In 2006 is voor LNV het project: ‘Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen’ gestart. Dit project richt zich op de ontwikkeling van een pakket aan maatregelen om de bodemgezondheid te beïnvloeden

Boer, M.P.

Korthals, G.W.

Molendijk, L.P.G.

Thoden, T.C.

Visser, J.H.M.

Dutch

NARCIS 

Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen: BODEM

Name not available

Wageningen Yield 

11GewasbescherminG | jaargang 42 | nummer 1 | februari 2011
[ vereniGinGsnieuws
Gerard Korthals, 
Marjan de Boer, 
Leendert Molendijk, 
Tim Thoden en 
Johnny Visser
Praktijkonderzoek  
Plant & Omgeving, 
Wageningen UR
Bodemgezondheid binnen 
bedrijfssystemen: BODEM
In 2006 is voor LNV het project: ‘Bodemgezond-
heid binnen bedrijfssystemen’ gestart. Dit pro-
ject richt zich op de ontwikkeling van een pakket 
aan maatregelen om de bodemgezondheid te 
beïnvloeden. 
Proefopzet
In het voorjaar van 2006 is op de PPO-proeflocatie 
Vredepeel (Limburg) een perceel geselecteerd met 
een natuurlijke besmetting van wortellesieaaltjes 
(Pratylenchus penetrans) en de bodemschimmel 
Verticillium dahliae. Vervolgens zijn vier bedrijfs-
systemen aangelegd: één met als doel P. penetrans 
zo optimaal mogelijk te beheersen, terwijl in het 
andere systeem de aaltjes iets meer worden geto-
lereerd. Van beide bedrijfssystemen is er zowel een 
geïntegreerde als een volledig biologische variant. 
Gedurende 2006 zijn hier zomergerst of zomer-
tarwe geteeld. Na de oogst van het graan zijn 
tot aan het voorjaar van 2007 tien verschillende 
maatregelen toegepast om de bodemgezondheid 
te beïnvloeden: biologische grondontsmetting 
(BGO), Tagetes, compost, chitine, niet-biologische 
grondontsmetting, gras-klaver, fysische grondont-
smetting, biofumigatie, een combinatie (Tagetes + 
chitine + compost) en als controle braak.
Nadat de verschillende behandelingen zijn 
uitgevoerd is in 2007 aardappel, in 2008 lelie en 
in 2009 wederom graan geteeld. Na de graan-
oogst van 2009 zijn de tien maatregelen opnieuw 
toegepast. Gedurende het project worden veel 
verschillende metingen uitgevoerd om te onder-
zoeken wat er in de bodem verandert. 
Resultaten
Bij het wortellesieaaltje valt op dat de combina-
tie, Tagetes, chitine en niet-biologische grondont-
smetting goed werken en de aantallen gedurende 
drie jaar significant hebben verlaagd ten opzichte 
van de onbehandelde controle. De andere behan-
delingen hebben op dit aaltje niet of nauwelijks 
effect gehad. Nog wel interessant is het feit dat 
de teelt van gras-klaver de aantallen van dit aaltje 
significant heeft verhoogd. 
Bij V. dahliae hebben chitine en de combinatie 
geleid tot een significante verlaging van het aan-
tal microsclerotiën. Bij BGO is een (niet signifi-
cante) daling opgetreden. De andere behandelin-
gen hebben op deze bodemschimmel geen effect 
gehad, of lijken soms zelfs een lichte toename te 
geven. 
Uiteindelijk vormen alle afzonderlijke resultaten 
een grote database om te beoordelen welke van 
de maatregelen in staat is om de bodemgezond-
heid (in dit geval de vermindering van schade 
aan gewassen door bodemziekten zoals P. pene-
trans en V. dahliae) te verbeteren. 
uit de eerste resultaten van de bodemgezondheidsproef in vredepeel komt naar voren 
dat de combinatie (Tagetes + chitine + compost), Tagetes, chitine en bGo effectief 
kunnen zijn in de beheersing van P. penetrans en/of V. dahliae. de andere maatregelen 
vallen vooralsnog af omdat ze niet effectief of niet praktijkrijp zijn. dergelijke 
resultaten werd deels ook teruggevonden in de opbrengstgegevens van aardappel (2007) 
en lelie (2008). omdat veel meer gewassen (peen, aardbei, schorseneer etc.) net als 
aardappel en lelie ook gevoelig zijn voor schade veroorzaakt door P. penetrans en 
V. dahliae zijn de hier onderzochte maatregelen ook relevant voor deze (groente)gewassen. 
Bodemweerbaarheid: hoe 
krijgen we er grip op?
Met de afnemende beschikbaarheid van chemi-
sche gewasbeschermingsmiddelen, is de land- en 
tuinbouw steeds meer aangewezen op de natuur-
lijke, ziekteonderdrukkende eigenschappen van de 
bodem. In een ziektewerende grond zal, ondanks 
de aanwezigheid van een ziekteverwekker, geen of 
weinig schade optreden in een vatbaar gewas. Het 
microbiële bodemleven is hierbij een belangrijke 
factor. Een rijk en divers bodemleven kan goede 
concurrenten of antagonisten tegen ziekteverwek-
kers bevatten. De samenstelling van het bodem-
leven is afhankelijk van de fysische en chemische 
eigenschappen van de bodem. Toevoeging van 
organische stof kan de fysische- en chemische vari-
atie in grond verhogen en daarmee ook de bodem-
biodiversiteit. Maar, zorgt meer organische stof ook 
altijd voor een hogere bodemweerbaarheid? Dit is 
onderzocht in het project TopSoil+ (2005-2009). 
Gera van Os 1 en 
Joeke Postma 2 


Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen: BODEM

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Name not available

Wageningen Yield