Goede ideeën brengen het lang altijd niet tot brede toepassing in de praktijk en vaak duurt de weg ernaar toe erg lang. Om versneld interessante methoden en technieken voor geïntegreerde gewasbescherming te kunnen ontwikkelen en introduceren, heeft het ministerie van LNV aan Wageningen UR gevraagd hiervoor een stappenplan te ontwikkelen. Al zeven jaar wordt volgens deze lijn aan verduurzaming gewerkt

Wijnands, F.G.

Dutch

NARCIS 

Kennisagenda praktijkmaatregelen geïntegreerde gewasbescherming

Wageningen Yield 

Pagina 54 Gewasbescherming  jaargang 41, nummer 2, april 2010
Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging
[A
R
T
I
K
E
L
“In de praktijk stuit je op onvoorziene problemen, die moet 
je onderzoeken”
Telen met toekomst is er in geslaagd duurzame gewasbescherming naar de praktijk te brengen 
vindt André Conijn van Alb Groot, toeleverancier in bloembollen. “Maar je wilt natuurlijk altijd 
meer bereiken. De financiële mogelijkheden zijn vaak een beperking. Er is bijvoorbeeld meer on-
derzoek nodig om een probleem op te lossen, of het kost veel tijd om een maatregel uit te probe-
ren. Ook als het gaat om tijd, draait het uiteindelijk om geld. Wat ik goed vind, is dat er de laatste 
jaren meer aandacht is voor het oplossen van knelpunten. Je kunt in studiegroepen veel beden-
ken, maar in de praktijk stuit je op problemen die je niet had kunnen voorzien en die onderzocht 
moeten worden. Met een praktijkgerichte benadering kun je ondernemers overtuigen van het 
belang van een maatregel.”
Goede ideeën brengen het lang altijd niet tot 
brede toepassing in de praktijk en vaak duurt 
de weg ernaar toe erg lang. Om versneld inte-
ressante methoden en technieken voor geïnte-
greerde gewasbescherming te kunnen ontwik-
kelen en introduceren, heeft het ministerie van 
LNV aan Wageningen UR gevraagd hiervoor 
een stappenplan te ontwikkelen. Al zeven jaar 
wordt volgens deze lijn aan verduurzaming 
gewerkt.
Het ministerie vroeg in 2003 aan Wageningen UR 
om een systematiek te ontwerpen om de ken-
niskolom voor geïntegreerde gewasbescherming 
“De verschillende partijen zullen elkaar ook in de toekomst 
gemakkelijker weten te vinden”
Het heeft wat tijd gekost, maar het project Woudse Droogmakerij van Telen met toekomst boekt 
inmiddels goede resultaten. Want hoewel het anderhalf jaar geleden al lukte om alle partijen met 
elkaar om de tafel te krijgen, en alle partijen de doelstellingen van het project onderschreven, 
ging de samenwerking niet vanzelf vertelt Jolanda Schrauwen van het Hoogheemraadschap van 
Delfland. “Eerst moest over en weer het vertrouwen gewonnen worden; hierin is fors geïnvesteerd. 
Dit is gelukt en nu worden er emissiemaatregelen genomen. We merken dat als je elkaar eenmaal 
kent, het veel gemakkelijker is om samen te werken. Dat is de winst, Telen met toekomst heeft 
als een katalysator gewerkt. De verschillende partijen hebben elkaar nodig en ik verwacht dat ze 
elkaar ook in de toekomst zullen weten te vinden.” 
Kennisagenda 
praktijkmaatregelen 
geïntegreerde gewasbescherming 
Frank Wijnands
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, onderdeel van Wageningen UR
Pagina 55Gewasbescherming  jaargang 41, nummer 2, april 2010
Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging
[A
R
T
I
K
E
L
strakker te organiseren. Dit leverde een structuur 
met een aantal stappen op (Figuur 1). 
De eerste stap is om uit het totale pakket van 
gewasbeschermingsmaatregelen die in onder-
zoek zijn, de maatregelen te identificeren die 
rijp zijn voor een praktijkbeproeving en die 
bijdragen aan het verlagen van milieubelasting. 
Deze zogenaamde Best Practices zijn dus nog in 
ontwikkeling en kennen nog enkele belemme-
ringen (kosten, opbrengstderving, arbeid, risico). 
Door een praktijkbeproeving zijn ze versneld te 
toetsen en door te ontwikkelen. 
Als een maatregel vervolgens, eventueel na 
aanpassingen, zich bewijst als haalbaar en ef-
fectief, dan is ze een Good Practice geworden. 
Good Practices zijn maatregelen die door het 
merendeel van de ondernemers goed in hun 
bedrijfsvoering zijn in te passen. Een aantal 
Good Practices wordt direct vrij breed toegepast, 
andere moeten gerichter onder de aandacht 
worden gebracht. Niet alle Best Practices halen 
de eindstreep. Soms is verdere doorontwikkeling 
en dus meer tijd nodig om alsnog de status Good 
Practice te verwerven. Soms kunnen belemme-
ringen niet nu maar wellicht over een aantal ja-
ren worden weggenomen of ze hebben echt geen 
perspectief (allen categorie ‘maatregelen met 
beperkt perspectief op korte termijn’ in schema). 
Soms blijkt uit de praktijkbeproeving dat er eerst 
nog meer onderzoek gedaan moet worden, dan 
wordt de Best Practice weer een maatregel in 
ontwikkeling.
Figuur 1. Maatregelen duurzame gewasbescherming.
Maatregelen in ontwikkeling
Maatregelen worden getoetst op effectiviteit en haalbaarheid;  
ontwikkeling van conceptrecepten
• Ontwikkeling nieuwe concepten en maatregelen
• Geen/nauwelijks toepassing en nog geen toetsing in praktijk (te vroeg)
• Door cluster plantgezondheid, universiteiten, onderzoeksinstituten
Best Practices
Toetsing van effectieve maatregelen op haalbaarheid; ontwikkeling definitieve 
recepten
• Ontwikkeltraject met onderzoek/ontwikkelaar en praktijk is gaande of mogelijk
•  Maatregel draagt bij aan verlagen milieubelasting en/of ontwikkeling duurzame 
gewasbescherming
• Belemmeringen (kosten, arbeid, risico) zijn aanwezig en bekend
Good Practices
Effectieve en haalbare maatregelen
Good Practices in implementatie
•  Maatregel is praktijkrijp, receptuur is  
aanwezig
•  Alleen ‘risicobeleving en onbekendheid’  
is een belemmering 
•  Kennisverspreiding en demonstratie van  
definitieve recepten is nodig
•  Vele partijen kunnen bijdragen aan  
verspreiding
Good Practices geïmplementeerd
•  Maatregel wordt door merendeel van  
telers op goede wijze toegepast
• Geen acties meer nodig
Maatregelen met beperkt 
perspectief op korte termijn
Effectieve maatregelen die (nog) niet  
haalbaar zijn voor brede praktijk
•  Maatregel draagt bij aan verlagen milieu-
belasting en/of ontwikkeling duurzame 
gewasbescherming en
•  Belemmeringen (kosten, arbeid, risico)  
zijn nog aanwezig en/of
•  Maatregel is alleen haalbaar onder specifieke 
omstandigheden of met extra stimulans en/of
•  Er zijn mogelijk belemmeringen op gebied 
van toelating middelen en/of wetgeving en/of
•  Er zijn geen concrete acties voorhanden om 
de belemmeringen op korte termijn weg te 
nemen voor toepassing in brede praktijk
•  Op langere termijn mogelijk wel perspectief 
voor toepassing in brede praktijk
Pagina 56 Gewasbescherming  jaargang 41, nummer 2, april 2010
Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging
[A
R
T
I
K
E
L
Kennis- en innovatieagenda
Het doel van het beschrijven van de Best Prac-
tices is het vormen van een kennis- en innova-
tieagenda om duurzame gewasbescherming 
verder in de praktijk door te ontwikkelen en te 
verspreiden. Het gaat erom de meest perspec-
tiefvolle maatregelen zichtbaar te maken voor 
onderzoek, beleid en praktijk. De inventarisatie 
van Best Practices wordt uitgevoerd door Wage-
ningen UR in samenwerking met LTO en Telen 
met toekomst onder begeleiding van een stuur-
groep bestaande uit het ministerie van LNV, LTO, 
Agrodis en VEWIN. Elke twee jaar verschijnt er 
een nieuwe lijst van perspectiefvolle methoden 
en technieken. De actualisatie van 2009 is te 
vinden op www.gewasbeschermingsmaatrege-
len.nl. Deze lijsten zijn steeds het vertrekpunt 
geweest voor het werk in Telen met toekomst. 
Niet altijd worden alle maatregelen op deze lijst 
verder doorontwikkeld. Telen met toekomst richt 
zich met name op de methoden en technieken 
die het meeste perspectief hebben en de groot-
ste kans op benutting door telers. Telen met 
toekomst beproeft de maatregelen in de praktijk 
op toepasbaarheid, haalbaarheid en effectiviteit 
(zie vorig artikel) en ontwikkelt ze waar nodig 
en mogelijk verder. Zo zijn in de loop van de 
jaren (2003-2010) vele Best Practices beproefd. 
De maatregelen die goed presteren (haalbaar 
en effectief) krijgen het predikaat Good Practice 
en worden vervolgens door Telen met toekomst 
in samenwerking met de stakeholders verder 
uitgedragen en gecommuniceerd naar de onder-
nemers. 
De werkwijze heeft al geresulteerd in meer dan 
tachtig Good Practices. Maar niet alle beproefde 
maatregelen halen deze eindstreep. Een volle-
dige opsomming van alle Best Practices waar-
aan gewerkt is, voert hier te ver. In de tabellen 
zijn voorbeelden opgenomen van maatregelen 
die respectievelijk Good Practice geworden zijn, 
(opnieuw) meer onderzoek vergen (maatregel in 
ontwikkeling) of als specifieke maatregel be-
noemd zijn (Figuur 1). Overigens kan de indeling 
vaak niet zo strikt gemaakt worden. Aspecten 
of specifieke toepassingen van een algemenere 
Best Practice zijn vaak al goed toepasbaar in de 
praktijk, terwijl er toch nog vervolgonderzoek 
nodig is naar andere aspecten of verdere opti-
malisatie. Zie onder andere het onderzoek naar 
het inzetten van natuurlijke vijanden en GNO's 
(gewasbeschermingsmiddelen van natuurlijke 
oorsprong) in de glastuinbouw.
Omschrijving Best Practice Sector Periode van beproeving 
Met medewerking van  
organisatie/bedrijven
Lage kosten strategie graan  
schimmelbestrijding
Akkerbouw 2008 - 2010 Enkele telers, LTO Noord
Bladschimmelbestrijding suikerbieten met 
BOS
Akkerbouw 2008-2009
COSUN, Robertus, Bayer, BASF, 
COVAS/CSV en IRS
BOS-aardbei voor Botrytis 
Vollegronds- 
groenten
2006-2009
Agrovision, LTO-groeiservice, 
ZLTO, telersgroep
Zaadcoating bij bladgewassen en kool
Vollegronds- 
groenten
2003 LTO-groeiservice, telersgroepen
Bestrijding Phytophthora cactorum door  
middel van een rijentoepassing bij aardbei
Vollegronds- 
groenten
2006 PPO-agv, telersgroep
Geïntegreerde bestrijding van fruitmot Fruit 2007-2010
Provincies, LaMi, waterschap HSR, 
Bio Fruitadvies
Bestrijding van bladluizen in het najaar Fruit 2005-2007 Provincies, fabrikanten
Optimale toediening druppeltoepassingen Glas 2008-2009
Bayer, adviseurs, HH Delfland, LTO 
Glaskracht, adviseurs
Teeltmaatregelen tegen Botrytis in  
vruchtgroenten
Glas 2004–2007 Adviseurs
Tabel 1. Selectie van Best Practices die in de 2003-2010 beproefd zijn in diverse sectoren en die  
Good Practice geworden zijn.
Vervolg >
Pagina 57Gewasbescherming  jaargang 41, nummer 2, april 2010
Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging
[A
R
T
I
K
E
L
Omschrijving Best Practice Sector Periode van beproeving 
Met medewerking van  
organisatie/bedrijven
Geleide bestrijding trips in prei met behulp 
van geurstoffen en tripsvoorspeller
Vollegronds- 
groenten
2007-2008
LTO-groeiservice, PRI, telersgroep, 
toeleveringsbedrijf
Trianum in de teelt van ijsbergsla
Vollegronds- 
groenten
2008 Teler, HortiNova, Brabant plant
Natuurlijke vijanden Glas 2004-2007
Diverse toeleveranciers en produ-
centen natuurlijke vijanden, LTO 
Groeiservice
GNO’s (gewasbeschermingsmiddelen van 
natuurlijke oorsprong)
Glas 2004-2007
Diverse toeleveranciers en produ-
centen GNO’s, LTO Groeiservice
Pseudomonas-bacteriën en sarepta-mosterd 
tegen Pythium in hyacint/ krokus
Bollen 2005-2006 Telers
Vruchtbomen: (experimenteel) 
waarschuwings¬systeem meeldauw  
(fax-service) en Nectria
Bomen 2007-2008
Toeleverancier (Heyboer-Bidding-
huizen) en zes vruchtboomkwekers
Tabel 2. Selectie van Best Practices die in de periode 2003-2010 beproefd zijn in diverse sectoren en die  
meer onderzoek vergen (maatregel in ontwikkeling).  
Omschrijving Best Practice Sector Periode van beproeving 
Bestrijding trips met behulp van een waarschuwingssysteem in uien Akkerbouw 2007-2009
Toepassing schadedrempels in diverse gewassen
Vollegronds- 
groenten
2003-2006
Trianum-verspreiding via hommels bij de vruchtrotbestrijding
Vollegronds- 
groenten
2008-2009
Kalkmelk tegen vruchtboomkanker Fruit 2002-2007
Resistente en minder gevoelige rassen Glas 2004-2008
Gaas in luchtramen Glas 2004-2007
Inzet roofmijten tegen mijt en trips in holbollen van hyacint Bollen 2005-2006
Laanbomen: waarschuwingsmodellen meeldauw, bast- en bladvlekken 1 Bomen 2005-2008
Tabel 3. Selectie van Best Practices die in de periode 2003-2010 beproefd zijn in diverse sectoren  
en die een beperkt perspectief hebben.  
1 Door het grote assortiment weinig praktische haalbaarheid.
Effectieve bestrijding kiek met behulp van 
hulpstof (zipper / certain) op leegland
Bollen 2008-2009 PT, KAVB
Minder bespuitingen tegen Botrytis /  
Stagonospora in narcis Tête à Tête
Bollen 2005-2007 Telers
Geïntegreerde bestrijding spint Bomen 2008-2009
Koppert/Syngenta Bioline div. 
boomkwekers
Laanbomen: mechanische onkruidbestrijding Bomen 2003-2010 Van Dijk, Damcon, div. boomkwekers


Kennisagenda praktijkmaatregelen geïntegreerde gewasbescherming

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available