Je familie heeft geen agrarisch bedrijf en je wilt toch boer worden. In de biologische en multifunctionele landbouw komt dat relatief vaak voor. Wie zijn die nieuwe intreders? En waar krijgen ze mee te maken als ze bedrijf starten? Een verkenning

Vijn, M.P.

Dutch

NARCIS 

Van burger naar boer

Wageningen Yield 

6-2011 | EKOLAND 28
Bedrijven zonder of met weinig onder-pand in de vorm van grond of gebou-
wen zijn vaak aangewezen op alternatieve fi-
nancieringsvormen. Dit kwam naar voren in 
een onderzoek van Praktijkonderzoek Plant 
en Omgeving van Wageningen UR in 2009 
(zie Ekoland 5-2010). In de praktijk blijken 
dit vaak nieuwe intreders te zijn: personen 
die een multifunctioneel landbouwbedrijf 
starten, zonder eerst een agrarisch bedrijf 
te hebben. Dit is een groep waarover wei-
nig bekend is en die zowel in onderzoek 
als in beleid onderbelicht zijn. Reden om 
eens beter te kijken naar deze groep onder-
nemers. Wie zijn ze? En wat brengen ze de 
landbouw?
Zorg en directe verkoop
Gegevens over nieuwe intreders waren niet 
beschikbaar via de Landbouwmeitellingen 
of andere databestanden. Daarom zochten 
Je familie heeft geen agrarisch bedrijf en je wilt toch boer worden. 
In de biologische en multifunctionele landbouw komt dat relatief 
vaak voor. Wie zijn die nieuwe intreders? En waar krijgen ze mee 
te maken als ze een bedrijf starten? Een verkenning.
TeksT Marcel Vijn | FoTo Dick Boschloo
de onderzoekers in hun eigen netwerken en 
die van de Taskforce Multifunctionele Land-
bouw. Deelnemers aan het onderzoek vor-
men daardoor geen representatieve steek-
proef. 
De meeste nieuwe intreders in de multifunc-
tionele landbouw vinden we in de zorgland-
bouw en de directe verkoop. Bij die laatste 
tak gaat het vooral om tuinders. Veel nieu-
welingen maken heel bewust de keuze voor 
biologische landbouw. Sommigen geven aan 
dat ze op de HAS al een buitenbeentje waren 
omdat ze ageerden tegen het gebruik van be-
strijdingsmiddelen in de landbouw.
Biologische boer willen worden
“Ik realiseerde me dat ik nog steeds wilde 
wat ik al vanaf mijn vijfde wilde: boer wor-
den.” Naast deze drijfveer wordt ook ‘het 
produceren van kwaliteit’ veel genoemd. 
De reguliere landbouw gaat over het alge-
meen over kwantiteit: je produceert zoveel 
mogelijk voor een zo laag mogelijke prijs. 
Als nieuwkomer is het moeilijk om je op die 
markt te begeven, omdat je kleiner start dan 
de meeste bedrijven die er al zijn. Maar de 
nieuwe intreders willen meestal ook hele-
maal niet op die manier werken. Zij willen 
juist een product maken waar ze trots op 
zijn, dat van hoge kwaliteit is, waar mensen 
blij van worden.
Onder de nieuwe intreders zijn veel hoger 
opgeleiden: hbo of universiteit. Degenen 
die een zorgboerderij starten, hebben vaak 
een opleiding en werkervaring in de zorg. 
Een aantal ondernemers die een tuinderij is 
gestart, heeft een opleiding voor biologische 
landbouw gedaan. Via hun stages kwamen 
ze in contact met de praktijk. Een groot deel 
van de geïnterviewde boeren  heeft eerst een 
baan in loondienst gehad, meestal gerela-
teerd aan de landbouw. 
Van burger naar boer
IJsbrand en Caroline Snoeij
EKOLAND | 6-2011 29
Knelpunten
Een belangrijk knelpunt voor een aantal van 
de starters is het vinden van een goede loca-
tie voor het bedrijf. Wanneer ze geen moge-
lijkheid hebben om zelf een boerderij te ko-
pen, beginnen ze vaak op een gehuurd stuk 
land met beperkte voorzieningen. Doordat 
er geen zekerheid is dat de huur/pacht lang-
jarig kan worden voortgezet, investeren de 
ondernemers weinig in de locatie. Een aantal 
nieuwe intreders zit al op de derde locatie. 
Bovendien zijn gemeenten lang niet altijd 
behulpzaam bij het vinden van een locatie.
Er zijn veel nieuwe intreders die per uur rela-
tief weinig verdienen (ook onder diegenen 
die er een goed inkomen uit halen). Of dit 
daadwerkelijk als een knelpunt wordt erva-
ren, verschilt sterk per persoon. Zo verge-
lijkt één van de tuinders zich met een vriend 
die vier keer zoveel verdient met een kan-
toorbaan, maar die wel heel saai werk heeft. 
Tegelijkertijd stopt een andere tuinder juist 
met zijn bedrijf, omdat hij vindt dat hij per 
uur te weinig overhoudt; in loondienst kan 
hij veel meer verdienen en als hij het leuk 
vindt om groente te verbouwen, kan hij er 
altijd een moestuin bij nemen. Overigens 
zijn er ook ondernemers die een goed inko-
men uit hun bedrijf halen én er tegelijkertijd 
voldoening uit halen. Daar gaat vaak wel een 
jarenlang proces van bedrijfsontwikkeling 
aan vooraf. 
De respondenten geven aan dat zij veel tijd 
kwijt zijn met hun bedrijf: vijftig tot zelfs ze-
ventig uur per week. Of dit als een knelpunt 
wordt ervaren is wederom afhankelijk van 
de persoon en de situatie.
Markt
Veel nieuwe intreders zetten in op verschil-
lende afzetkanalen voor hun product. Ze 
verkopen aan winkels, horeca, via groente-
pakketten en aan een kraam. Dit moet goed 
op elkaar en op het teeltplan worden afge-
stemd. Sommige boeren  verkijken zich hier 
in het begin behoorlijk op: “De verkoop is 
veel meer werk dan we in het begin had-
den gedacht of gehoord. In het begin heb je 
groente over. Dan denk je: we doen wat met 
een winkeltje, een supermarkt, dan verdie-
nen we wat extra. Uiteindelijk raak je het wel 
kwijt, maar je verdient er weinig aan en het 
kost erg veel tijd. Mooie groentes telen is niet 
zo moeilijk; het kwijtraken en er een goede 
prijs voor krijgen wel. Volgend jaar willen 
we waarschijnlijk minder verkoopkanalen.”
De initiatiefnemers die de laatste vijf jaar 
zijn gestart met een zorgtak hebben weinig 
moeite cliënten te werven en financiering 
voor de zorgdiensten te regelen.  Ze maken 
relatief vaak gebruik van de persoonsgebon-
den budgetten van de cliënten.
Inspireren
Nieuwe intreders pakken de dingen regel-
matig anders aan dan reguliere agrariërs; ze 
kijken soms anders tegen de zaken aan. Een 
voorbeeld van innovatief met je afzet om-
gaan: “Leveren aan de horeca bleek moei-
lijker dan gedacht. Daarom hebben we een 
systeem ontwikkeld, waarbij horecabedrij-
ven vierkante meters kunnen huren en daar 
verbouwen wij wat zij willen. Op die manier 
krijg je betere communicatie met elkaar: de 
horeca vertelt wat ze eigenlijk van je willen, 
want ze hebben er al voor betaald.” De inno-
vaties blijven lang niet altijd hangen op het 
eigen bedrijf, maar kunnen een breder effect 
hebben in de sector of in het netwerk van 
de ondernemers zelf. Zo kunnen nieuwe in-
treders elkaar inspireren, maar ook burgers 
en consumenten. Ze geven een eigen gezicht 
aan de landbouw en kunnen soms ook regu-
liere agrariërs inspireren. Hoewel deze laat-
ste groep vaak wat sceptisch aankijkt tegen 
dit soort kleine bedrijven, zijn ze ook geïnte-
resseerd in hoe deze bedrijven het redden.  
auteur is werkzaam bij Praktijkonderzoek Plant en omgeving, 
onderdeel van Wageningen Ur
het rapport ‘nieuwe intreders in de multifunctionele 
landbouw, een verkenning’ is te downloaden van  
edepot.wur.nl/166514
bEDrijfsvOEriNg
Wordt 
vervolgd 
Bedrijfscontinuïteit 
in de biologische 
landbouw 
deel 3
‘fONDs mAAKt 
zOrgbOErDErij mOgELijK’
ijsbrand en caroline snoeij vormen een geslaagd 
voorbeeld van nieuwe intreders. Zij wilden een 
zorgboerderij overnemen, maar kwamen niet uit de 
landbouw en beschikten niet over het benodigde ka-
pitaal. nu combineren ze een biologisch gemengd 
bedrijf met kippen, vleesrunderen, tuinderij met een 
uitgebreide zorgtak. Met hun zorgboerderij het Pa-
radijs wil het echtpaar snoeij betekenis geven aan 
het leven van ouderen met dementie, kinderen uit 
de jeugdzorg en met autisme. De zorgboerderij in 
Barneveld werkt vanuit een christelijke identiteit, wat 
soms specifieke doelgroepen zorgvragers aantrekt.
De aankoop van de boerderij, van grond en gebou-
wen, is extern gefinancierd door een stichting, die 
wilde investeren in een landelijk voorbeeldproject. 
Daarnaast kregen de ondernemers een gift van een 
particulier fonds. “Wij hebben de boerderij via een 
‘ingroeimodel’ gepacht van de stichting. het Para-
dijs verwerft geleidelijk zelf eigendom en wordt zo 
mede-eigenaar. Maar nooit helemaal, zo waarbor-
gen we de maatschappelijke bijdrage.” Verschillen-
de partijen helpen mee het Paradijs te financieren, 
sponsoren, lokale fondsen, zorgaanbieders. het 
maatschappelijk rendement staat centraal, en dat 
wordt bepaald door alle stakeholders. “het loopt 
nu heel goed”, zegt ijsbrand, “maar het gaat zeker 
niet vanzelf. als starter maak je ook fouten, je hebt te 
maken met tegenslag. Daarmee om kunnen gaan is 
een belangrijke voorwaarde om je onderneming te 
laten slagen. en wat vooral belangrijk is: heel hard 
werken, met hoofd, hart en handen!”
Een goede locatie vinden is voor 
nieuwe intreders vaak lastig


Van burger naar boer

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available

Organic Eprints