Het thema 'Gasvormige emissies' binnen Koeien & Kansen loopt inmiddels twee jaar. In 2010, is de uitgangssituatie vastgesteld en zijn de projectdoelstellingen benoemd. 2011 was het eerste jaar dat we in de Bedrijfsontwikkelingsplannen aandacht besteedden aan maatregelen om gasvormige emissies (broeikasgassen en ammoniak) te verminderen. Voor broeikasgassen lukt dat nog niet zo een twee drie, maar het is ook niet slechter geworden

Goselink, R.M.A.

Sebek, L.B.

Het thema 'Gasvormige emissies' binnen Koeien &amp; Kansen loopt inmiddels twee jaar. In 2010, is de uitgangssituatie vastgesteld en zijn de projectdoelstellingen benoemd. 2011 was het eerste jaar dat we in de Bedrijfsontwikkelingsplannen aandacht besteedden aan maatregelen om gasvormige emissies (broeikasgassen en ammoniak) te verminderen. Voor broeikasgassen lukt dat nog niet zo een twee drie, maar het is ook niet slechter geworden

Name not available

Gasvormige emissies in 2011 nog niet gedaald

Wageningen Yield 

Afwenteling of minder aandacht?
In 2011 hebben de Koeien & Kan-
sen-veehouders voor het eerst be-
wust maatregelen genomen die de 
methaanemissie moeten verminde-
ren. Ammoniakemissie en methaan-
emissie zijn beide gasvormige emis-
sies die nauw gerelateerd zijn aan 
voeding. En niet alle voedingsmaat-
regelen werken op beide emissies 
hetzelfde. Afwenteling ligt op de loer. 
Met andere woorden de reductie van 
de ene emissie (bijv. ammoniak) kan 
gepaard gaan met een toename van 
de andere emissie (bijvoorbeeld me-
thaan). En andersom.
De focus op de vermindering van 
broeikasgasemissie beïnvloedt het 
hele bedrijfsmanagement en is niet 
eenvoudig. Het kan dus best zijn 
dat de aandacht voor de meer ver-
trouwde zaken hierdoor wat minder 
is geweest.
Minder methaan, meer
ammoniak?
Uit de figuur blijkt dat de gemiddelde 
ammoniakemissie van de Koeien & 
Kansen-bedrijven in 2010 iets lager, 
en in 2011 weer een fractie hoger 
was dan in 2009. Maar tussen de be-
drijven zitten grote verschillen. Ten 
opzichte van 2006 moet de ‘eigen’ 
ammoniakemissie gemiddeld met 
30%verminderen. De emissie per 
1000 kg melk mag dan niet boven 
de 3,2 kg komen. Met 3,4 kg per ton 
is de gemiddelde ammoniakemissie 
in 2011 dus nog steeds iets te hoog. 
De ammoniakemissie is bepaald 
met BEA, het rekenprogramma dat 
via de BEX de bedrijfsspecifieke to-
tale ammoniakale stikstof (TAN) in 
de mest bepaalt en vervolgens de 
ammoniakemissie in de stal, bij be-
weiding en de mesttoediening. 
Uit een nadere analyse van de BEA-
resultaten blijkt dat de toename van 
de ammoniakemissie is veroorzaakt 
door een hogere emissie bij de be-
mesting van het grasland en een 
hogere emissie uit de stal en opslag 
(Tabel 1). Dat zou kunnen samen-
hangen met het sturen op een lagere 
methaanemissie.
Beter gras, minder methaan
De methaanemissie uit grasproduc-
ten vermindert wanneer de kwaliteit 
van gras verbetert. De afgelopen ja-
ren is de graskwaliteit juist langzaam 
teruggelopen door de scherpe stik-
stofbemesting. Dat is ook op KTC 
De Marke geconstateerd en wellicht 
voor de Koeien & Kansen-veehou-
ders mede een signaal geweest om 
de stikstofbemesting voor grasland 
wat omhoog bij te stellen. Door wat 
meer te bemesten, onder andere 
te zien aan de licht gestegen am-
moniakemissie uit kunstmest, krijg 
je weer wat meer VEM en DVE. En 
dat betekent in de regel ook minder 
methaanemissie. Toch vertonen de 
ruw-eiwitgehalten over de laatste ja-
ren (Tabel 2) geen grote verschillen. 
De Koeien & Kansen-veehouders 
hebben zich door de focus op broei-
kasgassen dus niet erg laten afleiden 
van het belang van voermaatregelen 
bij het reduceren van de ammoniak-
emissie. De reden voor de toename 
van de ammoniakemissie moet 
daarom elders liggen.
Minder weiden, meer ammoniak
Naast de extra bemesting op gras-
land is in 2011 ook het gemiddelde 
aantal weide-uren verminderd. Dat 
geeft automatisch een hogere am-
moniakemissie. Er komt immers 
meer mest in de stal en dus in de op-
slag. En dus moet er ook meer mest 
uitgereden worden. Bovendien nam 
in 2011 de mestplaatsingsruimte toe 
van 13.600 naar 13.900 kg stikstof. 
Ook dit betekent voor het gemid-
delde Koeien & Kansen-bedrijf on-
geveer 0,04 kg/ton melk extra am-
moniakemissie.
Aan de veehouders de vraag of de 
geconstateerde toename in am-
moniakemissie nou toeval is, of dat 
deze een logisch gevolg is van de 
door hem/haar genomen milieu-
maatregelen om de uitstoot van de 
broeikasgassen methaan en lachgas 
te verminderen. Koeien & Kansen-
veehouder Patrick Hoefmans heeft 
nog geen idee (zie kader).
Léon Šebek en Gerjan Hilhorst,
Wageningen UR Livestock Research
Gasvormige emissies in 2011 nog niet gedaald
Het thema ‘Gasvormige emissies’ binnen Koeien & Kansen loopt inmiddels twee jaar. In 2010, is de uitgangssituatie vastgesteld en zijn de projectdoelstellingen 
benoemd. 2011 was het eerste jaar dat we in de Bedrijfsontwikkelingsplannen aandacht besteedden aan maatregelen om gasvormige emissies (broeikasgas-
sen en ammoniak) te verminderen. Voor broeikasgassen lukt dat nog niet zo een twee drie, maar het is ook niet slechter geworden. 
Hoge verwachtingen; 
matig resultaat
Op basis van de bedrijfsontwikke-
lingsplannen voor 2011, verwacht-
ten we een daling van methaan en 
ammoniak en een handhaving van 
de lachgasreductie; die hadden 
we namelijk al gehaald dankzij een 
hoge stikstofefficiëntie. Alle bedrijfs-
gegevens zijn nu doorgerekend. En 
wat blijkt? Zowel ammoniak als me-
thaan zitten gemiddeld op hetzelfde 
niveau als in 2009. Het is in 2011 
dus niet gelukt de totale hoeveel-
heid voereiwit terug te dringen en/
of de vastlegging van eiwit in melk 
en vlees te verhogen. Om voor am-
moniak toch 10% reductie ten op-
zichte van het gemiddelde Koeien 
& Kansen-bedrijf in 2009 te halen, 
moeten we dus kritisch naar het be-
drijfsmanagement kijken.
Voor methaan is 1 jaar te kort
De methaanemissie was in 2011 op 
hetzelfde niveau als in 2009, name-
lijk ca. 12% lager dan in het referen-
tiejaar 1990. Hier moet nog steeds 
een flinke stap gezet worden om 
de doelstelling van 30% emissiere-
ductie ten opzichte van het gemid-
delde Nederlandse bedrijf in 1990 te 
behalen. Een aantal bedrijven halen 
al wel een verbetering bijvoorbeeld 
door het verlagen van het aandeel 
jongvee in de veestapel, het gebruik 
van methaanarm krachtvoer of een 
hogere voerefficiëntie. Maar we zien 
dat sommige maatregelen wat meer 
tijd vergen dan één jaar.
Het tegelijk vasthouden van de goede 
lachgasresultaten is gelukt. In 2009 
was het gemiddelde resultaat nog 
58% reductie ten opzichte van de 
referentie en inmiddels zitten we nog 
iets lager met 59% emissiereductie. 
Op naar 2014
Het is belangrijk om alle kennis over 
effect en toepasbaarheid van ver-
schillende maatregelen in kaart te 
brengen. Daarom organiseren we 
voedingsworkshops met de Koeien 
& Kansen-veehouders en hun ad-
viseurs. Enerzijds om ervaringen te 
delen en anderzijds om ideeën op 
te doen voor nieuwe strategieën. 
Deze uitkomsten worden omgezet 
in plannen voor de komende maan-
den, zodat we in 2014 hopen te we-
ten wat haalbaar is! 
Roselinde Goselink en Léon Šebek, 
Wageningen UR Livestock Research
Ammoniak onder druk?
Het verminderen van de ammoniakemissie gaat de Koeien & Kansen-veehouders tot nu toe goed af. De gemiddelde emissie is 20-25% lager dan dat van het 
gemiddelde Nederlandse melkveebedrijf in 2006. Dat ging geleidelijk door ieder jaar de emissie opnieuw wat te verlagen. Tot in 2011. Vorig jaar steeg de ge-
middelde ammoniakemissie van de Koeien & Kansen-bedrijven weer licht. Toeval?
Tabel 1 Gemiddelde ammoniakemissie (kg/ton melk) op Koeien & Kansen-
bedrijven, verdeeld naar emissiebron. Bron: BEA.
2009 2010 2011
totaal bedrijf 3,42 3,35 3,43
stal en opslag 1,55 1,49 1,52
drijfmest bouwland 0,06 0,12 0,09
drijfmest grasland 1,64 1,57 1,64
kunstmest bouwland 0,00 0,00 0,00
kunstmest grasland 0,13 0,12 0,14
beweiding 0,04 0,03 0,03
Tabel 2 Gemiddelde rantsoenkenmerken van de Koeien & Kansen-
bedrijven. Bron: BEA.
2009 2010 2011
RE-gehalte rantsoen
(g/kg droge stof)
154 154 155
RE per kVEM rantsoen 160 159 162
RE-gehalte graskuil
(g/kg droge stof)
165 169 166
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
5.5
6.0
1 2 3 4 DM 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Gem.
2009 2010 2011
Figuur   Ammoniakemissie per jaar (kg/ton melk) van alle Koeien & Kansen-bedrijven, De Marke (DM) en over bedrijven  
gemiddeld (Gem.) Bron: BEA.
emissie door 
melkrobot
Patrick Hoefmans runt samen 
met Emmy een intensief melk-
veebedrijf in Alphen, Noord-Bra-
bant. Het rantsoen bestaat voor
70 tot 80% uit snijmaïs, eventu-
eel nog aangevuld met perspulp.
In 2009 resulteerde dat in een uit-
stoot van 2,84 kg ammoniak per 
ton melk. In 2010 daalde die zelfs
naar 2,46 kg per ton. Patrick:
“Die grote daling komt doordat 
ik in 2010 ben gaan melken met 
twee melkrobots. Hierdoor steeg 
de productie en kon ik met min-
der koeien toe. Waar de plotse-
linge stijging naar 2,81 in 2011 
door komt, weet ik niet. Aan
kunstmest kan het niet liggen, 
want daar had ik eigenlijk wel wat 
meer van willen strooien. En ook 
voor de rest heb ik volgens mij 
weinig anders gedaan.” 
Veel weidegang levert minder gasvormige emissies.


Gasvormige emissies in 2011 nog niet gedaald

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Name not available

Wageningen Yield