Hij kwam vanuit Zuid-Oost Europa, rukte steeds verder op en vestigde zich in Nederland. De laatste jaren kreeg hij wat minder aandacht, maar zorgt nog steeds voor veel kastanjebomen met bruine vlekken: de paardenkastanjemineermot

Elberse, I.A.M.

Kuik, A.J., van

Dutch

Name not available

De paardenkastanjemineermot is er nog steeds.

Wageningen Yield 

24 www.boomzorg.nl
De paardenkastanje heeft het de laatste jaren niet 
gemakkelijk. Op vele plaatsen staan kastanjes 
die er beroerd uitzien vanwege de kastanjebloe-
dingsziekte en/of de paardenkastanjemineermot. 
In 2003 en 2004 trok de schade door mineermot 
veel aandacht, maar daarna werd deze over-
schaduwd door de nog grotere schade door de 
bloedingsziekte. Toch zijn nog steeds veel bomen 
aangetast door dit motje. 
Schadebeeld
De larve van de paardenkastanjemineermot 
(Cameraria ohridella) heeft  opvallend diep inge-
sneden segmenten en is geel-groen van kleur. Hij 
vreet mijnen door het bladmoes, waardoor bruine 
vlekken ontstaan in de bladeren. Uiteindelijk kan 
dit leiden tot een volledige bruinverkleuring van 
het blad en vervroegde bladval. De bomen zelf 
lijden er in eerste instantie niet erg onder, maar 
zien er wel lelijk uit. Aangetaste bomen produ-
ceren wel minder kastanjes. Effecten op langere 
termijn zijn niet uitgesloten.
Oprukkend insect
De paardenkastanjemineermot is in 1984 voor 
het eerst aangetroffen in Macedonië (Zuidoost 
Europa) en heeft zich sindsdien snel uitgebreid in 
Europa. In 1998 werd het motje voor het eerst 
in Nederland gevonden, waarna het zich over 
het hele land heeft verspreid. Waar het insect 
oorspronkelijk vandaan komt, is niet bekend. 
Waarschijnlijk komt dit motje niet van oorsprong 
uit de Balkan, omdat daar geen natuurlijke vij-
anden te vinden zijn die de kastanjemineermot 
goed bestrijden. 
Waardplanten
Op de meeste witbloeiende Aesculus-soorten kan 
de kastanjemineermot zich goed ontwikkelen, bij-
voorbeeld bij de veel aangeplante (kastanjeloze) 
A. hippocastanum ‘Baumannii’. Het motje komt 
nauwelijks voor in de roodbloeiende hybridesoort 
A. carnea bijvoorbeeld A. carnea (x) ‘Briottii’. Het 
motje legt wel haar eieren op de bladeren, maar 
die ontwikkelen zich niet verder dan de eerste of 
tweede larvefase.
Een enkele keer wordt ook enige aantasting 
gemeld op Acer pseudoplatanus en Acer plata-
noides, wanneer deze naast een aangetaste kas-
tanjeboom staan. Echter meer dan 70% van de 
larven gaat dood op deze planten.
Lastige bestrijding
Op diverse plaatsen in Europa is al veel onderzoek 
gedaan naar allerlei manieren van beheersing van 
de plaag. Het gaat om een preventieve maat-
regel, zoals blad ruimen, chemische bestrijding, 
onderzoek naar natuurlijke vijanden, gebruik van 
plakbanden en het wegvangen van motten. 
Blad ruimen
Een belangrijke maatregel is het verwijderen van 
het afgevallen blad (met daarin de poppen). Dit 
moet het liefst snel na de bladval, maar uiterlijk 
eind februari gebeuren. Het blad moet zo min 
Hij kwam vanuit Zuid-Oost Europa, 
rukte steeds verder op en vestigde 
zich in Nederland. De laatste jaren 
kreeg hij wat minder aandacht, 
maar zorgt nog steeds voor veel 
kastanjebomen met bruine vlek-
ken: de paardenkastanjemineer-
mot.  
 
Auteurs: Ivonne Elberse en Fons van 
Kuik
De paardenkastanjemineermot 
is er nog steeds
Bladruimen beste voorzorgmaatregel
Afgevallen blad het liefst 
snel na bladval verwijderen
25www.boomzorg.nl
mogelijk beschadigd worden zodat de poppen 
er niet uitvallen. Op deze manier zijn er aan het 
begin van het seizoen minder kastanjemineermot-
ten, waardoor de echte problemen pas later in 
het seizoen optreden en minder hevig zullen zijn. 
Deze methode werkt alleen als over een groter 
gebied al het blad zorgvuldig wordt weggehaald. 
Het afgevallen blad kan het beste gecomposteerd 
worden. Om de paardenkastanjemineermot te 
doden moet de temperatuur van de compost-
hoop minimaal 40°C zijn. Het is verstandig om 
een laag grond van ongeveer 6 cm dik over de 
composthoop aan te brengen. Als er dan toch 
nog motten overleven, kunnen ze in het voorjaar 
niet uit de hoop kruipen.
Gewasbeschermingsmiddelen
Hoewel in het openbaar groen nauwelijks met 
gewasbeschermingsmiddelen wordt gespo-
ten, geven we hier volledigheidshalve wel kort 
de mogelijkheden weer. Dimilin, Calypso en 
NeemAzal-T/S zijn als gewasbeschermingsmiddel 
toegelaten in openbaar groen om kastanjemi-
neermotten te bestrijden. In de praktijk is nog 
weinig ervaring met deze gewasbeschermings-
middelen gewerkt omdat grootschalige inzet 
van gewasbeschermingsmiddelen in de publieke 
ruimte niet algemeen maatschappelijk aanvaard 
is. Bij het gebruik van gewasbeschermingsmid-
delen moet de gebruiksaanwijzing goed worden 
nageleefd en is het belangrijk de middelen op 
tijd in het voorjaar te gebruiken, tijdens de vlucht 
van de motten, kort voor het uitkomen van de 
eieren. Belangrijk is om vooral het onderste deel 
van de kroon te bespuiten, omdat de aantasting 
zich ontwikkelt van onder naar boven in de 
boomkroon. 
In enkele Europese landen wordt ook wel 
gewerkt met staminjectie ter bestrijding van deze 
motjes. Soms wordt beweerd dat hier goede 
resultaten mee worden behaald. Anderen zeggen 
dat de kastanjeboom zeer lastig is te injecteren. 
Staminjectie met gewasbeschermingsmiddelen 
voor de bestrijding van kastanjemineermotten is 
in Nederland niet toegestaan. 
Alternatieve middelen
Soms komen berichten in de media dat middelen, 
die niet vallen onder de gewasbeschermingsmid-
delenwet, ook zorgen voor een verminderde 
Het leven van de paardenkastanje-
mineermot
De paardenkastanjemineermot heeft in 
Nederland drie generaties per jaar, maar in 
Tsjechië zijn dat er soms wel vijf. Het insect 
overwintert en verpopt in het afgevallen 
blad en komt eind april/begin mei te voor-
schijn als volwassen mot. De vrouwtjes pro-
duceren een geurstof om de mannetjes te 
lokken en vervolgens paren ze. Elk vrouwtje 
legt twintig tot dertig eitjes op de boven-
zijde van het blad. Bij een grote aantasting 
kunnen er wel honderden eitjes op een blad 
voorkomen. Na ongeveer tien dagen komen 
de eieren uit, waarna de rupsen mijnen 
vreten in het blad. Eerst zijn dit zeer kleine 
komma-vormige mijntjes. Later worden ze 
steeds groter. Bij een massale aantasting 
overlappen de mijnen elkaar, waardoor 
grote delen van het bladoppervlak ver-
bruinen. Ze verpoppen zich in het blad en 
vervolgens komt de volgende generatie 
volwassen motten tevoorschijn.
Special Plagen en ziekten
Wat kunnen we eraan doen?
1.Het is raadzaam om telkens uiterlijk eind 
februari het afgevallen blad te verwijderen 
en te composteren. Het is wel belangrijk 
dat dit in een groter aaneengesloten gebied 
zorgvuldig gebeurt.
2.Tijdens de eerste vlucht (voor het 
uitkomen van de eieren) kan een blad-
bespuiting worden uitgevoerd met Dimilin. 
Als de eerste mijnen al zichtbaar zijn, kan 
een bespuiting worden uitgevoerd met 
Calypso + uitvloeier of met NeemAzal T/S. 
Wacht ook met deze middelen niet te lang, 
want de aantasting in de boom verspreidt 
zich van onder naar boven en het wordt 
dus steeds lastiger om de motjes te 
bereiken. 
3.Met feromoonvallen op de stam kan het 
juiste bestrijdingsmoment bepaald worden.
4.Bij het aanplanten van nieuwe kastanjes 
kan gekozen worden voor soorten die geen 
of een slechte waardplant zijn voor de 
paardenkastanjemineermot. 
De motten zijn ongeveer een halve cm groot en hebben een opvallend kuifje. De voorvleugels zijn bedekt met 
glanzend koperkleurige schubben en hebben drie zwart-witte dwarsbanden.
Met Dimilin, Calypso en 
NeemAzal-T/S kun je 
mineermot bestrijden
27www.boomzorg.nl
aantasting van kastanjebomen door het motje. 
Onduidelijk is of deze middelen kritisch getoetst 
zijn. Onderzoekresultaten zijn niet te achterhalen, 
dus een betrouwbare uitspraak kan niet worden 
gedaan.  
Natuurlijke vijanden
Sluipwespen, vogels, aaltjes en bacteriën zijn 
natuurlijke vijanden van dit insect. In verschillende 
landen zijn allerlei sluipwespen (Bijv. Pediobius 
saulius en Pnigalio agraules) gevonden die para-
siteren op de paardekastanjemineermot. Helaas 
zijn al deze sluipwespen niet goed genoeg; ze 
parasiteren slechts een paar procent van de aan-
wezige kastanjemineermotten. Er zijn wel goede 
laboratoriumresultaten bereikt met enkele bacte-
riën en schimmels. Dit staat echter nog ver af van 
toepassing in de praktijk.
Motten vangen
In Tsjechië is uitgezocht met welke geurstof 
(feromoon) de vrouwtjes de mannetjes lokken. 
Dit feromoon is in Nederland verkrijgbaar via de 
Pherobank. Waarnemen van vluchten van de 
paardenkastanjemineermot lukt prima met deze 
vallen. Voor het waarnemen van de eerste gene-
ratie motjes dienen deze vallen te worden opge-
hangen op de stam en voor latere generaties in 
de kroon, juist op enige afstand van de stam.
In het buitenland is ook geprobeerd om met deze 
geurstof de mannetjes massaal weg te vangen. 
Er werden weliswaar veel mannetjes gevangen, 
maar onvoldoende om de plaag te onderdrukken. 
Verder is in Tsjechië geprobeerd om de mannetjes 
met deze geurstof zodanig in de war te brengen, 
dat ze de vrouwtjes niet meer kunnen vinden. Ze 
kunnen dan niet paren en de vrouwtjes kunnen 
dan geen eieren leggen. In het laboratorium lukt 
het wel om de mannetjes te verwarren, maar in 
het veld had dit geen effect. 
De exotische paardenkastanjemineermot 
deed voor het eerst zijn intrede in Nederland 
in 1998. Vanaf 1999 staat de kastanjemineer-
mot in de top drie van de insecten Top Tien. 
Insecten Top Tien Uit: Insectenweb.nl 
op welke plaats staat de mineermot?
1999: nr 1
2000: nr 1
2001: nr 1
2002: nr 1
2003: nr 1
2004: nr 3
2005: nr 3
2006: nr 2
2007: nr 2
2008: nr 1
Fons van Kuik, Senior onderzoeker bij Praktijkonder-
zoek Plant & Omgeving, Bloembollen, Boomkwekerij 
en Fruit
Ivonne Elberse, onderzoeker bij Praktijkonderzoek 
Plant & Omgeving, Bloembollen, Boomkwekerij en 
Fruit
Special Plagen en ziekten
Wildenburglaan 4
3744 MK Baarn
035 548 58 88
algemeen@bsi-bomenservice.nl
  WWW.BSI-BOMENSERVICE.NL
BOOMPJE TE (VER)PLANTEN !?


De paardenkastanjemineermot is er nog steeds.

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield