Biologisch gehouden vleesvarkens die in de winter minder eiwit in het voer krijgen, halen dezelfde technische resultaten en slachtkwaliteit als vleesvarkens met een standaard biologisch vleesvarkensvoer. Per afgeleverd varken bespaart dit € 3,50 aan voerkosten en daalt de stikstofuitscheiding met 10,4%. Dit is gebleken uit onderzoek van Wageningen UR Livestock Researc

Peet-Schwering, C.M.C., van der

Dutch

Wageningen Yield 

Varkensvlees 10
Ambitie
In 2013 behoort de biologische varkens-
vleessector tot de top qua duurzaamheid en 
produceert ze het kwalitatief hoogwaardig-
ste stukje vlees. De sector is economisch en 
ecologisch gezond en de varkens zijn vitaal. 
Een aantal speerpunten van de product-
werkgroep Varkensvlees zijn:
•  Sterke positie op de Noordwest- 
Europese thuismarkt en afzet op de  
regionale markt ontwikkelen met nadruk 
op vleeskwaliteit
• Passende kostprijs op boerderijniveau
• Gesloten kringloop
• Verbod op castratie
•  Vitale biggen en gezonde varkens in 
natuurlijke huisvesting
•  20% besparing op voer door efficiënter 
en anders voeren
 
Daarnaast ontwikkelt de productwerkgroep 
Varkensvlees voorstellen voor biologische 
regelgeving. De productwerkgroep is onder- 
deel van Bioconnect en bestaat uit vertegen-
woordigers van biologische varkenshouders, 
adviseurs, toeleveranciers, verwerkers en 
maatschappelijke organisaties.
Lopend onderzoek
• Vitaliteit biggen
• Mengkuilen voor drachtige zeugen
•  Fokkerij biologische opfokzeugen 
(afronding)
• Natuurlijk gezond
• Echt Overijssel!
•  Inzicht in kosten op bedrijfsniveau
•  Voeding en slacht- en vleeskwaliteit
•  Verteringsonderzoek biogrondstoffen 
•  Onderscheidende huisvesting
• Aanpak stof in de stal
•  Aanpak overlast van vliegen
• Ontwerp van een modelbedrijf
•  Uitval biggen: opfokomstandigheden 
zeug en uitloop tijdens zoogtijd
november 2009
Minder eiwit in biologisch
vleesvarkensvoer ’s winters
verlaagt voerkosten
Biologisch gehouden vleesvarkens die in de winter minder eiwit in het voer krijgen, 
halen dezelfde technische resultaten en slachtkwaliteit als vleesvarkens met een 
standaard biologisch vleesvarkensvoer. Per afgeleverd varken bespaart dit € 3,50 aan 
voerkosten en daalt de stikstofuitscheiding met 10,4%. Dit is gebleken uit onderzoek 
van Wageningen UR Livestock Research.
Varkenshouders voeren hun biologisch gehouden vleesvarkens vaak onbeperkt en huis-
vesten ze in natuurlijk geventileerde stallen. In deze stallen kan de ruimtetemperatuur
in de winter dalen tot ruim beneden de 10°C. Bij dergelijke temperaturen hebben de 
dieren meer voer nodig, en dan vooral meer energie om de lichaamstemperatuur op
peil te houden. Algemeen wordt aangenomen dat de onderste kritieke temperatuur bij 
vleesvarkens vanaf circa 65 kg rond de 16 à 17°C ligt. Bij lagere temperaturen gaan
de varkens meer voer opnemen. In de winter kan de voeropname bij biologische vlees-
varkens, vooral in het tweede deel van het vleesvarkentraject, wel 0,5 kg voer per dag 
hoger liggen dan in de zomer. Uit onderzoek op Varkensproefbedrijf Raalte is gebleken 
dat vleesvarkens afkomstig van een York eindbeer vanaf 70 kg tot afleveren 3,25 kg 
voer per dag opnemen in de wintermaanden en 2,75 kg voer per dag in de zomer-
maanden. Ze krijgen door de hogere voeropname niet alleen meer energie binnen, maar 
ook veel meer eiwit en aminozuren. De extra voeropname gebruiken ze vooral voor het 
op peil houden van hun lichaamstemperatuur en in mindere mate voor eiwitaanzet.
Een overmaat aan eiwit verhoogt de stikstofuitscheiding en de voerkosten. Als vlees-
varkens in de winter een voer zouden krijgen met minder eiwit en aminozuren zonder 
verlies van groeiprestaties, dan verlaagt dat de voerkosten en stikstofuitscheiding per 
afgeleverd vleesvarken. Dit is onderzocht op Varkensproefbedrijf Raalte bij onbeperkt
gevoerde biologisch gehouden vleesvarkens.
bioKennisbericht
Proefopzet
Alle vleesvarkens kregen vanaf opleg tot 
circa 58 kg lichaamsgewicht een commer-
cieel biologisch startvoer verstrekt. Daarna 
werd aan de controlegroep een standaard 
biologisch vleesvarkensvoer (EW = 1,05; 
ruw eiwit = 183 g/kg; darmverteerbaar 
lysine = 7,3 g/kg) gevoerd. Dit voer is tot 
afleveren onbeperkt verstrekt. De proef-
groep werd overgeschakeld van start- 
voer op een mengsel van het standaard 
biologisch vleesvarkensvoer en een
vleesvarkensvoer met verlaagde eiwit-
en aminozuurgehalten (EW = 1,05;
ruw eiwit = 157 g/kg; darmverteerbaar 
lysine = 6,3 g/kg). Deze varkens mochten 
een hoeveelheid darmverteerbaar lysine 
opnemen die gelijk was aan de opname
in de zomer. Wekelijks werd de mengver-
houding tussen het standaard biologisch 
vleesvarkensvoer en het voer met ver-
laagde eiwit- en aminozuurgehalten op 
hokniveau bepaald. Dit gebeurde op basis 
Controlegroep Proefgroep
Aantal dieren opgelegd  196  196
Opleggewicht (kg)  28,6  28,6
Levend eindgewicht (kg)  122,5  122,2
Aantal dagen  109,4  108,7
Groei (g/d)  857  859
Voeropname (kg/d)  2,53  2,53
Voederconversie  2,95  2,94
Tabel 1. Technische resultaten van vleesvarkens met een standaard biologisch vleesvarkensvoer (controlegroep) 
of een mengsel van het standaard biologisch vleesvarkensvoer en een eiwitarm vleesvarkensvoer (proefgroep)
van de hoeveelheid darmverteerbaar lysine 
(in g/d) die de varkens in die week moch-
ten opnemen en de voeropname van dat 
hok in de voorafgaande week.
Geen prestatieverschillen
Het onderzoek is uitgevoerd met vleesvar-
kens afkomstig van een Tempo eindbeer 
en van een Pietrain eindbeer. Aan het
eind van het vleesvarkentraject kregen de 
Tempo vleesvarkens 6,3 g/kg darmverteer-
baar lysine (100% eiwitarm voer) en de 
Pietrain vleesvarkens 6,6 g/kg darmver-
teerbaar lysine (13% standaard voer en 
87% eiwitarm voer) verstrekt. Uit de 
onderzoeksresultaten bleken geen verschil-
len in groei, voeropname en voederconver-
sie tussen vleesvarkens met een standaard 
biologisch vleesvarkensvoer en vleesvar-
kens met een verlaagd eiwitgehalte in het 
winterrantsoen (tabel 1). Minder voereiwit 
had ook geen effect op spekdikte, classifi-
Varkensvlees
Controlegroep Proefgroep
Slachtgewicht (kg)  95,2 95,4
Vleespercentage  55,8 55,7
Spierdikte (mm)  58,3 59,4
Spekdikte (mm)  17,2 17,6
Classificatie (%):
Type AA  28,6 26,2
Type A  61,5 62,0
Type B  9,9 11,8
Tabel 2. Slachtkwaliteit van vleesvarkens met een standaard biologisch vleesvarkensvoer (controlegroep) 
of een mengsel van het standaard biologisch vleesvarkensvoer en een eiwitarm vleesvarkensvoer (proefgroep)
Controlegroep Proefgroep
Opgenomen hoeveelheid stikstof 
(kg / vleesvarken / ronde)
 8,10  7,50
Stikstofaanzet 
(kg / vleesvarken / ronde)
 2,35  2,35
Stikstofuitscheiding 
(kg / vleesvarken / ronde)
 5,75  5,15
Reductie in stikstofuitscheiding 
(vleesvarken / ronde)
–  10,4%
Tabel 3. Stikstofuitscheiding van vleesvarkens met een standaard biologisch vleesvarkensvoer (controlegroep) 
of een mengsel van het standaard biologisch vleesvarkensvoer en een eiwitarm vleesvarkensvoer (proefgroep)
Lagere stikstofuitscheiding
De vleesvarkens die minder eiwit in het 
vleesvarkensvoer kregen, namen 7,4% 
minder stikstof op dan de vleesvarkens die 
een standaard biologisch vleesvarkensvoer 
kregen (tabel 3). De stikstofuitscheiding 
daalde hierdoor met 10,4% per vlees-
varken per ronde. Als het mengsel van 
een standaard biologisch vleesvarkensvoer 
en een eiwitarm vleesvarkensvoer in twee 
van de drie ronden op jaarbasis wordt 
gevoerd, daalt de stikstofuitscheiding met 
6,9% per vleesvarken per jaar. Als gevolg 
van de lagere stikstofuitscheiding, zal ook 
de ammoniakemissie verminderen.
catie en (het gemiddelde en spreiding in) 
vleespercentage (tabel 2). De vleesvarkens 
die minder voereiwit kregen, ontwikkelden 
wel dikkere spieren dan de vleesvarkens
in de controlegroep. Het is niet duidelijk 
waarom dit zo is. Voor dikke spieren is het 
belangrijk dat vleesvarkens vooral voldoen-
de eiwit en aminozuren opnemen in het 
eerste deel van het vleesvarkentraject. In 
dit deel waren nog vrijwel geen verschillen 
in de opname aan eiwit en darmverteer-
bare aminozuren tussen de controle- en
de proefgroep.
 Het doel van Bioconnect is het verder 
ontwikkelen en versterken van de
biologische landbouwsector door het 
initiëren en uitvoeren van onderzoeks- 
projecten. In Bioconnect werken  
ondernemers (van boer tot winkelvloer) 
samen met onderwijs- en onderzoeks-
instellingen en adviesorganisaties.
Dit leidt tot een vraaggestuurde aanpak 
die uniek is in Europa.
Het Ministerie van Landbouw, Natuur en 
Voedselkwaliteit is financier van de 
onderzoeksprojecten.
Wageningen UR (University & Research 
centre) en het Louis Bolk Instituut zijn
de uitvoerders van het onderzoek. Op dit 
moment zijn dit voor de biologische land-
bouwsector ongeveer 140 onderzoeks- 
projecten.
Contact
Carola van der Peet-Schwering, 
Wageningen UR Livestock Research
telefoon: 0320 - 293 506
e-mail: carola.vanderpeet@wur.nl
Eindredactie / Vormgeving / Productie:
Communication Services Wageningen UR
e-mail: h.vankeulen@wur.nl
telefoon: 0317 486 370
Minder voerkosten
Bij de proefgroep die minder voereiwit 
kreeg, waren de voerkosten bijna € 3,50 
per afgeleverd vleesvarken lager (tabel 4). 
Het saldo per afgeleverd vleesvarken steeg 
hierdoor met ruim € 4,50. Het saldo-
verschil tussen proefgroep en controle-
groep is echter niet significant.
Praktijktoepassing
Het is interessant om onbeperkt gevoerde 
biologische vleesvarkens in de winter een 
vleesvarkensvoer te geven dat minder eiwit 
en aminozuren bevat. Uit het onderzoek 
blijkt dat ze de extra eiwit en aminozuren 
niet nodig hebben. De vleesvarkens in de 
proefgroep hebben vanaf een lichaams-
gewicht van 58 kg tot afleveren 9%
minder eiwit en darmverteerbaar lysine 
opgenomen dan de vleesvarkens uit de 
controlegroep. Het verstrekken van een 
voer met minder eiwit en aminozuren 
verlaagt de voerkosten en de stikstofuit-
scheiding per afgeleverd vleesvarken zon-
der dat dit een negatief effect heeft op de 
technische resultaten en de slachtkwali-
teit. Een varkenshouder kan een dergelijk 
vleesvarkensvoer waarschijnlijk in twee 
van de circa drie ronden op jaarbasis 
voeren.
Lees meer in rapport 266: Minder eiwit 
in biologisch vleesvarkensvoer in de 
winter (C.M.C. van der Peet-Schwering, 
G.P. Binnendijk en A.W. Jongbloed).
Controlegroep Proefgroep
Opbrengst  267,01  268,17
Aankoopkosten big  103,12  103,12
Voerkosten  114,57  111,15
Gezondheidskosten  0,05  0,06
Uitvalkosten  4,95  4,95
Overige kosten  4,46  4,46
Saldo*  39,86  44,43
Tabel 4. Financieel resultaat (in € per afgeleverd vleesvarken) van vleesvarkens met een standaard biologisch 
vleesvarkensvoer (controlegroep) of een mengsel van het standaard biologisch vleesvarkensvoer en een eiwitarm 
vleesvarkensvoer (proefgroep)
*  Saldo = opbrengst minus kosten (aankoopkosten big + voerkosten + gezondheidskosten + uitvalkosten + 
overige kosten)


Minder eiwit in biologisch vleesvarkensvoer ’s winters verlaagt voerkosten

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS

Organic Eprints