Varkens hechten zeer aan geur: de aroma’s die de ongeboren biggen al in de baarmoeder ‘opsnuiven’, hebben lange tijd een gunstig e…ffect op het dier. Bijvoorbeeld na het spenen. Biggen die dan de vertrouwde aroma’s kunnen ruiken, hebben daardoor minder stress. Dit blijkt uit onderzoek van Marije Oostindjer en Liesbeth Bolhuis, onderzoekers van de Leerstoelgroep Adaptatiefysiologie van Wageningen UR

Bolhuis, J.E.

Oostindjer, M.

Rotgers, G.

Dutch

NARCIS 

Vertrouwde geur geeft minder stress bij spenen

Wageningen Yield 

O N D E R ZO E K  &  B E L E I D
a
c
h
te
rg
ro
n
d
V-focus  december  201136
O N D E R ZO E K  &  B E L E I D
a
c
h
te
rg
ro
n
d
V-focus  december  2011 37
uitten zich in: meer vreten in de eerste drie 
dagen na spenen en betere groei na spenen. 
De biggen hadden echter geen voorkeur voor het 
speenvoer met anijs, maar aten vooral veel van 
het controlevoer. Wanneer de biggen na spenen 
de vertrouwde anijsgeur konden blijven opsnuiven, 
gaf dit minder speenstress. Er was minder diarree 
en de biggen gedroegen zich beter (minder bijten, 
minder op elkaar springen, minder elkaar ‘mas-
seren’). 
Vervolgens werd onderzocht of de vertrouwde 
geur afkomstig moet zijn van het voer of dat die 
ook in de lucht mag hangen. Uit de proef bleek 
dat de biggen die een anijsgeur in het hok kregen 
geblazen, eveneens tot betere prestaties in staat 
waren. Tijdens die proef werd ook het cortisol 
in het speeksel gemeten. Dit is een maat voor 
de stressrespons. De biggen die de anijsgeur 
konden ruiken, hadden duidelijk minder stress, 
ongeacht of de geur van het voer kwam of in de 
lucht hing. “De geur in de lucht is dus voldoende 
om het stressniveau te verlagen”, concludeert 
Oostindjer. “Wanneer de biggen na het spenen 
in een omgeving komen met de geur die zij 
kennen vanuit de baarmoeder, leidt dat tot 
minder stress.” 
Welke geur
De grote vraag is nu welke geur het meest 
geschikt is voor de varkenshouderij. Voor varkens 
wordt nog gezocht naar het ideale aroma. Het 
aroma moet via de placenta in het vruchtwater 
kunnen komen. Dit betekent dat het een eenvou-
dig molecuul (of set van moleculen) moet zijn 
dat niet wordt afgebroken in het lichaam. 
Complexe geuren zijn om die reden mogelijk 
niet geschikt. Verder moet het varken de geur 
als smakelijk beschouwen voor optimale eﬀ ecten 
op voeropname.
Geur is voor varkens heel belangrijk. Het is 
een onderdeel van hun omgeving. De huidige 
varkenshouderij maakt vrijwel geen gebruik 
van geuren. Volgens Liesbeth Bolhuis 
zouden varkenshokken verrijkt kunnen 
worden met geuren. “Varkens houden van 
nieuwe dingen. Geef de dieren daarom 
eens een geurbeleving. Uit de literatuur is 
bijvoorbeeld bekend dat varkens houden 
van een hokverrijking waar een geur aan 
zit.”
Geur als  hokverri jking
Geesje Rotgers
Literatuur:  Oostindjer et al 2009; Prenatal fl avor exposure 
aﬀ ects fl avor recognition and stress-related behavior of
 piglets; Chemical Senses. Oostindjer et al 2010; Prenatal 
fl avour exposure aﬀ ects growth, health and behavior of 
newly weaned piglets; Physiology & Behavior. Oostindjer 
et al 2011; Perinatal fl avour learning and adaptation to 
being weaned: all the pig needs is smell; PLoS ONE 
(www.plosone.org/article/info%3Adoi%2 
F10.1371%2Fjournal.pone.0025318). 
Vertrouwde geur geeft   minder stress 
bij spenen
Varkens hechten zeer aan geur: de aroma’s die de ongeboren biggen al in de baarmoeder ‘opsnuiven’, 
hebben lange tijd een gunstig eﬀ ect op het dier. Bijvoorbeeld na het spenen. Biggen die dan de vertrouwde 
aroma’s kunnen ruiken, hebben daardoor minder stress. Dit blijkt uit onderzoek van Marije Oostindjer en 
Liesbeth Bolhuis, onderzoekers van de Leerstoelgroep Adaptatiefysiologie van Wageningen UR. 
CORTISOLTEST
Bij de biggen werd een speekselmonster 
genomen. De hoeveelheid cortisol in het 
speeksel is een maat voor de stressrespons.
Foto: WUR
I n eerder onderzoek van de Leer-stoelgroep Adaptatiefysiologie kwam al aan het licht dat biggen graag het eetgedrag van hun 
moeder overnemen. Biggen wil-
len hetzelfde brokje als de moederzeug. Het gaat 
dan om een brokje met dezelfde geur, dezelfde 
smaak en waarschijnlijk ook hetzelfde uiterlijk. 
De geur van het voer wordt door de biggen al 
ervaren in de baarmoeder. Bolhuis: “Vanaf het 
laatste trimester van de dracht komen de biggen 
al in contact met aroma’s in het zeugenvoer. Die 
komen namelijk ook in het vruchtwater terecht.” 
Wanneer biggen in de eerste weken na de 
geboorte opnieuw in contact komen met die aro-
ma’s (geuren) uit het zeugenvoer, geeft hen dat 
een vertrouwd gevoel. De biggen vreten boven-
dien beter en groeien harder na spenen als ze de 
beschikking hebben over voer met het aroma uit 
het zeugenvoer tijdens de dracht, zo blijkt uit het 
Wageningse onderzoek. In vervolgonderzoek 
keken Oostindjer en Bolhuis of het voor deze 
positieve eﬀ ecten belangrijk is dat het aroma in 
het biggenvoer zit of dat het bijvoorbeeld al vol-
doende is als de geur in het hok aanwezig is. 
Leren voor de geboorte
“Het is bekend dat mensen en dieren voor de 
geboorte al dingen kunnen leren”, vertelt Oost-
indjer. “Voor sommige diersoorten is dit ‘leren 
voor de geboorte’ essentieel aangezien de jongen 
meteen na de geboorte zelf aan de slag moeten 
met eten. Uit onderzoek is bekend dat veel dier-
soorten al voor de geboorte aroma’s kunnen 
ruiken en proeven. Als de moeder bijvoorbeeld 
veel knofl ook eet, komt die geur in het vrucht-
water terecht en ontwikkelt het jong een voor-
keur voor knofl ook.” 
Ook tijdens de lactatie komen sommige aroma’s 
mee met de melk. Om te testen in welke levens-
fase de biggen vertrouwd raken met aroma’s, 
werd een experiment uitgevoerd met de geur van 
anijs. Zeugen vreten voer met anijssmaak wel, 
maar echt dol zijn ze er niet op. Hetzelfde geldt 
voor biggen. Het idee was dat biggen die vertrouwd 
waren geraakt met anijs voor de geboorte of tijdens 
de lactatie via moedermelk sneller anijsvoer zou-
den opnemen. En de biggen die het niet kenden, 
zouden het eerder laten staan. In het onderzoek 
werd gewerkt met vier proefgroepen: 
•  kraambiggen die voor de geboorte waren 
blootgesteld aan anijs (via zeugenvoer);
•   kraambiggen die na de geboorte werden 
blootgesteld aan anijs (via zeugenmelk);
•   biggen die zowel voor als na de geboorte wer-
den blootgesteld aan anijs;
•   biggen die nooit werden blootgesteld aan 
anijs. 
Met de tunneltest (in één tunnel hing de geur 
van anijs, in de andere tunnel niet) werd onder-
zocht of de biggen de geur herkenden. “De anijs-
tunnel was duidelijk favoriet bij de biggen die in 
de baarmoeder al waren blootgesteld aan anijs”, 
vertelt Bolhuis. Het eﬀ ect was veel minder groot 
bij de groep biggen die via de zeugenmelk voor 
het eerst in aanraking kwam met het anijsaroma. 
Bovendien vertoonden de biggen die in de baar-
moeder blootgesteld waren aan anijs minder 
tekenen van stress in een nieuwe omgeving 
waarin de anijsgeur aanwezig was.
Minder stress
De biggen die in de baarmoeder vertrouwd 
waren geraakt met het anijsaroma, hadden daar 
na het spenen profi jt van als zij opnieuw met het 
aroma in aanraking kwamen. De betere prestaties 


Vertrouwde geur geeft minder stress bij spenen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield

Name not available