De Marke gaat in twee stappen naar minimale emissie van lachgas en methaan. De eerste stap is efficiënt nutriëntengebruik. Deze stap is door De Marke in de afgelopen jaren maximaal uitgevoerd en wordt ook door praktijkbedrijven al in verschillende mate toegepast. De tweede stap is het verhogen van voerefficiëntie in de veestapel. Deze stap krijgt op De Marke in 2012 volop de aandacht en moet leiden tot de gewenste minimale emissie van lachgas en methaan. Hierna kan nog een stap gezet worden

Hilhorst, G.J.

Sebek, L.B.

Verloop, K.

NARCIS 

De Marke naar minimale broeikasgasemissie

Wageningen Yield 

O N D E R ZO E K  &  B E L E I D
a
c
h
te
rg
ro
n
d
V-focus  april  201224
O N D E R ZO E K  &  B E L E I D
a
c
h
te
rg
ro
n
d
V-focus  april  2012 25
Gewas
Vee
Kunstmest
Mest in
weide
Mest in
de stal
Bodem
In stal
45%
0%
9%
Aanwending
35%
< 1%
< 1%
11%
Tabel 1 
Tabel 2
Figuur 1 
Verhogen voerefficiëntie veestapel
Efficiënt nutriëntengebruik helpt vooral de 
lachgasemissie te beperken. Verminderen van 
de methaanemissie wordt vooral bereikt door 
het verhogen van de verteerbaarheid van voer. 
Ongeveer 80 procent van de methaanemissie 
op het melkveebedrijf komt immers vrij bij de 
vertering van het voer. De overige 20 procent 
komt vrij uit de mestopslag. De verteerbaarheid 
van het voer kan op verschillende manieren 
worden verhoogd:
1.  Een hogere beschikbaarheid van stikstof in 
grasland.
2. Het eerder oogsten van gras.
3. Inkuilen met speciale additieven.
4.  ‘Voorkauwen’ van gras door mechanische 
bewerking. 
Met een aantal van deze maatregelen heeft De 
Marke al ervaring opgedaan. Een voorbeeld is 
het ‘voorkauwen’ van gras (zie kader). 
Stand van zaken De Marke
Tabel 2 geeft de gerealiseerde reductie weer 
voor De Marke in 2010. Deze reductie is voor 
lachgas bereikt door op een laag N-overschot in 
de bodem te sturen en voor methaan door op 
efficiënt voergebruik te sturen. Iedere veehou-
der kan met deze maatregelen aan de slag en 
kan in principe vergelijkbare reducties realise-
ren. Voorbeelden daarvan zijn nu al te zien op 
de bedrijven van het project Koeien & Kansen. 
Naar broeikasgasneutraal
De broeikasgasemissie op De Marke is al flink 
gereduceerd via een hoge N-benutting (lachgas), 
een hoge voerefficiëntie (methaanemissie) en 
mestvergisting (methaanemissie uit mest opslag). 
Toch zullen er nog verdere stappen gezet worden: 
minder methaanemissie uit de koe door het 
verhogen van de verteerbaarheid van voer  
(zie kader) en minder lachgasemissie door het 
verder verhogen van de N-benutting uit mest. 
Andere maatregelen zijn het toevoegen van 
nitraat of sulfaat aan voer om de methaan-
vorming in de pens te verlagen, mest dagvers 
uit de put naar de vergister transporteren om 
methaan te laten vrijkomen in een omgeving 
waar het kan worden afgevangen en het verbe-
teren van het vergistingsproces van mest. Om 
deze laatste maatregel uit te voeren wordt een 
nieuwe generatie mestvergistingsinstallaties 
gebouwd die een beter substraat opleveren. 
Ondanks bovenstaande blijft er een restemissie 
voor broeikasgassen bestaan. De productie van 
groene energie moet die onvermijdbare rest-
emissie op De Marke compenseren. Dat gaat 
lukken via het vergisten van de mest, waarmee 
De Marke een klimaatneutraal melkveebedrijf 
zal worden.
Botsende belangen binnen het bedrijf
Door de veelheid aan maatregelen en de diver-
siteit ervan is de wisselwerking tussen maat-
regelen niet altijd duidelijk. De ene maatregel 
kan het effect van de andere weer tenietdoen. 
Deze botsende belangen moeten bekend zijn 
om effectief bedrijfsmanagement te kunnen 
ontwikkelen. Ondernemers, adviseurs en 
studenten kunnen hun voordeel doen met de 
ervaringen van De Marke bij het maximaal ver-
minderen van de broeikasgasemissies. Het is 
daarom belangrijk om transparant te maken 
waarom De Marke welke maatregelen toepast. 
Daarom zijn de stappen voor het beperken van 
de broeikasgasemissie op De Marke in samen-
hang met het bedrijfs-systeem beschreven. 
Dit rapport komt binnenkort uit.
Om de verteerbaarheid van graskuil te 
verbeteren is op KTC De Marke een proef 
gedaan met het mechanisch ‘voorkauwen’ 
van de graskuil. Daarvoor gebruikten de 
onderzoekers een soort voormaler met 
walsen die in de minst intensieve stand 
een licht vezelige mat opleverde. In de 
opnameproef bleek dat de koeien dit 
product goed vraten. Hoewel de voerwaarde­
analyses nog niet bekend zijn, heeft het  
De Marke­team goede hoop dat de koeien 
beter gaan presteren dan op onbehandelde 
graskuil. De verteerbaarheid van vooral de 
latere graskuilen (2de ­ 4de snede) is de 
laatste jaren op KTC De Marke een toe­
nemende zorg. De koeien produceren er 
slechter mee dan dat op basis van de 
voederwaardeanalyse verwacht mag 
worden. Onderzoekers van Wageningen UR 
Livestock Research hebben de indruk dat 
dit ligt aan de minder goede afbraak van de 
ruwe celstof. Blijkbaar duurt het herkauwen 
van de koeien en/of is de verblijfduur in de 
pens niet lang genoeg om de celwanden 
voldoende open te breken waardoor de 
celinhoud (energie en eiwit) beschikbaar 
komt voor vertering. Naast de hier 
genoemde mechanische voorbewerking is 
misschien ook een enzymatische of 
chemische voorbewerking een oplossing.
‘Voorkauwen’  van gras voor  eff iciënter  voeren en minder  methaanemissie
Koos Verloop, 
Gerjan Hilhorst en 
Leon Šebek 
Wageningen UR Livestock Research
De Marke naar minimale 
broeikasgasemissie
De Marke gaat in twee stappen naar minimale emissie van lachgas en methaan. De eerste stap is efficiënt 
nutriëntengebruik. Deze stap is door De Marke in de afgelopen jaren maximaal uitgevoerd en wordt ook 
door praktijkbedrijven al in verschillende mate toegepast. De tweede stap is het verhogen van voerefficiëntie 
in de veestapel. Deze stap krijgt op De Marke in 2012 volop de aandacht en moet leiden tot de gewenste 
minimale emissie van lachgas en methaan. Hierna kan nog een stap gezet worden.
Emissie van lachgas op De Marke: het bedrijf lijkt op een poreuze 
band ... niet te hard oppompen!
Enkele maatregelen die bijdragen aan efficiënt gebruik van stikstof 
en daardoor broeikasgasemissie beperken.
Maatregel Werking
Scherp voeren op eiwit  Lagere N­excretie per liter melk
Voldoende energie  Houdt melkproductie op niveau ­> 
in het rantsoen N­excretie per liter melk
Een hoge levensproductie  Minder jongvee nodig voor
van melk  vervanging van melkvee
Een goede planning  Goed verdelen en goed tijdstip
van de bemesting verhoogt benutting en beperkt 
 kunstmestbehoefte
Maak het beste  Opgevangen N komt beschikbaar 
van het vanggewas  voor het volggewas
Broeikasgasemissies van De Marke (2010) ten opzichte van het 
referentiejaar 1990.
Emissie Referentie 1990 De Marke 2010 Reductie
 kg CO2-equivalent kg CO2-equivalent %
Lachgas (N2O) 0,33 0,14 58
Methaan (CH4) 0,69 0,60 13
D e minimale broeikasgasemissie, ook wel de onvermijdbare rest-emissie genoemd, wordt gecom-penseerd met het produceren 
van energie uit mest. Groene 
energie bespaart namelijk het gebruik van 
fossiele energie en de CO2-uitstoot die daarmee 
gepaard gaat. Met deze laatste stap hoopt 
De Marke een klimaatneutraal melkveebedrijf 
te worden.
Efficiënt nutriëntengebruik
De Marke heeft met efficiënt nutriëntengebruik 
de broeikasgasemissie sterk verlaagd. Dit is 
bereikt door te sturen op minimaal gebruik van 
grondstoffen, zoals stikstof (N) in kunstmest en 
aangekocht voer. Hoe dat werkt kan met een 
vergelijking met een opgepompte fietsband 
worden uitgelegd. De fietsband stelt daarbij de 
bedrijfskringloop voor en de hoeveelheid lucht 
in de band is de gebruikte grondstoffen. 
De kringloop van een bedrijf is nooit gesloten 
en kent verliezen. De fietsband in het voorbeeld 
is dan ook lek of poreus. Hoe harder hij wordt 
opgepompt hoe sneller de lucht eruit loopt. Dit 
speelt ook in de bedrijfskringloop, bijvoorbeeld 
voor N. Hoe meer stikstof door het bedrijf 
stroomt, hoe meer emissie. Je kunt proberen de 
lekken te dichten, maar als het er veel zijn, kun 
je ook kiezen voor een wat lagere stroom van 
stikstof door het bedrijf. Een strategie die leidt 
tot een efficiënt gebruik van stikstof waarbij 
niet meer stikstof door het systeem stroomt dan 
nodig is voor dieren en gewassen, verlaagt zo 
ook de lachgasemissie (Figuur 1). Op De Marke 
is er geen emissie uit kunstmest doordat geen 
kunstmest gebruikt wordt. 
Het inzicht uit figuur 1 geeft een goede leidraad 
voor maatregelen in de praktijk (Tabel 1). Wie 
een goede BEX scoort, zal ook met de emissie 
van broeikasgassen de goede kant op gaan. 
 


De Marke naar minimale broeikasgasemissie

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield