Al jaren sturen bijenhouders ons monsters van dode bijen en bijenbroed. We kijken deze monsters na op ziekten om de doodsoorzaak na te gaan. De laatste twee jaar hebben we actief bekendheid gegeven aan deze (gratis) service, waardoor het aantal ingezonden monsters gigantisch is toegenomen. Dat levert wel meer werk, maar vooral meer gegevens op. Een overzicht van de resultaten van september 2008 tot september 200

Cornelissen, B.

Dutch

Name not available

Dode bijen geven hun geheimen prijs

Wageningen Yield 

Bijen@wur
bijenhouden 2010/1 - januari # 14
Bram Cornelissen
Al jaren sturen bijenhouders ons monsters
van dode bijen en bijenbroed. We kijken
deze monsters na op ziekten om de
doods oorzaak na te gaan. De laatste twee
jaar hebben we actief bekendheid gege-
ven aan deze (gratis) service, waardoor
het aantal ingezonden monsters gigan-
tisch is toegenomen. Dat levert wel meer
werk, maar vooral meer gegevens op. Een
overzicht van de resultaten van septem-
ber 2008 tot september 2009.
Bijen worden onderzocht op fysiologische
afwijkingen die duiden op een varroabe-
smetting in het popstadium, zoals een
verkort achterlijf en misvormde vleugels.
Een andere aanwijzing vormt het aantal
varroamijten op vijftig bijen. Maar dit
getal is niet altijd betrouwbaar als maat
voor de besmetting en de te verwachten
effecten van de varroamijt. Het is name-
lijk belangrijk te weten waar en wanneer
een monster genomen is. Zijn de bijen
van de bodem van een kast verzameld,
dan bevat het monster ook mijten die
door behandelingen of natuurlijke sterfte
daar terecht zijn gekomen. De feitelijke
dichtheid van de mijten op de bijen wordt
zo vertroebeld. Vaak ook krijgen wij mon-
sters binnen van volken die in september
behandeld zijn tegen de varroamijt en
daarna sterven. De mijten zijn dan wel
bestreden, maar de schade bij een zware
infectie (en bijkomende virussen) was dan
al aangericht. In zulke gevallen vinden we
zelden veel varroamijten, maar wel de bij-
behorende symptomen.
ervoor. Het gaat hier waarschijnlijk
meestal om Nosema ceranae omdat die
landelijk het meest voorkomt. Nosema
werd aangetroffen van december tot in
augustus, met pieken in maart en augus-
tus. Dit komt overeen met de ecologie van
Nosema apis. Het lijkt er dus op dat
Nosema ceranae zich op dit punt niet veel
anders gedraagt. Trouwens, ook hier kun-
nen het moment en de wijze van mon-
stername van invloed zijn. De augustus-
monsters zijn namelijk allemaal genomen
vanaf de vliegplank. De kans om nosema
aan te treffen in vliegbijen is groter dan bij
bemonstering uit het volk. Het is daarom
maar de vraag of de getallen hier wel een
goed beeld geven van de infectiedruk (te
hoog). 
Eén monster bleek positief voor amoebe-
ziekte. Deze volgt meestal op een nose-
mainfectie. In drie gevallen kon worden
vastgesteld dat het volk verhongerd was
en zes maal was een andere ziekte in het
spel, waaronder kalkbroed en meiziekte.  
Oorzaak onbekend?
Van 40% van de bijenmonsters kon de
oorzaak van de sterfte niet achterhaald
worden. Dit hoeft niet te betekenen dat er
geen sprake van ziekte was, maar die was
niet aantoonbaar. Hoe dat te verklaren?
Het is bijvoorbeeld erg moeilijk om in
dode bijen virussen aan te tonen. Dit komt
doordat virussen erg snel afbreken nadat
de gastheer (de bij) is doodgegaan; met
de gangbare moleculaire technieken zijn
ze dan niet meer te detecteren.
In tien broedmonsters werd Europees
Dode bijen geven hun geheimen prijs
Ziekten en doodsoorzaken bijenmonsters (N=112) Ziekten aangetroffen in broedmonsters (N=25)
Diepgaander onderzoek
Na inspectie van de bijen aan de buiten-
kant worden ze onder zocht op inwendige
ziekten. Van het achterlijf van minimaal
25 bijen wordt in een mortier een papje
gemaakt. Een druppeltje hiervan wordt
onder een lichtmicroscoop onderzocht op
nosema en amoebeziekte. In de zomer
wordt afhankelijk van de symptomen, ook
gekeken naar de aanwezigheid van acara-
pis (tracheemijt). Een enkele keer wordt
onderzocht welk stuifmeel in het haar-
kleed van bijen voorkomt; dit uitsluitend bij
vermoeden van spuitschade.
Broed wordt onderzocht op Europees vuil-
broed (EVB) en, wanneer daarvan een ver-
moeden bestaat, ook op Amerikaans vuil-
broed (AVB). We signaleren het voorko-
men van kalkbroedmummies en honger-
symptomen. 
Het (werkster)broed wordt uit de cellen
gehaald en onderzocht op de aanwezig-
heid van varroamijten. De laatste drie jaar
is het aantal monsters bijna verdrievou-
digd. Het laatste jaar waren het er al 136.
Dat komt waarschijnlijk door onze syste-
matische oproepen, o.a. via de digitale
nieuwsbrief, in combinatie met de alge-
mene publiciteit rond bijenziekten. Dat
zoveel bijenhouders reageren getuigt van
een steeds professionelere instelling.  
Resultaten
Het afgelopen jaar was in 31% van de bij-
enmonsters de varroa mijt de boosdoener.
Dat was veel minder dan de 79% het jaar
daarvoor. In 38 monsters (34%) vonden we
nosema. Dit is 18% meer dan het jaar


Dode bijen geven hun geheimen prijs

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield

NARCIS