevestigt in ieder 
geval de veiligheid van de voedselketen  
en laat zien dat vlees en vleesproducten 
geen potentiële bron van infectie zijn voor 
de mens. 
Toekomst 
Het feit dat dit nieuwe virus maar één keer 
de sprong van varken naar mens heeft 
gemaakt, suggereert dat het destijds weinig 
voorkwam bij varkens. Dat zou erop 
duiden dat het virus bij het varken niet erg 
succesvol is. Tot nu toe lijkt er sprake te 
zijn van enkele afzonderlijke introducties 
bij varkens, afkomstig van de mens, die 
zich niet ontwikkelen tot een epidemie. 
Zolang het virus geen grote veranderingen 
ondergaat, blijft het varken dus een heel 
beperkte rol spelen in de wereldwijde 
epidemie. Relevante uitwisselingen van 
genen met andere varkensgriepstammen 
zijn niet te verwachten. Eventuele uitwis­
selingen met humane griepvirusstammen 
zullen eerder optreden bij mensen dan bij 
varkens. Maar ook hier zal er geen schok­
kend resultaat optreden. 
Een tweede mogelijkheid is dat het virus 
zich zal vestigen in de varkenspopulatie, 
waarbij de huidige virusstammen al dan 
niet worden verdrongen. Als we dan de 
vergelijking met 1918 en 1968 door­
trekken, zou het logische gevolg zijn dat  
er een afzonderlijke ontwikkeling gaat 
plaatsvinden bij de mens en bij het varken 
en dat het virus zich aan de respectievelijke 
gastheren gaat aanpassen. Zolang de 
epidemie bij de varkens niet vooruit gaat 
lopen op die bij de mens, zullen varkens 
ook in dit scenario slechts een beperkte  
rol spelen in de wereldwijde epidemie. 
Passende maatregelen bij contact met 
besmette varkens zijn echter altijd aan  
te bevelen, net als bij besmette mensen.
Mexicaanse griep is vooral een mensen-
griep. er wordt nu volop vaccin bereid.
fo
to
: e
u


Varkensgriep en Mexicaanse griep

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield