Een aantal runderrassen, waaronder de Lakenvelder, wordt nu door hobbyisten gehouden. Deze nieuwe groep veehouders stelt ook haar eigen eisen met betrekking tot een fokprogramma. Belangrijke vraag is dan hoe een dergelijk fokprogramma georganiseerd kan worden

Oldenbroek, J.K.

NARCIS 

Fokprogramma voor een hobbykoe

Name not available

Wageningen Yield 

Fokprogramma voor een hobbykoe
Fokken is het planmatig verbeteren van de 
volgende generatie kalveren. Dat doe je 
door systematisch de betere stieren en 
koeien te selecteren en die met elkaar te 
paren. Onder beter verstaan we dat ze 
meer dan het gemiddelde dier voldoen aan 
het fokdoel. Het fokdoel wordt gevormd 
door de kenmerken die je als fokker of als 
fokkers gezamenlijk wilt verbeteren. Het 
heeft alles te maken met het gebruiksdoel: 
waarvoor houd ik de koeien en welke 
eigenschappen zijn daarbij belangrijk? In 
een fokprogramma worden koeien en stie-
ren geselecteerd op het fokdoel, op hun 
relevante erfelijke eigenschappen. Dat 
vraagt een unieke identificatie van de die-
ren en een goede registratie van de afstam-
ming en van hun eigenschappen. 
Gebruiks- en fokdoel
De Lakenvelder is een graasdier dat het 
landschap verfraait vanwege de bijzonde-
re aftekening: het laken is een cruciaal 
onderdeel van het fokdoel. Een hobbykoe 
moet oud kunnen worden: levensduur is 
ook een belangrijk onderdeel van het fok-
doel. Dat kun je onder andere realiseren 
door een koe te fokken met goede benen 
en klauwen. Een hobbykoe moet gemak-
kelijk zijn in de omgang en ook gemakke-
lijk te verzorgen: een rustig karakter en 
gemakkelijk afkalven behoren ook in het 
fokdoel. Een hobby mag geld kosten, maar 
Een aantal runderrassen, waaronder de Lakenvelder, wordt nu door 
hobbyisten gehouden. Deze nieuwe groep veehouders stelt ook haar 
eigen eisen met betrekking tot een fokprogramma. Belangrijke vraag 
is dan hoe een dergelijk fokprogramma georganiseerd kan worden. 
liefst niet al te veel. De meeste Lakenvel-
der koeien en de stierkalveren eindigen 
hun leven als slachtdier en daarom is het 
financieel aantrekkelijk om in het fokdoel 
ook ruimte te maken voor vleesproductie-
kenmerken.  
Fokdoelkenmerken
Vanuit de fokkerij zijn er twee belangrijke 
redenen om de afstamming van de dieren 
nauwkeurig vast te leggen en het dier dui-
delijk te identificeren met een schets en 
een oormerk. Het is heel belangrijk om er 
zeker van te kunnen zijn dat bij het dier 
dat je voor je hebt ook deze afstamming 
hoort. De eerste reden is omdat de afstam-
ming een voorspelling kan geven van de 
kwaliteit van een dier nu en straks. Veel 
kenmerken zijn immers erfelijk en dat 
betekent dat ze voor een deel door de 
afstamming bepaald worden. De tweede 
reden is dat het dier dat je voor je hebt 
meer of minder ingeteeld kan zijn. Ook 
kun je uit de afstamming van het dier 
afleiden met welke fokdieren je deze kunt 
paren, wil je zelf niet te veel gaan intelen. 
De identificatie is ook belangrijk om de 
eigenschappen van het dier goed bij het 
juiste dier vast te leggen. Alleen dan kan er 
10 ZeldzaamHuisdier
Tekst: Kor Oldenbroek
een goede analyse gemaakt worden in 
hoeverre het dier aan het fokdoel voldoet 
en ingezet kan worden in de fokkerij.
Fokwaardeschatting?
In de professionele fokkerij worden com-
plexe computerprogramma’s gebruikt om 
de fokwaarde van een dier te schatten, om 
een inschatting te maken in hoeverre de 
kalveren van dit dier beter zullen zijn dan 
het gemiddelde kalf. Voor een ras als de 
Lakenvelder is dat (nog) een brug te ver. 
Maar het kan ook eenvoudiger. Door jaar-
lijks de gemiddelde waarde van de belang-
rijkste exterieurkenmerken en de score 
voor gedrag te publiceren, kan iedere fok-
ker zien in hoeverre een individueel dier 
daarvan afwijkt en op grond van deze (fok)
waarde beslissen. Het inzetten van fok-
stieren die afstammen van stiermoeders 
die bewezen hebben oud te kunnen wor-
den, kan een belangrijk fokkerijinstru-
ment zijn om de levensduur te verbeteren. 
Om geboortemoeilijkheden te analyseren 
zijn er in de rundveefokkerij formulieren 
ontworpen om van iedere geboorte syste-
matisch vast te leggen hoe de geboorte 
verlopen is. Dan kan duidelijk worden 
welke stieren geboortemoeilijkheden ver-
oorzaken en welke niet. De laatste verdie-
nen de aanbeveling om ingezet te worden 
op de pinken. Voor de vleesproductie wor-
den nu al gespeende Lakenvelder stierkal-
veren op een beperkt aantal bedrijven 
slachtrijp gemaakt. Bij de aankomst en bij 
het verlaten van dat bedrijf kun je ze 
wegen en de groei per dag berekenen. Dan 
wordt ook duidelijk welke stieren de best 
groeiende stierkalveren geven.
Verwantschap en inteelt
Dieren zijn aan elkaar verwant wanneer 
uit de stambomen blijkt dat ze één of 
meerdere voorouders gemeenschap-
pelijk hebben. Verwantschap leidt ertoe 
dat ze deels dezelfde genen hebben van 
de voorouders die ze gemeenschappelijk 
hebben. Hiervan wordt volop gebruik-
gemaakt in de fokkerij, omdat dat een 
voorspelling kan geven van de fokwaarde 
van een dier. Wanneer een volle zus van 
een pink veel melk geeft, is de kans dat 
ZeldzaamHuisdier 11
de pink later een goede melkproducent 
wordt ook vrij groot. 
Verwantschap kan ook tot problemen lei-
den in de fokkerij. Wanneer de ouders van 
een kalf aan elkaar verwant zijn, is het kalf 
ingeteeld. Bekend is dat ingeteelde dieren 
minder vruchtbaar zijn en een lagere weer-
stand tegen ziekten hebben. Inteelt, het 
paren van dieren die aan elkaar verwant 
zijn, is sterk af te raden en in een ras moet 
er alles aan gedaan worden om de ver-
wantschap tussen de fokdieren laag te 
houden. Dat kan door meer dan 25 stieren 
per generatie inzetten. Wanneer je als indi-
viduele fokker een kalf wilt fokken, kies dan 
voor een stier die goed vererft en die weinig 
verwant is aan jouw koe.
Wat vraagt de aandacht?
Om een fokprogramma voor een hobbykoe 
zoals de Lakenvelder te maken, moet een 
aantal vragen beantwoord worden. De eer-
ste is: wat is het fokdoel en wat zijn de fok-
doelkenmerken? Vervolgens kan er een 
plan gemaakt worden. Wat verzamelt de 
inspecteur bij het jaarlijkse bezoek aan een 
bedrijf: exterieurgegevens, gegevens over 
het gedrag en gegevens over het geboorte-
verloop? Welke gegevens worden verzameld 
van de dieren die geslacht worden? Deze 
data moeten ingevoerd en geanalyseerd 
worden, waarna de foktechnische commis-
sie de selectie kan maken: welke van de 
oudere duurzame koeien zijn geschikt als 
stiermoeder en welke stieren die weinig 
geboorteproblemen geven in combinatie 
met een goede groei worden ingezet als 
fokstier? Worden er genoeg fokstieren en 
stiermoeders ingezet die niet sterk aan 
elkaar verwant zijn? Zo kunnen fokkers 
individueel hun Lakenvelders verbeteren 
en houden ze samen het ras in stand. =
Zwarte Lakenvelder met kalf 
Rode Lakenvelder 
K. Oldenbroek 
K. Oldenbroek 


Fokprogramma voor een hobbykoe

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Name not available

Wageningen Yield