Al enige tijd houdt de motie Grashoff, die de regering oproept ‘een verbod in te stellen voor gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met glyfosaat voor niet-commerciële doeleinden’, de gemoederen bezig. In de discussie die daarop is ontstaan in aanloop naar het Nationaal Actieplan worden vergaande maatregelen aangekondigd voor het beheer van verhardingen, sport- en recreatieterreinen. Daar krijgen beheerders van tennisparken bij de bestrijding van onkruid ook nadrukkelijk mee te maken

Dijk, C.J., van

Wageningen Yield 

27www.greenkeeper.nl26 www.greenkeeper.nl
Laten we even bij het begin beginnen. In juni 
2011 is de overheid begonnen met de invulling 
van een nieuwe nota duurzame gewasbescher-
ming. In deze nota wordt het gewasbescher-
mingsbeleid voor de periode 2013 – 2023 
beschreven. Daarnaast moeten alle EU-lidstaten 
voor eind 2012 een Nationaal Actie Plan 
Duurzame Gewasbescherming (NAP) opstellen. 
Het NAP is de Nederlandse uitwerking van de 
EU-richtlijn duurzaam gebruik van pesticiden. Elke 
lidstaat moet aangeven hoe hij invulling geeft 
aan duur zaam gebruik van gewasbeschermings-
middelen. Belangrijke punten zijn geïntegreerde 
gewasbe scher ming (zie kader 1) en bescherming 
van kwetsbare bevolkingsgroepen. Het zwaarte-
punt ligt bij de land- en tuinbouw, maar ook de 
sector niet-landbouw komt aan de orde. De over-
heid laat zich hierbij adviseren door maatschap-
pelijke organisaties, belangenvertegenwoordigers 
en kennisinstellingen. 
 
In september 2011 heeft Tweede Kamerlid Rik 
Grashoff van GroenLinks een motie ingediend 
voor een verbod op het gebruik van glyfos-
aathoudende middelen voor niet-commercieel 
gebruik. Deze motie is door de Tweede Kamer 
aangenomen. Staatssecretaris Atsma heeft de 
Tweede Kamer laten weten de motie uit te willen 
voeren in overleg met de sector. 
Een volledig verbod op het gebruik van glyfos-
aat in de niet-landbouwsector heeft de nodige 
consequen ties m.b.t. milieueffecten en kosten. 
De discussie tussen de betrokken organisaties 
is na het aannemen van de motie Grashoff vol-
ledig gepolariseerd langs de lijn voor of tegen 
gebruik van gewasbeschermings mid delen. Een 
goede onderbouwing van keuzes en afweging 
van de consequenties is daardoor groten deels 
uit beeld geraakt. Zo wordt een evaluatie van de 
milieueffecten van gangbare onkruidbestrijdings-
metho den (LCA) door bepaalde partijen bewust 
afgehouden.  
 
Stand van zaken maart 2012 
Inmiddels is bekend welke lijn de overheid op 
grond van de verdeelde adviezen wil volgen met 
betrekking tot het gebruik van gewasbescher-
mingsmiddelen in de niet-landbouw. Het gaat 
hierbij om professioneel gebruik op verhardin-
gen, op sport- en recreatieterreinen (inclusief 
sportvelden) en in ‘overig groen’ (plantvakken, 
groenstroken e.d.). Ook niet-professioneel (par-
ticulier) gebruik vindt buiten de landbouw plaats 
op verhardingen en in ‘overig groen’. Wat als eer-
ste opvalt in de concept-nota, is dat de lijn van 
geïntegreerde gewasbescherming (zie kader) dui-
delijk is terug te vinden in de voorstellen voor de 
land- en tuinbouw, terwijl voor de niet-landbouw 
gekoerst wordt naar een verbod van chemische 
gewasbescherming/onkruidbestrij ding. 
 
Verhardingen 
Voor onkruidbestrijding op verhardingen wordt 
voorgesteld het professioneel gebruik van 
gewasbescher mingsmiddelen per 1 januari 2018 
te verbieden. Een enkele uitzondering is nog 
mogelijk voor bijzondere situaties; denk aan 
bestrijding van exoten en bepaalde terreinen 
waar de veiligheid in het geding is. 
Moet glyfosaat van de straat?
Onkruidbeheer 2.0...hoe nu verder?
Liefde voor gras als ondergrond is er nauwelijks meer. 
Al enige tijd houdt de motie Grashoff, die de regering oproept ‘een verbod in te stellen voor gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met 
glyfosaat voor niet-commerciële doeleinden’, de gemoederen bezig. In de discussie die daarop is ontstaan in aanloop naar het Nationaal 
Actieplan worden vergaande maatregelen aangekondigd voor het beheer van verhardingen, sport- en recreatieterreinen. Daar krijgen 
beheerders van tennisparken bij de bestrijding van onkruid ook nadrukkelijk mee te maken. 
Auteur: C.J. (Chris) van Dijk, Wageningen UR, Plant Research International
27www.greenkeeper.nl26 www.greenkeeper.nl
Sport- en recreatieterreinen 
Voor sport- en recreatieterreinen (sportvel-
den) wordt voorgesteld het gebruik van 
gewasbeschermings middelen per 1 januari 2021 
te verbieden. Vóór 1 januari 2019 zal worden 
bekeken of de doelstelling nog haalbaar is. 
Bij sportvelden gaat het om middelen tegen 
insecten, onkruiden en schimmelziekten. De 
problematiek en bijkomende kosten worden hier 
onderschat.  
 
Overig groen 
Voor groen geldt de doelstelling ‘streven naar 
beheer zonder chemische gewasbeschermings-
middelen’. Het gebruik van gewasbeschermings-
middelen in groen wordt echter niet verboden. 
Hierbij wordt aangenomen dat het gebruik rela-
tief gering is. 
 
Niet-professioneel (particulier) gebruik 
In het voorstel wordt het gebruik van gewas-
beschermingsmiddelen door particulieren niet 
verboden. Producenten van gewasbeschermings-
middelen hebben wel voorstellen ingediend ter 
vermindering van de risico’s van onzorgvuldig 
gebruik. Dit is op z’n zachtst gezegd toch een 
opmerkelijk standpunt. Het zal straks moeilijk uit 
te leggen zijn waarom professionele beheerders 
bepaalde middelen niet mogen toepassen, maar 
particulieren wel. 
 
Gevolgen voor de toekomst 
Voor de professionele beheerder van niet-land-
bouwterreinen is een koers uitgezet naar che-
mievrij be heer op verhardingen en sportvelden 
binnen 5-9 jaar. De richting die hier uitgesproken 
wordt, is ambitieus en spreekt velen op het eerste 
gezicht ook aan.  
• Een verbod op gebruik van middelen in de 
   niet-landbouw sluit aan bij wensen van de 
   Tweede Kamer. 
• Een verbod zal de waterkwaliteit in Nederland 
   ten goede komen. Het lost zeker niet alle 
   problemen op. Zo komt glyfosaat ook vanuit 
   het buitenland, de landbouw en door 
   particulier gebruik in het oppervlaktewater. 
   Overigens zijn door alle inspanningen van de 
   afgelopen jaren en aanpassingen in de regel-
   geving de knelpunten ten aanzien van de 
   drinkwatervoorziening al aanzienlijk 
   afgenomen. 
• Voor enkele specifieke middelen zal het risico 
   voor de volksgezondheid dalen. Het gaat hier 
   om insecticiden die gebruikt worden op sport
   velden en in het groen. 
 
"Koers uitgezet naar 
chemievrij beheer op 
verhardingen"
Achtergrond
Wat is geïntegreerde gewas-
bescherming? 
Geïntegreerde gewasbescherming is een 
aanpak die gebruikmaakt van diverse tech-
nieken en methoden om ziekten, plagen 
en onkruiden in plantaardige teelten te 
beheersen. De inzet van chemische gewas-
beschermingsmiddelen wordt daarbij zo 
veel mogelijk beperkt tot een economisch 
verantwoord niveau. Hierbij worden de vol-
gende punten stapsgewijs beschouwd: 
• Preventie 
• Teelttechnische en andere niet-chemische 
   maatregelen, waaronder biologische 
   bestrijders 
• Chemische gewasbescherming en 
   toedieningstechnieken 
• Emissiebeperking  
Geïntegreerde gewasbescherming biedt 
ondernemers kansen om de eigen concur-
rentiekracht te versterken en maatschap-
pelijke uitdagingen op te lossen. Zo kunnen 
zij voldoen aan de (internationale) vraag 
naar hoogwaardig geteelde producten, 
en tegelijkertijd ongewenste neveneffec-
ten voor mens, dier en milieu beperken. 
Geteeld in Nederland moet (internationaal) 
gezien worden als keurmerk voor duur-
zaam geteelde producten.
29www.greenkeeper.nl28 www.greenkeeper.nl
Naast de voordelen is er een aantal serieuze 
tegenargumenten waaraan wordt voorbijgegaan. 
• De keuze voor een verbod is niet gebaseerd op  
   een brede evaluatie van het milieu rendement. 
• Het is een slechte zaak dat de milieueffecten 
   van de niet-chemische alternatieven niet 
   worden meegewogen in deze keuze. Op 
   basis van de meest recente LCA is duidelijk dat 
   zorgvuldig chemiegebruik beter scoort dan 
   niet-chemische alternatieven. Kortom, een 
   gemiste kans om te sturen op duurzaamheid. 
• Het verbod zal leiden tot een aanzienlijke 
   stijging van kosten, terwijl het milieuren-
   dement beperkt zal zijn. Globaal zullen de 
   kosten van onkruidbeheer op verhardingen met 
   circa M€ 100.000 per jaar toenemen, kosten 
   die voornamelijk door de gemeenten en 
   bedrijven moeten worden gedragen. Voor 
   sportvelden zijn alternatieven voor chemische 
   middelen (intensievere mechanische 
   bewerkingen) twee- tot viermaal zo duur. 
• Het draagvlak voor een verbod op middelen in 
   de niet-landbouw is veel geringer dan het lijkt 
   in de nota. De achterbannen van de betrokken 
   branche organisaties zijn flink verdeeld. Diverse 
   partijen zoals gemeenten, spoorwegen en 
   bedrijventerreinen hebben hun zorg geuit over 
   nadelige kosten- en milieueffecten van het 
   verbod, maar deze worden niet verwoord.  
• Het verbod creëert ruimte voor niet-chemische 
   technieken en minder regeldruk, maar 
   blokkeert innovaties op het gebied van 
   selectieve toediening van middelen. Het gaat 
   hier om sensortechnologie die gebruikt wordt 
   voor selectieve toediening van middelen. Op dit 
   punt heeft Nederland zowel nationaal als inter 
   natio naal een unieke (export)positie. Het 
   verbod binnen Nederland zal ertoe leiden dat 
   deze technologie mogelijk verloren gaat, terwijl 
   het belang juist groter wordt gezien de 
   ontwikkelingen in de landbouw naar pleks-
   gewijs doseren. 
• Geen enkel land in Europa heeft tot nog toe 
   beleid om te komen tot een algeheel verbod 
   van middelen op alle typen verhardingen en 
   sportvelden (incl. recreatieterreinen) in het niet-
   landbouwdomein. 
Visie van PRI 
De oplossingsrichting in onze ogen is om aan te 
sluiten bij de geïntegreerde aanpak in de land- en 
tuinbouw. Dit leidt tot een milieuverantwoord 
(duurzaam) en kosten-effectief beheer. Op korte 
termijn kan al gestart worden met het aanwij-
zen van te beschermen gebieden, zoals rond 
scholen, speelplaatsen en zorginstellingen ter 
bescherming van kwetsbare bevolkingsgroepen, 
grondwaterbeschermings gebie den en de plaatsen 
waar chemievrij beheer technisch en financieel 
niet haalbaar is. 
DOB 2.0 biedt hiervoor een uitstekend raamwerk 
(kader 2). DOB (Duurzaam Onkruidbeheer) was 
altijd al in lijn met een geïntegreerde aanpak: 
eerst preventie, dan planmatig beslissen en 
vervolgens uitvoeren met methoden die binnen 
kaders van kosten en milieueffecten geopti-
maliseerd zijn. Een DOB-variant kan ook voor 
sportvelden, golfterreinen en groen worden ont-
wikkeld. 
Het is aan de politiek om met de stakehol ders 
goede afwegingen te maken. Het debat daarover 
in de Tweede Kamer zal begin juni plaatsvinden. 
Pas dan zal duidelijk worden hoe de definitieve 
invulling van het beheer op niet-landbouwterrei-
nen er in de toekomst uit zal gaan zien. 
DOB 2.0 voor duurzamer onkruidbeheer 
Onder de naam DOB 2.0 worden de 
nieuwste ontwikkelingen op het gebied 
van duurzaam onkruidbeheer op verhar-
dingen toegevoegd aan de DOB-richtlijnen. 
Terreinbeheerders en aannemers kunnen in 
2012 al aan de slag met DOB 2.0.
 
Recente onderzoeksresultaten hebben aan-
getoond dat een aantal criteria uit de DOB-
richtlijnen aangescherpt kunnen worden. 
Door halvering van het maximaal toegestane 
middelgebruik, extra bescherming van drink-
waterinnamepunten en kwetsbare grond-
waterbeschermingsgebieden wordt de duur-
zaamheid van het beheer verder vergroot. 
Een DOB-variant kan ook voor sportvelden, 
golfterreinen en groen worden ontwikkeld. 
 
Terreinbeheerders, aannemers en uitvoer-
ders wordt, vooruitlopend op de invulling 
van Artikel 12a van EU-richtlijn 2009/128 
‘Duurzaam gebruik van gewasbeschermings-
middelen’, gevraagd zeer terughoudend te 
zijn met middelgebruik rond scholen, speel-
plaatsen en zorginstellingen. Nadere invul-
ling volgt na definitieve vaststelling van het 
Nationaal Actieplan (NAP) ‘niet-landbouw’.
 
Afstemming met Ctgb en SMK moet nog 
plaatsvinden, maar partijen die in 2012 al 
extra stappen willen zetten kunnen met 
DOB 2.0 aan de slag; zie 
www.dob-verhardingen.nl. 
Achtergrond
Chris van Dijk
"Aansluiten bij de 
geïntergreerde aanpak"


Moet glyfosfaat van de straat? : onkruidbeheer 2.0... hoe nu verder?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield

Name not available

NARCIS