Rijpadensystemen bieden veel praktische voordelen. Sommige bedrijven werken met seizoenrijpaden, andere willen een stap verder gaan door ook bewerkingen en het oogsten vanaf vaste paden te doen. Of de extra kosten worden terugverdiend, verschilt per bedrijf. Voor biologische bedrijfstypen blijken rijpaden al bij een geringe opbrengstijging rendabel

Wijk, C.A.P., van

Dutch

Wageningen Yield 

5-2011 | EKOLAND 20
Rijpadensystemen bieden veel praktische voorde­
len. Sommige bedrijven werken met seizoenrijpaden, 
andere willen een stap verdergaan door ook de grond­
bewerkingen en het oogsten vanaf vaste rijpaden te 
doen. Of de extra kosten worden terugverdiend, ver­
schilt per bedrijf. Voor biologische bedrijfstypen blijken 
rijpaden al bij een geringe opbrengstijging rendabel. 
TeksT en FoTo’s kees van Wijk 
Onderzoek geeft gunstig perspectief aan, maar is te beperkt voor harde conclusies 
Wanneer zijn rijpaden rendabel?
en hoofdgrondbewerkingen vanaf vaste rij-
paden, konden wel calculaties van de extra 
kosten voor machines en loonwerk worden 
gemaakt. 
Bouwplan 
Voor de berekening is uitgegaan van vier be-
drijfstypen, namelijk een 50 hectare-bedrijf 
en een 200 hectare-bedrijf, zowel geïnte-
greerd als biologisch. De bouwplannen zijn 
gebaseerd op de gemiddelde situatie in het 
teeltgebied Flevoland. Voor het geïntegreer-
de bedrijf is de gekozen gewasrotatie 1: 4 en 
voor het biologische bedrijf 1:7. Het bouw-
plan per bedrijfstype is als volgt:
•  Biologisch, 50 en 200 ha: Zaaiui, zomer-
tarwe, luzerne 1-jarig, witte kool vers, con-
sumentenaardappel, spinazie, peen.
•  Geïntegreerd 50 en 200 ha: Zaaiui, zomer-
tarwe, consumentenaardappel, suikerbieten.
Kostenplaatje
Het machinepark en ook de werkzaamhe-
den uitgevoerd door loonwerkers werden in 
nauw overleg met de deelnemende bedrijven 
in het SBF project bepaald. Het is daardoor 
zeer praktijkgericht en afgestemd op het ge-
kozen bouwplan. Bij het geïntegreerde 200 
ha-bedrijf is gekozen voor eigen mechanisa-
tie voor de oogst van aardappel, ui en zomer-
In actuele bedrijfseconomische berekenin-gen zijn de actuele opbrengstprijzen en 
meerkosten van het machinepark en loon-
werkkosten voor rijpadenteelt vergeleken 
op zowel biologische als gangbare geïnte-
greerde bedrijven. In deze actualisatie, gefi-
nancierd uit het Rabobank projectenfonds, is 
voortgeborduurd op eerdere berekeningen 
in 2005 in het Zuidwesten voor klei. Deze 
cijfers zijn op basis van onderzoeks- en prak-
tijkresultaten in de afgelopen jaren bijge-
steld. In 2005 ging het om een systeem met 
seizoenrijpaden, waarbij oogst en grond-
bewerking niet vanaf de rijpaden gebeurt. 
Naast dit systeem is nu ook een rijpadensy-
steem met permanent onbereden bedden 
vergeleken met het standaard teeltsysteem. 
Permanent onbereden bedden worden, in 
combinatie met minimale grondbewerking, 
experimenteel toegepast in een proef van 
Stichting Bodembescherming Flevoland 
(SBF). De onderzoeksresultaten zijn qua op-
brengsten tot nu toe te beperkt gebleken om 
al conclusies te kunnen trekken, maar lijken 
de ontwikkeling naar vaste rijpaden te on-
dersteunen.
Waarom (seizoen) rijpaden? 
De zorg om de structuur van de grond door 
de toenemende en steeds zwaardere mecha-
omslag % * = minimaal benodigde % hogere productie van alle gewassen in het bouwplan om de meerkosten in 8 jaar terug te verdienen
nisatie is de voornaamste reden dat steeds 
meer telers overgaan tot vaste rijpaden tij-
dens het teeltseizoen, vanaf het voorjaar 
tot aan de oogst. Een ander voordeel is dat 
bewerkingen eerder kunnen worden uitge-
voerd na een natte periode. Vooral in de bi-
ologische landbouw met veel mechanische 
bewerkingen is dit van belang. Bovendien 
is het energiegebruik lager. Eerder rijpa-
denonderzoek toonde lagere emissies van 
broeikasgassen aan. De komst van GPS maakt 
werken met vaste rijpaden in de praktijk veel 
gemakkelijker. De meest gekozen rijpaden-
afstand is 3,15 meter, dit betekent wel extra 
kosten voor aanpassingen aan trekkers en 
machinepark.
Permanent onbereden bedden
Omdat met seizoenrijpaden de oogst en de 
hoofdgrondbewerking nog volvelds plaats-
vinden, kan er nog aanzienlijk structuur-
bederf van de bodem optreden. Dat komt 
omdat oogstwerk vaak in nattere perioden 
plaatsvindt. Daarom is er gekozen om de 
opbrengstvoordelen experimenteel te toet-
sen in een rijpadensysteem met permanent 
onbereden bedden, dus ook de oogst en 
de minimale grondbewerking vanaf vaste 
rijpaden. Hoewel er nog weinig praktijk-
ervaringen zijn met machines voor oogst 
Bedrijfstype seizoenrijpaden rijpaden met permanent onbereden teeltbedden
Extra investering machinepark (€) Extra loonwerkkosten (€) Omslag % * extra investering machinepark (€) Extra loonwerkkosten (€) Omslag %*
geïntegreerd 200 ha 248.447 3.830 6,8 154.362 20.110 6,7
biologisch 200 ha 132.810 13.303 2,8 4.839 28.043 2,1
geïntegreerd 50 ha 30.863 2.283 4,1 16.852 6.353 4,8
biologisch 50 ha 21.288 3.361 0,9 7.277 7.008 2,6
Tabel 1 - Vergelijking rijpadenteeltsystem met standaard geen rijpaden per bedrijfstype
Onkruideggen voor rijpadenteelt
EKOLAND | 5-2011 21
 AKKErbOuw
tarwe en de hoofdgrondbewerking omdat 
dit door de grotere arealen per gewas effi-
ciënter is. Alleen de suikerbieten worden in 
loonwerk geoogst. Op het biologische 200 
ha-bedrijf met zeven gewassen en ook op de 
beide 50 ha-bedrijven zijn de arealen per ge-
was veel kleiner, waardoor eigen mechani-
satie relatief duur uitpakt. Voor de ombouw 
van machines naar 3,15 meter spoorbreedte 
zijn extra investeringen nodig. Deze kosten 
verschillen sterk per machine. Bijvoorbeeld 
voor het ombouwen van een trekker is 
€ 16.500 gerekend. Een eenvoudige aanpas-
sing van een cambridgerol naar 6.30 meter 
kost € 1.100. Voor werk uitgevoerd door 
loonbedrijven is voor de rijpadensystemen 
met een tien procent hoger loonwerktarief 
gerekend vanwege de machineparkaanpas-
singen die het loonbedrijf zelf moet door-
voeren. Ook het gebruik van GPS varieert per 
bedrijfstype of teeltsysteem. 
Berekening
In de berekening zijn de opbrengstprijzen 
en teeltkosten gebaseerd op de Kwantita-
tieve Informatie (KWIN 2009). Ook de 
kosten van de extra investeringen in het 
machinepark zijn aangepast aan het actuele 
prijsniveau uit de KWIN of van leveranciers. 
De extra investeringen en extra loonwerk-
kosten en het omslagpunt (vergeleken met 
standaard) zijn per rijpadensysteem weerge-
geven in tabel 1.
 
Resultaten seizoenrijpaden
Op het biologische bedrijf is toepassing van 
seizoenrijpaden bij de gekozen uitgangs-
punten al snel rendabel. Kleine gemiddelde 
opbrengststijgingen van een tot drie pro-
cent blijken al voldoende om economisch 
positief te draaien. De ervaringen van de bi-
ologische landbouwers die nu met seizoen-
rijpaden werken, wijzen erop dat gemiddeld 
deze minimale verbetering haalbaar is. 
Bij het geïntegreerde bedrijf dient de op-
brengstverbetering vier tot zeven procent te 
zijn om tot economisch rendement te ko-
men. De verschillen ontstaan door de gewas-
keuze en doorgaans betere prijsvorming op 
het biologische bedrijf. 
Resultaten permanent 
onbereden bedden
Dit systeem wordt in de praktijk in Neder-
land nog niet toegepast. De beperkte onder-
zoeksresultaten in de gangbare landbouw 
geven in het algemeen hogere gewasop-
brengsten. Er zitten grotere verschillen tus-
sen bedrijven in extra kosten voor investe-
ring en loonwerk vergeleken met seizoen-
rijpadenteelt. Dit komt door andere keuzes 
voor loonwerk en eigen mechanisatie. Ten 
opzichte van seizoenrijpaden ligt het om-
slagpunt voor de grotere bedrijven (> 200 
ha) iets lager dan bij seizoenrijpaden en bij 
de 50 ha-bedrijven wat hoger. 
Ook is het bedrijfsresultaat berekend bij op-
brengststijgingen van vijf en tien procent. In 
de grafieken 1 en 2 zijn de saldi in beeld ge-
bracht, waardoor de snelheid van toename 
van de bedrijfssaldi door opbrengststijging 
goed te zien is. Andere voordelen van rijpa-
denteelt, zoals betere tijdigheid van bewer-
kingen en een lager energieverbruik zijn in 
de berekeningen niet meegenomen.
Deze uitkomsten zijn sterk bepaald door de 
gekozen bedrijfstypen en machine-inzet, 
die per bedrijfsituatie verschillen. Daarnaast 
zal verdere beproeving van de rijpadensyste-
men uitwijzen of de vereiste meeropbrengs-
ten haalbaar zijn. De effecten zijn pas na 
meerdere jaren merkbaar. Tegelijkertijd zul-
len ook de technische mogelijkheden ver-
der ontwikkelen en bij bredere toepassingen 
zullen de machinekosten dalen. Door lagere 
investeringskosten kan het rendement toe-
nemen. Een gunstig rendement zal, samen 
met andere voordelen, zoals sneller het land 
op kunnen voor bewerkingen, de ontwik-
keling naar vaste rijpaden in de akkerbouw 
verder stimuleren. 
auteur is werkzaam bij Praktijkonderzoek Plant en omgeving, 
onderdeel van Wageningen UR
Op biologische bedrijven is 
toepassing van seizoenrijpaden 
al snel rendabel
Grafiek 1 - Bedrijfssaldi (€) per jaar bij 0, 5 en 
10% hogere productie; vergelijking seizoenrijpa-
den met standaard geen rijpaden per bedrijfstype.
Grafiek 2 - Bedrijfssaldi (€) per jaar bij 0, 5 en 10% 
hogere productie; vergelijking rijpadensysteem met 
permanent onbereden bedden en standaard geen 
rijpaden per bedrijfstype.
€ 120,000
€ 100,000
€ 80,000
€ 60,000
€ 40,000
€ 20,000
€-
€ 20,000-
€ 40,000-
€ 60,000-
Seizoenrijpaden in een tarweperceel
Meer info:
Biologische 
velddag 
29 juni
€ 120,000
€ 100,000
€ 80,000
€ 60,000
€ 40,000
€ 20,000
€-
€ 20,000-
€ 40,000-
€ 60,000-


Wanneer zijn rijpaden rendabel?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS