Wie dacht dat je tulpen geen warmwaterbehandeling kunt geven heeft het mis. Met de juiste aanpak kunnen de bollen bij 47°C worden behandeld. Dit biedt mogelijkheden voor de toekomst bij de aanpak van stengelaaltjes

Dam, M.F.N., van

Dutch

Wageningen Yield 

• BLOEMBOLLENVISIE • 27 januari 2012
27 januari 2012 • BLOEMBOLLENVISIE •
• BLOEMBOLLENVISIE • 27 januari 2012
27 januari 2012 • BLOEMBOLLENVISIE •
22
• BLOEMBOLLENVISIE • 27 januari 2012
27 januari 2012 • BLOEMBOLLENVISIE •
• BLOEMBOLLENVISIE • 27 januari 2012
27 januari 2012 • BLOEMBOLLENVISIE •
23
In de tulpenteelt komt de laatste jaren meer aantasting door tulpenstengelaaltje voor. In 2009 is bij PPO onderzoek gestart 
naar de mogelijkheden van het toepassen van 
een warmwaterbehandeling van tulp voor de 
bestrijding van dit aaltje. Dit onderzoek had 
enerzijds tot doel om te bepalen of tulpen een 
behandeling van 4 uur 47 of 48°C kunnen door-
staan, anderzijds om het dodende effect van 
die temperaturen op de aaltjes te bestuderen. 
Er is in twee jaar veel bereikt. Op tijd beginnen 
na het rooien en een hoge voorbehandelings-
temperatuur bleken de belangrijkste factoren 
om bollen de hoge temperatuur van de warm-
waterbehandeling te laten doorstaan. Tulpen-
stengelaaltjes worden bij 4 uur 47°C gedood.
VoorbehandelIng 
In de proeven werd gebruik gemaakt van 
gezonde bollen van de cultivars ‘Clearwater’ 
en ‘Oscar’. Als uitgangspunt voor de warmwa-
terbehandeling van tulp werd de werkwijze bij 
krokus en narcis gebruikt: Een voorbehande-
ling (voorwarmte) bij een temperatuur hoger 
dan de bewaartemperatuur, voorweken van de 
bollen gedurende 24 uur en een warmwaterbe-
handeling van 4 uur bij een temperatuur tus-
sen 45 en 47°C. Het voorbehandelen is nodig 
om de bollen voor te bereiden op de hoge-
re temperatuur van de warmwaterbehande-
ling. Inwendig stelt de bol zich dan in op een 
rustperiode, waardoor de bol beter tegen de 
warmte bestand is. De voorbehandeling ver-
schilt per gewas. Uit ervaringen in de praktijk 
met de warmwaterbehandeling in tulpen tegen 
destructoraal viel af te leiden dat 1 week 30°C 
de voorkeur had. Voorwaarde is dan wel dat de 
bollen tijdig worden gerooid en dat de bollen 
direct bij 30°C worden bewaard. In het onder-
zoek werd in alle gevallen na de voorbehande-
ling ook nog 24 uur voorgeweekt (4 uur dom-
pelen in schoon water en 20 uur warm en nat 
houden). Hierdoor ontstaat een beter dodend 
effect op de aaltjes. In het eerste proefjaar wer-
den zowel 25 als 30°C gebruikt als voorbehan-
deling van de tulpen. Hieruit kwam al snel naar 
voren dat de bollen die bij 30°C waren bewaard 
het best bestand waren tegen de warmwaterbe-
handeling. De opbrengst na een warmwaterbe-
handeling bij 45°C, in combinatie met de voor-
behandeling van 30°C, was daarbij nog redelijk 
vergelijkbaar met de controles (onbehandeld 
en warmwaterbehandeling bij 43,5°C). Na een 
warmwaterbehandeling bij 46°C werd echter 
flink aan opbrengst ingeleverd. Bij ‘Oscar’ kost-
te dat gemiddeld 45% van de opbrengst en bij 
‘Clearwater’ 36% ten opzichte van de gemiddel-
de opbrengst bij 43,5°C. Deze waarden gelden 
voor de behandelingen waarbij 30°C als voor-
temperatuur was gegeven. Bij 25°C als voor-
temperatuur was de opbrengst nog lager. 
Uit het eerste jaar van dit onderzoek kwam 
naar voren dat een hoge voortemperatuur het 
best was en dat nog hoger waarschijnlijk nog 
beter zou zijn geweest. In het tweede jaar werd 
dan ook gewerkt met 27, 30 en 33°C, gevolgd 
door warmwaterbehandelingen van 45, 46 en 
47° gedurende 3 of 4 uur. Het resultaat gaf aan 
dat het vermoeden juist was. Een voortempera-
tuur van 33°C gaf dit keer de hoogste opbrengst 
na de teelt. Nu is zelfs een goede opbrengst 
verkregen van bollen die 4 uur bij 47°C waren 
behandeld. De laagste opbrengst werd steeds 
gevonden bij de combinatie 4 uur 47°C, voor-
afgegaan door 27°C voorwarmte. In figuur 1 is 
te zien dat de opbrengst verbetert naarmate er 
een hogere voortemperatuur werd gegeven. 
Bij een voorwarmte van 33°C is de opbrengst 
gemiddeld 2,3 keer hoger dan bij de voor-
warmte van 27°C. De opbrengst is hier geme-
ten in stuks leverbaar (zift 10 en hoger) en in 
het gewicht aan plantgoed (onder zift 10). 
rooItIjdstIp
De resultaten in het tweede jaar waren beter 
dan in het eerste jaar. Het effect van de voor-
warmte speelde daarin een grote rol maar daar-
mee kon niet alles worden verklaard. Mogelijk 
is er in het tweede jaar ook een gunstige invloed 
geweest van het iets vroegere rooitijdstip. In de 
proeven van het nog lopende, derde proefjaar 
is daarom ook op 3 tijdstippen gerooid (vroeg 
(wit), normaal tijdstip en een week later). De 
Tekst: Martin van Dam, PPO Bloembollen
Foto’s: PPO
Wie dacht dat je tulpen geen warmwaterbehandeling kunt geven 
heeft het mis. Met de juiste aanpak kunnen de bollen bij 47°C 
worden behandeld. Dit biedt mogelijkheden voor de toekomst 
bij de aanpak van stengelaaltjes. 
onderzoek
tulp verrassend kookbestendig resultaten daarvan zijn nog niet bekend, maar 
gezien het beeld van de bollen kort voor het 
planten is er met vroeg rooien ook nog winst 
te behalen. 
aaltjesdodIng
De proeven met de gezonde bollen laten zien 
dat 4 uur bij 47°C (na een voorbehandeling) 
een temperatuur is waarbij tulpen een redelij-
ke kans op overleving hebben. De vraag is of 
die temperatuur ook voldoende hoog is om 
stengelaaltjes in aangetaste bollen te doden. 
Daartoe zijn er binnen dit onderzoek vanaf 
het tweede jaar ook zieke bollen behandeld. 
Het materiaal was afkomstig uit de praktijk en 
slechts in een beperkte hoeveelheid voorhan-
den (in 2010 in totaal 80 bollen). Deze bollen 
werden iets vroeger dan normaal gerooid en 
direct bewaard bij 30°C gedurende 1 week. 
Aansluitend werden de bollen voorgeweekt 
en werden de bollen (in porties van 20 bollen) 
gekookt bij 45, 46 of 47°C gedurende 4 uur. De 
bollen werden daarna bewaard bij 20°C tot 
half november. In november is onderzocht of 
er nog aaltjes in de bollen aanwezig waren. Er 
was sprake van een sterke afname van het aan-
tal aaltjes in de bollen die een warmwaterbe-
handeling hadden ondergaan ten opzicht van 
de onbehandelde  bollen. Er werden in dit klei-
ne experiment echter toch nog levende aaltjes 
gevonden in 1 bol die bij 47°C was behandeld. 
De proef is in 2011 herhaald met een groter 
aantal bollen en met een warmwaterbehan-
deling van 4 uur 47 of 48°C. Bij de controle 
van de bollen in augustus èn in november (na 
4 maanden bewaren) bleken alle aaltjes in de 
gekookte bollen te zijn gedood. Nu was er dus 
sprake van volledige doding. In de controlebol-
len waren gemiddeld circa 6.000 aaltjes per bol 
aanwezig. 
VerVolg
Ervaringen met warmwaterbehandeling in 
andere bolgewassen hebben de basis voor dit 
onderzoek gelegd. Met tulp is daarna weer 
meer bekend geworden over onder meer de rol 
van voorbehandeling bij een hogere tempera-
tuur dan 30°C. Narcis, krokus en wellicht vaste 
planten kunnen van de opgedane kennis over 
voorwarmte ook weer profiteren.Het onder-
zoek bij tulp naar de optimale combinatie van 
voortemperatuur en warmwaterbehandeling is 
nog niet afgerond. In een derde proefjaar, dat 
inmiddels is gestart, zijn nóg hogere voortem-
peraturen ingezet en is ook een warmwaterbe-
handeling van 4 uur 48°C opgenomen. Boven-
dien is ook het rooitijdstip daarbij gevarieerd. 
De resultaten bij het planten zagen er hoopvol 
uit. Voor het uiteindelijke resultaat wachten we 
echter de opkomst in het voorjaar af. Voor geïn-
teresseerden is de proef te bezichtigen tijdens 
de open dag bij PPO in mei 2012. 
ConClusIe
Tulpen kunnen een (zware) warmwaterbe-
handeling veel beter overleven dan tot nu toe 
werd gedacht. Op basis van de ervaringen tot 
nu toe lijkt de optimale combinatie te zijn: Tij-
dig rooien (enkele dagen voor het kleuren van 
de huid), een voorbehandeling van 1 week 
bij 33°C direct na het rooien, 24 uur voorwe-
ken en een warmwaterbehandeling van 4 uur 
47°C. Deze temperatuur waarbij de aaltjes wor-
den gedood lijken de tulpenbollen goed te kun-
nen doorstaan. Hoewel er geen problemen met 
zuur optraden bij dit onderzoek, blijft waak-
zaamheid geboden. 
Uw sector investeert in dit onderzoek via het 
Productschap Tuinbouw. Meer informatie is te 
vinden op www.tuinbouw.nl bij projectnummer 
PT14125Foto’s van de stand van het gewas op 3 mei, cultivar Oscar. De bollen waren 4 uur gekookt bij 47°C na een voorbehandeling van 1 week bij 27°C 
(foto1) of bij 33°C (foto 2).
Figuur 1. Relatieve teeltopbrengst t.o.v. de controles (=100%) gemiddeld van de cultivars 
Clearwater en Oscar na een voorbehandeling van 1 week 27°C (blauw), 30°C (groen) of 
33°C (rood) gevolgd door voorweken en een warmwaterbehandeling van 4 uur bij 47°C.    
(leverbaar = stuks zift 10 en groter, plantgoed = gewicht onder zift 10)
Foto 1: Oscar 1 week 27°C + voorweken + 4 uur 47°C Foto 2: Oscar 1 week 33°C + voorweken + 4 uur 47°C


Tulp verrassend kookbestendig

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

NARCIS