In 2008 is het project BIO-IMPULS gestart om de biologische aardappelteelt in Nederland te verbeteren. BIO-IMPULS richt zich op innovaties in de gehele aardappelketen, van veredeling, teeltoptimalisatie (gewasbescherming, teeltvervroeging, bemesting, oogst en bewaring) en de markintroductie van nieuwe rassen en producten tot voorlichting en kennisoverdrach

Brinks, H.

Lammerts Van Bueren, E.

Sukkel, W.

Tiemens-Hulscher, M.

Zeelenberg, A.

Dutch

NARCIS 

BIO-IMPULS: innovatie in de biologische aardappelketen

Organic Eprints

Wageningen Yield 

bioKennis 
bericht  juli 2009
#25 Akkerbouw &
vollegrondsgroente
bioKennis bericht is een uitgave van Wageningen UR en het Louis Bolk Instituut
Het areaal biologische aardappelen in 
Nederland loopt al een paar jaar terug.
De voornaamste oorzaak van deze 
teruggang is het vroeg optreden van of 
Phytophthora infestans. Omdat telers het 
loof daardoor vroeg moeten doodbranden, 
kan het gewas onvoldoende gebruik ma-
ken van het stikstofaanbod uit de bodem. 
Als gevolg daarvan voldoen opbrengst-
stabiliteit en kwaliteit lang niet altijd aan
de eisen van de markt.
De behoefte aan nieuwe, beter aangepaste 
rassen is groot. Ook in de teelt is er ruimte 
voor optimalisatie, zowel in het ontwikkelen 
van nieuwe kennis als in het beter toepas-
sen van al bestaande kennis. Daarnaast kan 
de presentatie van bio-aardappelen op het 
schap beter; bij nieuwe rassen bijvoorbeeld.
BIO-IMPULS geeft de biologische aardappel-
keten een economisch impuls en betrekt 
alle ketenpartners. BIO-IMPULS vertaalt 
consumentenwensen – markteisen – in 
raseigenschappen en teeltmaatregelen.
De biologische aardappelveredeling krijgt 
een nieuwe impuls met de opzet van een 
biologisch veredelingsprogramma en de 
teelt krijgt steun door nieuw onderzoek
en voorlichting. De introductie van nieuwe 
rassen in de markt krijgt speciale aandacht.
Veredeling
De biologische aardappelsector staat al 
jaren onder druk wegens het ontbreken 
van geschikte en resistente rassen tegen 
Phytophthora infestans. De biologische 
sector zoekt niet rassen met de hoogst 
haalbare opbrengst maar liever goede 
Phytophthoraresistentie, gepaard met 
optimale opbrengsten onder biologische 
teeltomstandigheden. Daarom is in 2009 
een biologisch aardappelveredelings-
programma gestart. Biologische aardappel-
telers, kwekers en onderzoekers zetten 
hun deskundigheid gezamenlijk in, geholpen 
door een goede infrastructuur.
BIO-IMPULS: Innovatie in de biologische 
aardappelketen
In 2008 is het project BIO-IMPULS gestart om de biologische aardappelteelt in Nederland te verbeteren. 
BIO-IMPULS richt zich op innovaties in de gehele aardappelketen, van veredeling, teeltoptimalisatie 
(gewasbescherming, teeltvervroeging, bemesting, oogst en bewaring) en de markintroductie van nieuwe 
rassen en producten tot voorlichting en kennisoverdracht.
Bezichtiging van een veld met wilde aardappelsoorten
bioKennis 
bericht  juli 2009 
Drie parallelle trajecten
1.  Korte termijn: het kweken van rassen en vergroten van het aantal 
boerenkwekers;
  In het kweekprogramma van BIO-IMPULS is een groep van biologische boerenkwekers 
actief bij het selectieproces. Dit in nauwe samenwerking met de onderzoekers en zes 
kweekbedrijven. Het inzetten van  het unieke Nederlandse hobbykweeksysteem vergroot 
de kans op een goede stroom van adequate rassen voor de biologische teelt omdat  
boerenkwekers de selectiecapaciteit vergroten. In 2008 en 2009 bezochten telers de 
introductiecursus ‘Biologische aardappelveredeling met en door telers’. In 2008 steeg  
het aantal biologische boerenkwekers van 2 naar 4 en in 2009 naar 7.
2.  Middellange termijn: beschikbaar ‘half materiaal’ opwerken tot geschikte 
geniteurs; 
Het kweekprogramma kruist al geïdentificeerde nieuwe resistentiebronnen in cultuur-
materiaal  dat geschikt is voor biologische landbouw. Het houdt rekening met de eigen-
schappen die de biologische landbouw nodig heeft en gebruikt andere genetische 
achtergronden voor het terugkruisen. In 2008 voerde Wageningen UR de eerste krui-
singen uit. Daaruit kregen de deelnemende boerenkwekers en kweekbedrijven 10.000 
zaden. Veredelaars in het programma zetten een even groot aantal zaailingen op het 
centrale selectieveld  en selecteren de beste er uit.
3.  Lange termijn: nieuwe resistentiebronnen uit verschillende wilde soorten 
inkruisen in cultuurmateriaal;
  Nieuwe phytophthora-resistenties komen uit andere, wilde, Solanumsoorten dan 
S. tuberosum. Dit inkruisen is zeer specialistisch werk en het duurt vele jaren voor- 
dat er voor kwekers nieuw bruikbaar materiaal is.
Gewenste raseigenschappen
De belangrijkste raseigenschap voor de 
biologische aardappel, waar dit programma 
zich op richt, is Phytophthoraresistentie. 
Voor een goede bruikbaarheid in de biolo-
gische teelt en een gegarandeerde afzet 
aan consumenten en verwerkende industrie 
zijn nog meer raskenmerken van belang 
(zie kader).
Selectiecriteria 
stikstofefficiëntie
De biologische aardappelteelt vraagt om 
rassen die met relatief weinig stikstof toch 
een goede opbrengst kunnen geven. De 
selectie van zulke stikstofefficiënte rassen 
is echter niet makkelijk. Dat is ook een van 
de redenen waarom er tot nu toe in de ver-
edeling weinig aandacht voor is geweest. 
Gewenste raskenmerken voor biologische aardappelrassen
Knol Loof
•	 	vroege	knolzetting	en	knolgroei	 •	 resistentie	tegen	phytophthora	en
 (ca 40 ton/ha in 100 dagen);  alternaria;
•	 	goede	benutting	van	stikstof	die	vrijkomt	 •	 snel	sluitend	gewas	bij	relatief	gering
 uit organische stof gering N-aanbod;  N-aanbod;
•	 	goed	wortelstelsel;	 •	 daardoor	goed	onkruidonderdukkend
•	 	vermogen	voordeel	uit	mycorrhiza’s	 	 vermogen;
	 te	halen;	 •	 virusresistentie.
•	 	weinig	vatbaar	voor	Rhizoctonia	en
 (zilver)schurf;
•	 	goede	kwaliteit:	schil,	vlees-	en
 schilkleur en smaak.
Dit onderzoeksproject test een aantal 
rassen bij lage en hoge stikstofgift op  
verschillen in stikstofrespons en andere 
morfologische en fysiologische eigen-
schappen, zoals bijvoorbeeld de snelheid 
van bodembedekking, het bladoppervlak
en het aantal vertakkingen. Zo hopen we 
eigenschappen te vinden die verband 
houden met stikstofbenutting bij laag stik-
stofaanbod. Dergelijke eigenschappen 
leiden wellicht tot specifieke selectie-
criteria. Veredelaars kunnen dan op een 
makkelijke manier indirect selecteren op 
stikstofefficiënte. Een tweede aspect in
het onderzoek is de mate van stikstof-
plasticiteit van rassen. De mineralisatie van 
stikstof in de bodem en de organische 
mest is afhankelijk van vocht en bodem-
temperatuur. Dit kan leiden tot het meer of 
minder beschikbaar zijn van stikstof voor 
de plant gedurende het seizoen. 
Biologische aardappelrassen moeten 
hiermee om kunnen gaan en zich na een 
periode van droogte met weinig minerali-
satie weer goed herstellen. Dit herstel-
vermogen noemen we stikstofplasticiteit.
#25 Akkerbouw en vollegrondsgroente
Teeltoptimalisatie
Vervroeging
Momenteel is Agria het meest gevraagde 
ras binnen de biologische aardappelteelt. 
Daarom is onderzocht hoe dit ras maximaal 
vervroegd kan worden om daarmee deels 
aan Phythophthora te ontsnappen. Voor-
kiemen is een standaardmaatregel. Aanvul-
lend daarop is onderzocht hoe groot het 
vervroegende effect is van voldoende 
beschikbare voedingsstoffen tijdens de 
periode van snelle gewasontwikkeling, van 
extra vroeg poten, van tijdelijk afdekken 
met vliesdoek en van grote poters. Met
een combinatie van deze vier maatregelen 
werd de knolopbrengst verhoogd van
28 naar 43 ton per hectare. Het meest 
effectief was een extra bemesting met 
biologische stikstof in de periode van 
gewasontwikkeling.
Kiemgedrag
Van een aantal nieuwe rassen, die interes-
sant zijn voor de biologische aardappel-
teelt, onderzochten we het kiemgedrag.
De verschillen waren groot. Sommige 
Tabel 1.
Opkomstsnelheid en knolaanleg
bij diverse aardappelrassen;
opkomst 2009, Broekemahoeve
Ras Opkomst Knolaanleg
Bintje 15//5 29//5
Solist 15//5 29//5
Novella 16//5 3//6
Marabel 16//5 5//6
Junior 17//5 1//6
Sarpo Mira 17//5 6//6
Ballerina 19//5 3//6
Bionica 20//5 4//6
Spirit 20//5 5//6
Toluca 21//5 4//6
Ditta 21//5 5//6
Agria 21//5 5//6
Charlotte 21//5 5//6
Red Fantasy 21//5 11//6
VR01-316 22//5 7//6
Biogold 24//5 3//6
rassen kiemden vlot (Solist, Premièreen 
Bintje, dat vergelijkingsras is meegenomen 
in de proef), andere traag (Red Fantasy, 
Toluca, Terra Gold, Agria). Sommige rassen 
vormden veel kiemen. Ook vertoonden 
rassen verschillen in het gemak waarmee 
de kiemen afbreken.
Snelheid van opkomst en knolaanleg
In 2009 is bij een aantal rassen de op-
komstsnelheid en de knolaanleg onder-
zocht, met Bintje (een vrij vroeg ras) als 
vergelijking (zie tabel 1).
Proef vervroeging 23 mei 2008 
Conclusie van één proefje in enkelvoud: 
ondermeer Agria, Ditta en Biogold zijn 
trage rassen in het voorjaar. Solist en 
Junior hebben meer potentie om door 
vroegheid aan Phytophthora te ont-
snappen.
Beheersing Phythophthora met lage 
doseringen koper
Tevens is gekeken of andere formu-
leringen van kopermiddelen ook effectief 
Phythophthora bestrijden. Een circa 6 maal 
zo lage koperdosering had als preventieve 
maatregel al een redelijk goed effect.
Dit onderzoek naar kopermiddelen wordt 
voortgezet.
Novella is een vlotte kiemer; hier in januari 2009, 
na 6 weken bij 18 graden donker.
zbioKennis 
bericht  juli 2009 #25 Akkerbouw en vollegrondsgroente
Meer informatie?
- contactpersonen
Aansturing BIO-IMPULS: Marian Blom,
Biologica e blom@biologica.nl
Veredeling: Edith Lammerts Van Bueren,
Louis Bolk Instituut e e.lammerts@louisbolk.nl
Stikstofefficiëntie: Marjolein Tiemens-Hulscher,
Louis Bolk Instituut e m.tiemens@louisbolk.nl
Teeltoptimalisatie: Wijnand Sukkel en Kees Bus,
PPO van Wageningen UR e wijnand.sukkel@wur.nl
Marktintroductie: Arend Zeelenberg,
Buro AZ e arend@buro-az.nl
Voorlichting: Harm Brinks,
DLV Plant e h.brinks@dlvplant.nl
i www.biokennis.nl
Lopend onderzoek
- productie gezond zaaizaad
- vigour zaaizaad
- zwarte vlekkenziekte peen
-  spectraal sortering zaden
- bodemvriendelijke oogst
- faciliteren van innovatie bij mechanisatie
- onkruidbeheersing
- minimaliseren uitspoeling
- reductie broeikasgas
- mengteelt voedergewassen
- (selectieomstandigheden) veredeling ui
- voorkomen schilziekten aardappel
- toepassing rijpadensysteem
- minimale grondbewerking
- milieuanalyse compost en digestaat
- retourstromen organische stof en nutrienten
- nieuwe groentegewassen
- resistentie tegen trips in kool
- beheersing trips bij prei
- kwaliteit biologische aardappels
- beheersen en bestrijden van Phythophthora
- veredeling op smaak en gezondheid
Financiering en uitvoering
In Nederland vindt het meeste onderzoek voor biologi-
sche landbouw en voeding plaats in grote, voornamelijk 
door het ministerie van LNV gefinancierde onderzoek-
programma’s. Aansturing hiervan gebeurt door Bio-
connect, het kennis netwerk voor de Biologische Land-
bouw en Voeding in Nederland (www.bioconnect.nl).
Hoofduitvoerders van het onderzoek zijn de instituten
van Wageningen UR en het Louis Bolk Instituut.
De resultaten vindt u op www.biokennis.nl. Mail vragen 
en/of opmer kingen over het onderzoek voor biologische 
landbouw en voeding aan: info@biokennis.nl.
Colofon
- samenstelling
Wageningen UR en Louis Bolk Instituut
- tekst
Marjolein Tiemens-Hulscher en Edith Lammerts Van 
Bueren, Louis Bolk Instituut; Wijnand Sukkel, PPO van 
Wageningen UR; Arend Zeelenberg, Buro AZ en 
Harm Brinks, DLV Plant
- eindredactie en vormgeving
Communication Services, Wageningen UR
- druk
Drukkerij Modern, Bennekom
- redactieadres
Wageningen UR, Herman van Keulen
Postbus 409, 6700 AK Wageningen
t 0317 486 370 e h.vankeulen@wur.nl
Marktintroductie van
nieuwe rassen
Op het schap vallen de biologische aard-
appelen nu vooral op door het woordje 
biologisch en het EKO keurmerk. De kwa-
liteit / prijs verhouding is ongunstig, daar-
door loopt de omzet van biologische aard-
appelen in het schap de laatste twee jaar 
terug. De omzet van biologische aardap-
pelen gaat  flink omhoog als de (schil)
kwaliteit verbetert, de prijs per kg omlaag 
gaat (door hogere opbrengsten) en de 
presentatie in het schap verbetert. Voor dat 
laatste onderwerp is nu een groot markt-
onderzoek gaande waarin mensen gevraagd 
wordt waarom ze biologische aardappelen 
kopen, of niet. Ook worden verpakkings-
concepten getest in panels en in online 
panels waarbij de consumenten uitgebreid 
reageren. Dit geeft de sector veel informa-
tie over de juiste manier van presenteren
en het verleidt meer consumenten om bio-
logische aardappelen te kopen.
Voorlichting en kennisoverdracht
Het moment van loofvernietiging bepaalt 
sterk de opbrengst en kwaliteit van de 
biologische aardappelen. Het tijdstip dat de 
aantasting door Phytophtora infestans de 
kritische waarde overschrijdt bepaalt dit 
moment van loofvernieting vrijwel altijd.
In een jaar met vroege aantasting laat de 
opbrengst en kwaliteit te wensen over. 
Onderzoek naar teeltvervroeging van 
aardappelen laat zien dat het ‘stapelen’
van een aantal maatregelen vroeger in het 
seizoen een goede opbrengst met een 
goede kwaliteit oplevert.
Telers doen te weinig om risico’s van een 
slechte opbrengst en kwaliteit maximaal uit 
te sluiten. Het lijkt er op dat veel telers zich 
onvoldoende bewust zijn van de conse-
quenties verderop in de keten en het risico 
voor de teelt als geheel. Deze mentaliteit 
moet veranderen, telers moeten de teelt 
van biologische aardappelen benaderen als 
een specialiteit. Dit betreft de gehele teelt: 
grondbewerking, rassenkeuze, bemesting, 
beheersing ziekten en plagen, oogst en 
bewaring. Hiervoor is maximale inzet van 
alle kennis en informatie nodig om risico’s 
ten aanzien van de teelt te minimaliseren. 
Dit vraagt om demonstratie van een inte-
grale aanpak in de praktijk die leidt tot een 
andere aanpak van de teelt van biologische 
aardappelen.


Name not available

BIO-IMPULS: innovatie in de biologische aardappelketen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Organic Eprints

Wageningen Yield

Name not available