Inleidend hoofdstuk van deze essaybundel, waarin 62 onderzoekers van Wageningen UR in 30 essays actuele inzichten beschrijven vanuit hun kijk op de verschillende aspecten van de veehouderij

Eijsackers, H.J.P.

Hin, K.J.

Scholten, M.C.T.

Dutch

Wageningen Yield 

8De kranten staan de laatste tijd vol over veehouderij, 
met een veelheid aan termen: MKZ, varkenspest, 
vogelgriep, Q-koorts, mest- en ammoniak, kap van 
regenwoud voor de teelt van veevoer, dierenwelzijn, 
megastallen, antibioticagebruik en kiloknallers. Deze 
sector staat in Nederland dan ook volop in de schijnwer-
pers van het publieke debat. Onder de bevolking zijn er 
zorgen over de inrichting van de veehouderij. Zorgen 
over veehouderij in relatie tot de gezondheid van 
mensen. Zorgen over het welzijn en integriteit van 
dieren. Zorgen over effect van veehouderij op de 
omgeving. Zorgen over de boer en zijn product. Hoe 
terecht zijn deze zorgen? In een 30-tal essays belichten 
Wageningse onderzoekers die vraag vanuit verschil-
lende facetten. Het lijkt misschien een kakofonie van 
verschillende geluiden, maar voor een goede verstaan-
der is het één concert: een symfonie van diverse 
instrumenten met ieder hun eigen geluid. 
Over zorgvuldige veehouderij
Dr. Martin Scholten, Animal Sciences Group
Prof. dr. Herman Eijsackers, Wetenschappelijke Adviesraad
Ir. Kees-Jaap Hin (*), Schuttelaar & Partners
Dr. Martin Scholten
1.1
9Over zorgvuldige veehouderij
Volledig benutten van 
biologisch potentieel
Geen verliezen 
in het Agro-
voedselweb
Nieuwe 
allianties 
ontdekken
Slim aanpassen 
aan unieke 
omstandigheden
Nederland heeft een sterk ontwikkelde veehouderijsector. Het milde klimaat, de restproduc-
ten uit de levensmiddelenindustrie, twee grote zeehavens voor aanvoer van voer van 
overzee en koopkrachtige afzetmarkten in Noord-West Europa maken Nederland een 
geschikte vestigingslocatie voor veehouderij. Daarnaast staat Nederland wereldwijd bekend 
om zijn moderne en efficiënte bedrijfsvoering. Ondernemende veehouders weten, in 
samenwerking met een professionele toeleverende en verwerkende sector en een goede 
kennisinfrastructuur, een hoge productie per eenheid arbeid, kapitaal en grondstof te 
realiseren. De milieudruk is mede daardoor relatief laag per eenheid product en in de tijd 
gezien ook heel sterk afgenomen, beheersing van ziekten is hoog in vergelijking tot andere 
landen, en er is groeiende aandacht voor de natuurlijke behoeften van de landbouwhuisdie-
ren inzake gedrag en huisvesting.
In 2008 droeg de Nederlandse veehouderij (grondgebonden en intensieve veehouderij) 5% 
bij aan de toegevoegde waarde van de Nederlandse economie (overeenkomend met een 
bedrag van zo’n 27 miljard euro) en 5,5% aan de Nederlandse werkgelegenheid. De 
veehouderij biedt daarmee werkgelegenheid aan ongeveer 380.000 personen. Export heeft 
een belangrijk aandeel in die toegevoegde waarde en werkgelegenheid, zo’n 65 – 75%. 
Maar het is niet allemaal koek en ei. Er is in Nederland in toenemende mate kritiek, in het 
bijzonder op de schaal en intensiteit van de veehouderij. Verontruste burgers, van consumen-
ten en omwonenden tot politici en wetenschappers, zijn oprecht bezorgd en slingeren het 
debat aan. Willen de Nederlanders deze omvang en intensiteit nog wel? 
10
Moeten we niet meer investeren in alternatieve huisvestings-
systemen, zoals de rondeel-stallen voor legkippen en de 
comfort class stallen voor varkens? Of is het een kwestie van 
simpelweg de veehouderij in Nederland in te krimpen door 
de export van dierlijke producten te beperken of minder 
vlees te eten?
Los van dit debat in Nederland blijft de veehouderij wereld-
wijd sterk groeien. Een veranderende vraag in het westen 
heeft daar weinig invloed op, opkomende economieën 
bepalen de trend. Door de groei van de wereldbevolking van 
6 naar 9 miljard mensen en de toenemende welvaart in deze 
opkomende landen zal de vraag naar vlees, zuivel en eieren 
tussen het jaar 2000 en 2050 naar verwachting verdubbe-
len. Van deze extra consumptie komt meer dan tachtig 
procent vanuit de niet-westerse wereld met in sommige 
ontwikkelingslanden een milieubelastende uitbereiding van de 
extensieve veehouderij en in zich ontwikkelende landen een 
ongekende expansie van de veehouderij in intensieve 
systemen. Deze sterke groei brengt indringende vragen met 
zich mee, zeker in het licht van het publieke debat in 
Nederland. Is deze mondiale groei van de veehouderij op een 
verantwoorde manier in te passen gezien de draagkracht van 
moeder aarde? Wat zijn de risico’s voor het ontwikkelen van 
nieuwe ziekten? Wat zijn de consequenties voor de dieren? 
Vanuit mondiaal perspectief wordt er vanuit organisaties als 
de FAO, CGIAR  en de Global Research Alliance opgeroepen 
kennis te delen, om te komen tot een efficiënt ingerichte 
veehouderij afgestemd op de verschillende ecologische en 
sociale omstandigheden in de diverse werelddelen [1].  Er 
ligt een opgave om de ‘best practices’ te selecteren en te 
zorgen dat we deze kennis breder toepasbaar maken met 
oog voor de couleur locale.  De ‘best ecological means’ voor 
‘Door de groei van de 
wereldbevolking van 6 
naar 9 miljard mensen en 
de toenemende welvaart 
in deze opkomende 
landen zal de vraag naar 
vlees, zuivel en eieren 
tussen het jaar 2000 en 
2050 naar verwachting 
verdubbelen’
11Over zorgvuldige veehouderij
de uitstoot van broeikasgassen, uitputting mineralen, water en landbouwgrond moeten de 
gangbare standaard worden, evenals de ‘best animal health means’ ten aanzien van ziektepre-
ventie en dierwelzijn. 
Vanuit het mondiale perspectief komt de vraag naar voren of en hoe Nederland een voorloper 
moet, kan en wil zijn op dit terrein? Randvoorwaarde daarbij is in ieder geval dat de Neder-
landse bevolking zelf voldoende vertrouwen heeft in de veehouderij. En juist daar moet je 
vragen bij zetten. Het megastallendebat en het daaropvolgende burgerinitiatief in Noord-
Brabant is meer dan een teken aan de wand. 
Een veelgehoorde mening is dat de oplossing ligt in de biologische landbouw. Feiten laten 
evenwel zien, dat juist het intensieve en hoogproductieve systeem, zoals we dat in Nederland 
kennen, het beste scoort op het gebied van milieubelasting en broeikasgasemissies per 
eenheid product, alsook op het gebied van de diergezondheid. Tegelijk is het dierlijk antibioti-
cagebruik in Nederland hoger dan elders in Europa, en dat terwijl het antibioticagebruik in de 
volksgezondheidszorg juist zeer laag is. Het hoge antibioticumgebruik kan door het ontstaan 
van antibioticaresistentie van bijvoorbeeld MRSA en ESBL-producerende bacteriën een directe 
bedreiging van de volksgezondheid zijn. Maar is het ook een teken dat de gezondheid en 
productiviteit van dieren toch niet zo optimaal zijn, en dat suboptimaal management door 
antibiotica gemaskeerd wordt?
 
Maar ook met dat soort feiten alleen komen we er niet. De opgave is om antwoorden te 
vinden op de oprechte zorgen van het publiek en gelijktijdig te laten zien dat technologische 
ontwikkelingen wel degelijk ook een bijdrage kunnen leveren aan een betrouwbare oplossing. 
Vanuit de missie ‘To explore the potential of nature, to improve the quality of life’ verricht  
Wageningen UR onderzoek binnen het domein van ‘gezonde voeding en leefomgeving’. 
Veehouderij is een belangrijk onderdeel van dit domein. Wageningen UR doet onderzoek naar 
dierlijke productiesystemen in de breedste zin van woord. Onderzoek naar de voeding, 
genetica, welzijn en gezondheid van landbouwhuisdieren. Onderzoek naar relaties van 
ziekteverwekkers in de veehouderij en de gezondheid van mensen. Onderzoek naar de impact 
van veehouderij op natuur en milieu en de mogelijkheden om deze effecten te beheersen. 
Maar ook onderzoek naar de economie van de veehouderij, het functioneren van markten en 
ketens, relaties tussen dierlijke en plantaardige productie in een totale systeemvergelijking, de 
12
positie van veehouderij in het landelijk gebied en morele en 
ethische aspecten van dierhouderij. Kortom, veehouderij en 
dierlijke productiesystemen zijn, vanuit verschillende perspec-
tieven, een belangrijk onderwerp van studie binnen de verschil-
lende vakdisciplines van Wageningen UR. 
Wageningen UR wil dan ook, vanuit de breedte van haar 
onderzoekactiviteiten, met deze essaybundel een bijdrage 
leveren aan de verdieping van de discussie over de veehou-
derij, in Nederland en mondiaal. 62 onderzoekers hebben in 
30 essays actuele inzichten beschreven vanuit hun kijk op de 
verschillende aspecten van de veehouderij. Niet vanuit één 
standpunt of vanuit één visie. Maar vanuit een caleidoscopisch 
perspectief  worden de zorgen over de veehouderij geduid en 
worden verschillende ontwikkelingsrichtingen en kansen 
geschetst. In de wetenschap dat er niet één unieke oplossing 
is, maar ruimte nodig is voor een spectrum van ontwikkelings-
scenario’s. Scenario’s die uitgaan van in Nederland aanwezige 
kennis over feiten én over percepties, waarbij gewerkt wordt 
aan een herstel van verloren vertrouwen. 
Uitgangspunt daarbij is een zorgvuldige veehouderij: 
zorgvuldig met betrekking tot de volksgezondheid, de dieren 
en de omgeving en last but not least zorgvuldig met betrek-
king tot de boeren, de grondstoffen en het eindproduct.  
Referenties
1  Steinfeld H, Gerber P, Wassenaar T, Castel V, Rosales M, and de 
Haan C. 2006. Livestock’s long shadow: environmental issues 
and options (Rome: Food and Agriculture Organization of the 
United Nations).
‘Wageningen UR wil 
met deze essaybundel 
een bijdrage leveren 
aan de verdieping van 
de discussie over de 
veehouderij, in Nederland 
en mondiaal’ 
13Over zorgvuldige veehouderij
Ir. Kees Jaap Hin (*), 
Schuttelaar & partners
Prof. dr. Herman Eijsackers, 
Wetenschappelijke Adviesraad  
Medeauteurs
De ‘praatplaat’ van Livestock Research met vergezichten van een zorgvuldige veehouderij geïntegreerd in de 
omgeving en in de biobased economy, waarin er voor elk dier aandacht en zorg is. In het hart van de plaat 
de rol van de wetenschappers: het aanbieden van slimme oplossingen, creatieve oplossingen en gedragen 
oplossingen (met dank aan Monice van Dongen).


Over zorgvuldige veehouderij

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS