Welke leghen is (het meest) geschikt voor uitloopsystemen? Het Europese project Low Input Breeds onderzoekt dit in Zwitserland, Frankrijk en Nederland. De eerste resultaten

Niekerk, T.G.C.M., van

Reuvekamp, B.F.J.

Dutch

van Niekerk, T.G.C.M.

NARCIS 

Juiste kip voor uitloop

Name not available

Wageningen Yield 

VAKTECHNIEKLEGSECTOR
26 Pluimveehouderi j  41e jaargang - 11 februar i  2011
Kippen zijn jarenlang in kooien ge-houden en geselecteerd op goed presteren in zo’n houderijsys teem. 
Met de omschakeling van kooi naar scharrel, 
volière en vrije uitloop, worden deze kippen 
ineens in een geheel andere huisvesting ge-
zet. Niet alle kippen doen het daar even goed 
in. Het wordt steeds duidelijker dat voor 
niet-kooisystemen (en zeker uitloop) wel-
licht een ander type kip nodig is dan voor 
kooien. Ook gezien pikkerij en (het te ver-
wachten verbod op) snavelbehandelingen.
In 2009 keurde de EU een onderzoekspro-
ject goed, dat zich richt op de fokkerij van 
leghennen voor uitloopsystemen. In dit pro-
ject Low Input Breeds werken onderzoekers 
uit Zwitserland (FiBL) en Nederland (Wage-
ningen UR Livestock Research en Louis Bolk 
Instituut) samen met pluimveefokbedrijf In-
stitut de Sélection Animale (ISA, Hendrix 
Genetics) in Frankrijk. Doel is om helder te 
krijgen wat de specifieke eisen zijn waaraan 
een uitloopkip moet voldoen. In de eerste 
fase zijn in Frankrijk, Zwitserland en Neder-
land biologische en reguliere uitloopbedrij-
ven bevraagd over hun ervaringen. 
Onderzochte bedrijven
In totaal hebben 276 bedrijven meegedaan 
aan de inventarisatie (zie tabel 1). Het me-
rendeel hield de hennen biologisch. Het aan-
tal bevraagde bedrijven was het grootst in 
Zwitserland, in Frankrijk waren het er veel 
minder en waren het vooral reguliere uit-
loopbedrijven. Indien op een bedrijf meer-
dere stallen waren, werden gegevens per stal, 
dus per koppel, verzameld.
De koppelgrootte verschilt sterk: in Zwit-
serland waren de koppels het kleinst met ge-
middeld 2.000 hennen per koppel. In Frank-
rijk was de gemiddelde koppelgrootte drie-
maal zo groot als in Zwitserland en in Ne-
derland waren de onderzochte koppels het 
grootst met gemiddeld ruim 12.000 hennen.
De Zwitserse koppels zaten overwegend 
in volièresys temen en de Franse vooral in 
traditionele strooisel-roostersystemen. De 
Nederlandse koppels zaten redelijk gelijkelijk 
verdeeld over beide systemen. 
Type dier
De koppels waarvan we de productiegege-
vens hebben verzameld, behoorden tot 30 
verschillende merken of combinaties van 
merken. De meeste koppels waren bruine 
leghennen van veel verschillende merken. 
Witte koppels kwamen in Nederland en 
Zwitserland ook redelijk frequent voor, in 
Frankrijk zijn uitsluitend bruine koppels 
waargenomen. In Nederland kwamen rede-
lijk wat koppels met silvers voor. In Zwitser-
land kwamen deze wat minder voor en in 
Frankrijk helemaal niet. In Zwitserland wor-
den zeer vaak gemengde koppels gehouden, 
meestal met twee merken. Alle combinaties 
van wit, bruin en silver kwamen voor, maar 
het meest de combinatie bruin-wit.
Hoewel enkele merken in alle drie landen 
voorkwamen, waren er toch opmerkelijk veel 
verschillen in gebruikte merken tussen de 
landen. Een vergelijking tussen de landen is 
daardoor moeilijk. Neem daarbij de variatie 
in koppelgrootte, management en houderij-
systeem, dan is duidelijk dat er geen harde 
uitspraken gedaan kunnen worden over één 
bepaald merk hen. In dit artikel hebben we 
daarom merken samengevoegd naar bruin, 
wit, silver en combinaties van deze typen. 
Productie en uitval per land
In tabel 2 staan productie en uitval in de drie 
landen. Zeer opmerkelijk is de lage eierpro-
ductie bij Nederlandse biobedrijven. Dit 
heeft alles te maken met de hoge uitval. De 
In Zwitserland worden zeer vaak gemeng-
de koppels gehouden, in alle combinaties 
van wit, bruin en silver, maar het meest in 
de combinatie bruin-wit
Welke leghen is (het meest) geschikt 
voor uitloopsystemen? Het Europese 
project Low Input Breeds onderzoekt 
dit in Zwitserland, Frankrijk en 
 Nederland. De eerste resultaten.
Juiste kip 
voor uitloop
27Pluimveehouderi j  41e jaargang - 11 februar i  2011
verklaring voor dit grote verschil kan niet ge-
vonden worden in het type leghen. Hoewel 
er verschillen zijn in eierproductie en uitval 
per type dier, scoort Nederland in het alge-
meen hoger met uitval in de biohouderij. 
Ook als we – voor zover mogelijk – binnen 
hetzelfde merk kijken scoort Nederland ho-
ger met uitval en dus lager in productie.
Koppelgrootte zou hiervoor een verkla-
ring kunnen zijn. Vooral in biologische sys-
temen zijn grote koppels immers moeilijker 
te managen qua pikkerij. De koppelgrootte 
bij biologische koppels verschilt in Neder-
land echter niet (statistisch) aantoonbaar van 
die in Frankrijk. Wel zijn de biologische hen-
nen in Frankrijk aan de snavel behandeld. 
Nadere analyse van de data is nodig om te 
achterhalen wat hier precies speelt.
Productie en uitval per type dier 
Welk type dier produceert nu het best in al-
ternatieve huisvesting? Tabel 3 geeft per type 
leghen de eierproductie en uitval. Hieruit 
blijkt dat witte eilegsters het eigenlijk heel 
goed doen, zowel in reguliere uitloopstallen 
als in de biologische houderij. De uitval is la-
ger dan bij bruine leghennen en silvers, en de 
productie is hoger. Hoewel silvers altijd be-
schouwd worden als een type hen dat bij uit-
stek geschikt is voor biologisch, blijkt dit niet 
uit de eierproductie en de uitval.
In combinatie met bruine hennen worden 
wel weer goede resultaten behaald. Hierin zit 
natuurlijk wel het landeneffect verweven, 
omdat deze gemengde koppels nagenoeg al-
leen maar in Zwitserland voorkomen.
Opmerkelijk zijn de resultaten met ge-
mengde koppels van bruine en witte hennen. 
In systemen met uitloop bereiken deze geen 
hoge productie, maar de uitval blijft laag. In 
biologische systemen is de productie wel 
goed, maar is de uitval hoog. Omdat deze 
bruin-witte koppels alleen in Zwitserland 
voorkwamen, waar noch bij biologisch noch 
bij alternatief een snavelbehandeling werd 
toegepast, is het verschil niet aan de snavel-
behandeling toe te schrijven.
Kwaliteit bevedering
In tabel 4 staat de beoordeling van de beve-
dering van de gemonitorde koppels. Deze 
score geeft aan hoe de pluimveehouder zijn 
koppel beoordeelt. Te zien is dat bij bruine 
kippen relatief veel koppels in de klasse ’geen 
kale dieren’ vallen en weinig koppels in de 
klasse ’meer dan 25% van de dieren is kaal’. 
Opmerkelijk is dat witte hennen ook hier 
weer goed scoren, terwijl er bij de silvers re-
latief veel koppels in de slechte bevederings-
klasses vallen. De gecombineerde koppels 
hebben doorgaans een slechtere bevedering 
dan gemiddeld over alle koppels heen.
Conclusie: witte hennen in beeld
Uit deze eerste inventarisatie komt naar vo-
ren dat witte hennen serieus bekeken moe-
ten worden als mogelijk geschikt voor be-
drijven met uitloop. Nadere analyse van de 
gegevens zal meer duidelijkheid moeten 
geven of de verschillen eventueel aan 
manage mentfactoren toe te wijzen zijn.
Het ministerie van Economie, Landbouw & Innova-
tie (voorheen LNV) heeft een deel van de kosten van 
het onderzoek in Nederland gefinancierd via de Pro-
ductwerkgroep Pluimveevlees en eieren in het pro-
gramma Bioconnect. Met dank aan de pluimveehou-
ders die gegevens hebben aangeleverd.
Meer informatie over het Low Input Breeds-project 
staat op de website www.LowInputBreeds.org.
Thea van Niekerk, Berry Reuvekamp  onderzoekers bij Wa-
geningen UR Livestock Research, onderdeel van de Animal 
Sciences Group van Wageningen UR  Monique Bestman  
onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut in Driebergen
M
ON
IQ
UE
 B
ES
TM
AN
Tabel 1. Verdeling onderzochte bedrijven
 aantal bedrijven gem. koppelgrootte
 uitloop bio uitloop bio
Zwitserland 35 91 3.093 a 1.635 a
Frankrijk 32 11 7.577 b 4.682 ab
Nederland 48 61 17.625 c 8.077 b
a, b, c: Koppelgroottes met verschillende letters in horizontale 
of verticale richting zijn aantoonbaar verschillend (p<0,001)
Tabel 2. Eierproductie en uitval 
op 60 weken leeftijd, per land
 aantal eieren p.o.h. uitval uitval
 uitloop bio uitloop bio
Zwitserland 244,1 247,0 5,9 6,6
Frankrijk 241,9 245,4 4,9 4,7
Nederland 244,9 231,0 6,6 12,0
Tabel 3. Eierproductie en uitval 
op 60 weken leeftijd, per type hen
 aantal eieren p.o.h. uitval uitval
Type hen uitloop bio uitloop bio
Wit 248,7 243,5 5,2 3,5
Bruin 246,2 239,1 5,8 8,0
Silver 237,8 227,2 9,8 13,4
Bruin + silver 248,0 254,3 5,5 9,6
Bruin + wit 200,0 240,8 1,0 7,1
Silver + wit * 243,0 * 10,4
Bij vrije uitloop zijn eierproductie en uitval bij bruin+wit aan-
toonbaar lager dan bij de andere groepen.  
Bij biologisch was de eierproductie bij silver niet aantoonbaar 
lager dan bij bruin, maar wel aantoonbaar lager voor alle 
 andere (combinaties van) typen dieren, en was de uitval bij 
 silver aantoonbaar hoger dan bij bruine, witte en gecombi-
neerde bruin-witte koppels
Tabel 4. Bevedering op 60 weken 
Type hen n 0% <25% >25% ?
Wit 42 57,1 31,0 9,5 2,4
Bruin 164 38,1 29,9 29,3 2,4
Silver 41 17,1 34,2 46,3 2,4
Bruin + silver 7 14,3 28,6 57,1 0,0
Bruin + wit 56 23,2 25,0 48,2 3,6
Silver + wit 10 30,0 30,0 40,0 0,0
Gemiddeld 320 34,3 30,0 33,0 2,8
In % koppels (berekend binnen type dier). 
n = aantal koppels; 0% = geen/nauwelijks kale dieren; 
<25% = minder dan 25% kale dieren; >25% = meer dan 25% 
kale dieren; ? = bevederingskwaliteit koppel onbekend. 
Statistisch gezien verschilt de bevedering van de witte en 
 bruine koppels niet van elkaar, maar hebben de silvers een 
aantoonbaar slechtere bevedering


Juiste kip voor uitloop

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Name not available

Wageningen Yield