Wereldwijd werken 7.000 bedrijven met een automatisch melksysteem. Daarvan zijn er meer dan 1.500 in Nederland. Maatregelen om mastitis te voorkomen op bedrijven met een conventioneel melksysteem gelden ook voor bedrijven met een melkrobot, maar er zijn wel verschillen, zo blijkt uit een overzicht van ASG en de G

Koning, C.J.A.M., de

Miltenburg, H.

Dutch

Name not available

Uiergezondheid op robotbedrijven

Wageningen Yield 

 Vaste werkwijze, regelmaat en goede bedrijfshygiëne bevorderen 
uiergezondheid bij automatisch melken
Uiergezondheid  
op robotbedrijven
Een goed begin is het halve werk. Dat geldt ook voor starten met ro-
botmelken. Met actieve en gezonde 
koeien en een niet te hoge robotbe-
zetting verloopt de introductie van 
de robot beter. 
In de maanden voorafgaand aan de 
installatie van de melkrobot stijgt 
het tankcelgetal op veel bedrijven. 
Uit een onderzoek naar de oorzaak 
bleek dat melkveehouders voor de 
installatie van de robot vaak al druk 
zijn met bouwactiviteiten, waardoor er 
minder aandacht is voor het koemanage-
ment. Ook zorgt achterstallig onderhoud 
aan de melkinstallaties voor een lagere 
melkkwaliteit. Het is daarom nuttig om 
tot het moment van overschakeling naar 
een automatisch melksysteem de melk-
installatie optimaal te onderhouden. 
Stalhygiëne en reiniging
De uier- en stalhygiëne verdient extra 
aandacht op robotbedrijven. Uit onder-
Wereldwijd werken zevenduizend bedrijven met een auto-
matisch melksysteem Daarvan zijn er meer dan 1500 in Ne-
derland. Maatregelen om mastitis te voorkomen op bedrijven 
met een conventioneel melksysteem gelden ook voor bedrij-
ven met een melkrobot, maar er zijn wel verschillen, zo blijkt 
uit een overzicht van ASG en de GD.
tekst Hans Miltenburg, Kees de Koning
Erik Siemons: ‘Elke drie weken nieuwe tepelvoeringen’
Het is druk in de stal en rondom de DeLa-
val-melkrobot van Erik Siemons in Kin-
rooi. ‘Momenteel draait de robot 22 uur 
per dag en gaan er 86 koeien gemiddeld 
2,4 keer door. Het gaat goed, maar het is 
wel een hoge bezetting’, geeft Simons 
aan. Ondanks de hoge bezetting ligt het 
celgetal op 240.000 en het kiemgetal op 
7. ‘Het celgetal wil nog wel eens schom-
melen. We zien dat vooral een aantal 
koeien langer dan zes maanden drachtig 
een hoger celgetal krijgt. Deze koeien 
hebben niet meer zo’n drang om naar de 
robot te gaan en worden eigenlijk te wei-
nig gemolken.’ 
Na het melken worden de koeien ge-
sprayd om daarmee de uiergezondheid te 
bevorderen, vertelt Siemons. ‘Daarnaast 
vervangen we elke drie weken de tepel-
voeringen die door de hoge bezetting dan 
al weer versleten zijn. Op onderhoud 
daarvan moet je niet bezuinigen.’ De 
melkrobot werkt nu een jaar in Kinrooi 
en Siemons moest vooral wennen aan 
het droogzetten van koeien. ‘We melken 
deze koeien nu een periode één keer per 
dag om ze af te remmen in melkproduc-
tie voordat we ze behandelen met droog-
zetters.’ 
Siemons noemt de robot gekscherend 
‘goed voor de koe, de boer en de bank’. 
‘Het is een hele investering, maar we 
hebben wel een socialer leven gekregen. 
Het is vooral voor de koe beter. We heb-
ben nu vaarzen van 40 kg melk die vier 
keer per dag gemolken worden zonder 
dat ze het moeilijk hebben met die pro-
ductie. De koeien blijven veel gezonder.’ 
wekkers via de tepelbekers worden over-
gedragen. Een automatisch melksysteem 
kan een risico vormen, omdat er tot 70 
koeien mee gemolken worden. Om over-
dracht tussen koeien te voorkomen wor-
den bij alle robotsystemen de tepelvoe-
ringen na iedere melking doorgespoeld 
met handwarm water. Verschillende le-
veranciers doen onderzoek naar de mo-
gelijkheid om na iedere melking nog ef-
fectiever te reinigen en zelfs te desin- 
fecteren. Stoomreiniging is daarvan een 
goed voorbeeld. 
Bij de hoofdreiniging wordt altijd ge-
Kees de Koning, 
senior onderzoeker ASG 
veehouderij
Hans Miltenburg, 
specialist uiergezondheid 
Gezondheidsdienst voor 
Dieren
zoek blijkt dat de melkrobot vuile spe-
nen niet altijd optimaal reinigt. Wanneer 
via bacteriologisch onderzoek van de 
melk blijkt dat omgevingsgebonden 
mastitisverwekkers een rol spelen, dan 
is de stalhygiëne onvoldoende. Met een 
tankmelkabonnement van de GD kan 
de tankmelk regelmatig bacteriologisch 
worden onderzocht. Ook een hygiëne-
scorekaart  kan helpen objectief de uier-
hygiëne te beoordelen. 
De technische afstelling van de robot 
kan de oorzaak zijn als er niet goed 
wordt voorbehandeld. Maar ook koefac-
toren spelen een rol. Onrustige koeien, 
koeien met te lang haar op de uier en 
koeien met een ongunstige speenplaat-
sing worden niet altijd effectief voorbe-
handeld. Bij de meeste systemen is de 
voorbehandelingstijd instelbaar, zodat 
bij een slechtere uierhygiëne de robot 
langer kan voorbehandelen. 
Tijdens het melken kunnen mastitisver-
bruikgemaakt van heet water. Het beste 
is om drie keer per etmaal een hoofdrei-
niging te houden. Het schoonspuiten 
van de apparatuur hoort bij de dagelijkse 
routine.
Dat speendesinfectie na het melken be-
schermt tegen mastitisinfecties is dui-de-
lijk aangetoond. Helaas blijkt dat de 
speendesinfectiesystemen van de auto-
matische melksystemen niet altijd opti-
maal werken. Niet goed afstellen van het 
systeem, verstopping van de spray of een 
leeg sprayvloeistofvat  kunnen oorzaken 
zijn. Ook een foutief ingestelde druk 
zorgt voor problemen. Een te hoge druk 
met een dun middel geeft te veel verneve-
ling, een te lage druk met een dik middel 
te weinig verneveling. Regelmatig contro-
leren is daarom belangrijk. Door een pa-
piertje om de speen te wikkelen is te con-
troleren of de speen goed is geraakt.
Melkfrequentie
Vaker melken betekent meer melk en 
een betere uiergezondheid. Maar er zijn 
randvoorwaarden: de melkintervallen 
moeten niet te kort zijn, de melk per 
melking moet niet te weinig zijn en er 
S P E C I A L  M E L K W I N N I N G
30 V E E T E E L T  M A A r t  1  2 0 0 9 31V E E T E E L T  M A A r t  1  2 0 0 9
moet regelmatig gemolken worden. 
Korte melkintervallen (van minder 
dan zes uur) verhogen het celgetal en 
zijn niet alleen nadelig door de gro-
tere kans op vetzuursplitsing, maar 
hebben ook effect op de capaciteit 
van de melkrobot. Koeien met een 
lagere melkproductie hebben een la-
gere melksnelheid, maar ook het 
voorbehandelen en aansluiten neemt 
bij deze dieren relatief veel tijd in be-
slag. Onregelmatig melken – dat wil 
zeggen melken met afwisselend kor-
te en lange intervallen – leidt tot ver-
hoogde celgetallen.  
Het streven voor het hele koppel is 
vaak gemiddeld tweeënhalf tot drie 
melkingen per 24 uur. De optimale 
melkfrequentie is afhankelijk van de 
melkproductie. In de praktijk bete-
kent dit dat de minimale melkinter-
vallen worden ingesteld op basis van 
een verwachte melkproductie van 
minimaal 8 tot 12 kg melk per keer. 
In het begin van de lactatie krijgen 
de koeien meestal iets meer ruimte, 
zodat ze niet ontmoedigd worden de 
robot te bezoeken en de piekproduc-
tie kunnen halen. 
Er zijn veel factoren van invloed op 
het gemiddeld aantal melkingen. Ac-
tieve koeien en een goed bereikbare 
robot zijn belangrijk voor frequent 
robotbezoek. Voeding, stalklimaat 
en klauwgezondheid beïnvloeden de 
activiteit van de koeien. Een te rijk 
basisrantsoen of een basisrantsoen 
met te weinig structuur heeft een ne-
gatieve invloed op de activiteit van 
koeien. Ook bij hoge temperaturen 
in de stal neemt de activiteit af. 
Een goed bereikbare robot voor de koe 
betekent dat er genoeg ruimte is in de 
stal, met weinig belemmeringen en een 
niet te hoge robotbezetting. Een hoge 
melkboxbezetting zorgt voor langere 
wachttijden en stimuleert het robotbe-
zoek niet. Storingen en incidenten bij de 
robot zijn nadelig en kunnen erg lang 
doorwerken in het koeverkeer.  
Mislukte aansluitingen
Het is belangrijk dat het aantal mislukte 
aansluitingen beperkt blijft. Mislukte 
aansluitingen leiden tot onvolledige 
melkingen en meer melk uitliggen. Dit 
komt de uiergezondheid niet ten goede. 
Koeien met mislukte aansluitingen moe-
ten weer snel terug in de robot komen. 
Te lang haar op de uiers, te lage melk-
productie, verkeerde speenplaatsing, een 
vuile detector, foutieve afstelling en on-
rustige koeien vergroten de kans op mis-
lukte aansluitingen. 
Door preventief onderhoud en minimaal 
twee maal per jaar doormeten blijft de 
robot goed functioneren. Daarnaast 
geeft zelf goed luisteren en kijken naar 
de robot overigens ook de nodige infor-
matie. Ook robotdata, zoals gemiddelde 
melksnelheid en (dode) melktijden, ge-
ven informatie over het technisch func-
tioneren van de robot. 
Detectie en aanpak
Als (sub)klinische mastitis snel wordt 
ontdekt, wordt de kans op genezing gro-
ter en de kans op verspreiding kleiner. 
Het voordeel van een melkrobot ten op-
zichte van conventionele melksystemen 
Koeien die al langere tijd een langdurig 
verhoogd celgetal hebben, komen niet 
altijd voor op de attentielijst. Daarom 
blijft het bepalen van het koecelgetal 
nuttig. Hoe vaker het celgetal wordt be-
paald, hoe meer informatie. Als meer 
dan vijftien procent van de dieren een 
verhoogd celgetal heeft, is het raadzaam 
met de dierenarts een plan van aanpak 
op te stellen. Aan de hand van bacterio-
logisch onderzoek, koecelgetalhistorie 
en een aantal koefactoren kan per koe 
een verantwoorde keuze worden ge-
maakt voor (vervroegd) droogzetten of 
verkopen. Dieren met een langdurig ver-
hoogd celgetal die niet genezen, moeten 
niet te lang in het koppel lopen.
Controle robot en koe 
Robotmelken is een continu, geautoma-
tiseerd proces. Er kan in korte tijd veel 
schade ontstaan als onvolkomenheden 
niet op tijd worden ontdekt. Regelmatig 
controleren van de robot en de koeien is 
daarom belangrijk. Een goed hulpmid-
del hierbij is een werkprotocol waarin is 
vastgelegd welke (controle)werkzaamhe-
den dagelijks, wekelijks en maandelijks 
moeten worden uitgevoerd. Zo’n proto-
col verkleint de kans op calamiteiten en 
kan de arbeidsefficiëntie verhogen. Daar-
naast kan het ook gebruikt worden om 
te controleren of alle werkzaamheden 
zijn uitgevoerd. Dit is handig op bedrij-
ven met meerdere werknemers. 
Als er klachten zijn over de uiergezond-
heid kan de GD of de robotleverancier 
een natte meting verrichten. Hierbij 
wordt niet alleen de melkrobot geanaly-
seerd, maar ook de voeding, de huisves-
ting en de koeien. Ook worden de be-
drijfsgegevens en de data van de 
melkrobot meegenomen. Aan de hand 
van deze informatie wordt een plan van 
aanpak opgesteld. l
Jos en Nicolle Kanters: ‘Ondanks problemen wel vertrouwen
Vervelende ervaringen met robotmelken 
en uiergezondheid hebben Jos en Nicolle 
Kanters uit Beek en Donk helaas vol-
doende. ‘We hebben twintig jaar eerste-
klasmelk geleverd; het kiemgetal lag 
standaard onder de tien en het celgetal 
rond de 220.000. Maar met de komst van 
de robot in november 2006 begonnen de 
problemen’, vertelt Jos Kanters. ‘Het liep 
gewoon niet, waarschijnlijk door foutie-
ve afstellingen van de robot. Koeien kwa-
men wel genoeg in de robot, maar wer-
den niet goed aangesloten of goed 
uitgemolken. Uiteindelijk stegen celge-
tal en kiemgetal. Om geen tweedeklas-
melk te leveren hebben we koeien met 
hoog celgetal verkocht of extra behan-
deld.’
Vanwege alle inspanningen om de koeien 
gemolken te krijgen, werd ook de oude 
melkput opnieuw ingericht om een aan-
tal koeien daarin te melken. ‘Eigenlijk 
had ik het helemaal gehad met robotmel-
ken, ik was op, maar Nicolle zag toch nog 
altijd de voordelen van de robot. Dankzij 
ervaringen van collega’s die dezelfde pro-
blemen overwonnen hadden, durfden we 
het toch aan om opnieuw voor automa-
tisch melken te kiezen’, vertelt Jos, die op 
een gegeven moment 25 van de 90 koeien 
weer in de melkput molk. ‘Er zijn geen 
aanpassingen gedaan aan het rantsoen, 
de boxen of het koeverkeer, maar toen we 
uiteindelijk overstapten naar een nieuw 
melksysteem merkten we vanaf de eerste 
dag dat het beter ging. We melken nu 
met twee robots van Lely, de productie 
ligt weer op 30 kg melk en het celgetal is 
zelfs lager dan toen we in de melkput 
molken.’
is de frequente meting van geleidbaar-
heid per kwartier en dat in een vroeg 
stadium wordt gekeken naar zowel 
zichtbare als niet zichtbare mastitis. 
De geleidbaarheid van de melk is de be-
langrijkste mastitisindicator. Daarbij 
wordt geleidbaarheid vaak gecombi-
neerd met andere mastitisindicatoren 
zoals kleur van de melk en melkproduc-
tie. Verder is het al mogelijk bij enkele 
robotmerken het celgetal inline te me-
ten. Om mastitisdetectie verder te opti-
maliseren wordt nog veel onderzoek ge-
daan. 
Naast mastitisdetectie is  controle en 
aanpak van de attentiedieren belangrijk. 
Koeien met zichtbare verschijnselen 
kunnen in overleg met de dierenarts di-
rect worden behandeld. Dat kan het bes-
te op een plaats gebeuren waar prettig 
en hygiënisch kan worden gewerkt. Voor 
het begin van de behandeling moeten de 
koeien in het managementsysteem wor-
den vastgelegd, anders wordt het dom-
weg vergeten en komt antibioticamelk 
in de tank terecht. Bij de wachttijden 
van de preparaten wordt uitgegaan van 
twee melkingen per 24 uur. Minder dan 
twee melkingen per 24 uur kan leiden 
tot langere wachttijden.
Het is vaak moeilijk om koeien met acu-
te mastitisverschijnselen, zoals E. coli, 
met geleidbaarheidsmeting op tijd te sig-
naleren. Deze koeien zullen ook minder 
snel naar de robot gaan. Verdachte koei-
en die traag zijn, minder vreten en een 
hogere temperatuur vertonen, vragen 
om extra aandacht. Snel ontdekken bete-
kent ook bij deze dieren een beter be-
handelingsresultaat. 
Studiedagen AMS 
en uiergezondheid
Afgelopen jaar hebben 532 melkvee-
houders deelgenomen aan UGCN-
studiemiddagen over automatische 
melksystemen en uiergezondheid. 
Deze mensen en nog ruim tweehon-
derd anderen hebben het AMS-proto-
col ontvangen. 
Voor meer informatie over deze prakti-
sche werklijst kunt u een e-mail sturen 
naar info@ugcn.nl of kijk op www.ugcn.
nl.
S P E C I A L  M E L K W I N N I N G
32 V E E T E E L T  M A A r t  1  2 0 0 9 33V E E T E E L T  M A A r t  1  2 0 0 9


Uiergezondheid op robotbedrijven

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield